جوزجان، تخار،قندوز، نیمروز، سرپل، سمنگان، فراه،بغلان، بدخشان، غزنی، هرات، قندهار و هلمند، مزارشریف..و بالاخره کابل.حالا همه این شهرها در دست طالبان است. در چنین اوضاعی با مبینا خیراندیش ساعی، مصاحبه کردم. امید در صدای زنان افغانستان کمرنگ شده، آنها به چشم خود می‌بینند که فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی‌شان در ۲۰ سال گذشته رو به نابودی است و افغانستان همچنان گوشت قربانی سیاستمدارانی است که خارج از فضای انسانی، بدون توجه به خواسته مردم افغانستان که سال‌هاست آرامش به خود ندیده‌اند، برای منافع خودشان معامله می‌کنند. مبینا خیراندیش ساعی، روزنامه‌نگار و فعال حقوق زنان افغانستانی، ساکن مزار شریف است که بعد از پیشروی طالب در مزار محل سکونت خود را تغییر داده است. با او درباره رنج‌ها، مشکلات و آینده پیش روی افغانستان گفت‌وگو کرده‌ایم. این روزنامه‌نگار که تجربه زیستن در دوران استقرار طالبان را داشته است، درباره رنج زنانی می‌گوید که قربانی اصلی این جنگ خواهند بود.
در حال حاضر وضعیت افغانستان چگونه است؟ تصمیمات دولت چطور بوده؟ به نظرتان طالب می‌تواند بر افغانستان مسلط باقی بماند؟
متأسفانه پیشروی طالبان در افغانستان به سرعت اتفاق افتاد و آنها چندشهر بزرگ را خیلی آسان به دست آوردند. کلا وضعیت خوبی نیست. در مزارشریف از سه روز قبل طالبان، حملات شدیدی آغاز کردند و موفق به پیشروی شدند. نگرانی همه این بود که مبادا شهر مزار که از شهرهای مهم و استراتژیک افغانستان است به دست طالبان بیفتد. حکومت تصمیم گرفت یکی از رهبران قومی از قوم ازبک‌زبان در شمال را که خیلی نفوذ دارد را به شمال بفرستد تا مدیریت جنگ را به دست بگیرد و آقای غنی هم به مزارشریف رفت و با رهبران قومی در مزارشریف جلسه امنیتی داشت که تدابیر امنیتی در شهر رعایت شود که متاسفانه مزار هم به راحتی سقوط کرد و بعد هم کابل.
با توجه به تجربه تلخی که زنان در دوره گذشته طالبان داشتند در حال حاضر وضعیت زنان به چه صورت است؟ آیا در این مدت زنانی به دست طالب قربانی یا اسیر شده‌اند؟
از قربانی‌شدن زنان اخباری در دست ما نیست، اما در شهر سرپل با یکی از مسئولان رادیوهای محلی که صحبت کردم گفتند مسئولان طالبان در شهر سرپل با ما جلسه داشتند و گفتند می‌توانید رسانه‌هایتان را فعال کنید اما نشریات رسانه‌ها باید اسلامی باشد. آنها فعلا در مورد زنانی که در رسانه کار می‌کنند حرفی نزدند و گفتند در شرایط جنگی هستیم و در این مورد نمی‌توانیم تصمیم بگیریم. در حال حاضر تلویزیون‌ها در بسیاری از شهرها فعال نیست. فقط در شهرهایی که طالبان تسلط دارند رادیوها فعال است اما گفته می‌شود طالبان از زنان پزشک دعوت کرده به کارشان ادامه دهند. به این دلیل که مردم به خدمات صحی (پزشکی و بهداشتی ) نیاز دارند و گفته می‌شود طالبان در ساعاتی که تسلط دارند از سازمان‌های خیریه خواسته‌اند فعالیت‌هایشان را ادامه دهند چون خیلی از مردم از جنگ متضرر شده و نیازمند خدمات بشری هستند. موردی که خیلی ما را مایوس و نگران ساخته، بیجاشده‌هایی (آوارگان) هستند .تعداد زیادی از مردم از شهرهای همجوار به مزارشریف رفته‌اند اما وقتی در مزار درگیری بیشتر شد به کابل رفتند. در کابل در پارک‌ها هزاران خانواده در فضای باز با زنان و کودکان روز می‌گذرانند. موردی که برای من مایه سختی است این است که زن و کودک چطور می‌تواند در فضای باز و زیر آفتاب زندگی کند. زنان بیماری‌های مختلفی دارند، کودکان شیرخوار دارند، زنان عادت ماهانه می‌شوند و خیلی نیازمند به کمک‌های بهداشتی هستند و هنوز کسی کمکی نمی‌کند. آواره شدن، بی‌جاشدن، مهاجرت و آوارگی خانواده‌ها بیشترین آسیب را نصیب زنان می‌کند.
در حال حاضر اخباری شنیده می‌شود از اینکه رویه طالب متفاوت شده است. شما تأیید می‌کنید؟
من فکر می‌کنم ممکن است طالبان با مردم شهرهای مختلف برخوردهای متفاوتی داشته باشند. شاید در شهرهای پیشرفته‌تر بهتر رفتار کنند و با شهرهایی که مردم سنتی و کشاورز هستند رفتار خوبی نداشته باشد، اما اگر رفتارشان هم تغییر کرده باشد احتمالا برای کوتاه مدت باشد. طالب اگر حاکمیت مطلق را در دست بگیرند برخوردشان اینگونه نخواهد بود. شاید تلاش می‌کنند با برخوردشان در ذهن مردم ذهنیت خوبی ایجاد کنند، اما خوب بودن به این معنی نیست که ما امروز رسانه‌های آزاد و آزادی بیان و دموکراسی را از دست بدهیم. اینها دستاوردهای ۲۰ سال اخیر بوده و مطمئن هستیم با زور طالبان این دستاوردها را از دست خواهیم داد.
آیا در بین مردم افرادی هستند که از طالب استقبال کرده باشند؟
بله عده‌ای از مردم طالب‌ها را از پشتون‌های افغانستان می‌دانند و در برخی ولایات جمعیتی از پشتون‌ها یا افراد مذهبی مثل ملاها هستند که طالب را می‌پذیرند. مردمانی که مذهبی هستند و با جامعه روشنفکری افکار متفاوت دارند، طالب را قبول می‌کنند. در هر شهر و روستا جمعی هستند که به طالب می‌پیوندند. اما در شهرهای بزرگ میان جوانان، زنان و افراد تحصیلکرده طالب جایی ندارد.
شما تجربه زندگی در دوره قبلی طالبان را داشته‌اید. درباره مشکلات زنان در زمان استقرار آنها بگویید؟
یکی از مشکلات این بود که زنان در خانه بودند، چون اجازه کار و تحصیل نداشتند. موضوع دیگر آزادی گشت و گذار زنان بود، آنها اجازه نداشتند بدون محرم ( مرد خانواده) از خانه خارج شوند. مورد دیگر اینکه برخورد طالبان با مردم چه زن و چه مرد خشن بود. ما در زمان طالبان هم کار کردیم. فعالیتهای خدمات بشری را در سه سال حضور طالبان در مزارشریف انجام می‌دادیم. گروه اندکی بودیم که اجازه کار داشتیم. در روزهایی برنامه‌های کمک‌های غذایی را پیش می‌بردیم، ساعت‌های آموزشی برای کودکان داشتیم. روزی یک هیئت از طالبان برای بازرسی و اینکه ببینند ما چه تدریس می‌کنیم و فضا چطور است به بازدید آمدند. پوشش ما هم حجاب کامل بود، مثلا ما باید با چادری(برقع) و جوراب حرکت می‌کردیم. یکی از دانش‌آموزان زمانی که طفل هفت ساله‌ای بیش نبود، زمانی هیات نظارت کننده که آمده بود خندید، او فقط یک لبخند کودکانه داشت و مرد طالب چند سیلی محکم به صورت کودک زد. او جرمش فقط خندیدنش بود. دوست ندارم کسی با کودکان چنین رفتاری داشته باشد. شاهد بودم دانش‌آموزی هفت ساله به جرم خندیدن مورد لت و کوب(کتک) قرار گرفته بود. صدها خاطرات مشابه دارم و قبول کردن دوباره این تجربه خیلی سنگین است.
آینده را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
مطمئن هستم جنگ‌ها ادامه خواهد داشت. آوارگی و بیچارگی مردم دوام خواهد داشت و کودکان از آموزش بازخواهند ماند. ما دیگر پروژه‌های کمکی و فعالیتهای اجتماعی را نخواهیم داشت. دیگر بحث‌های کلان اجتماعی، سیاسی، اقتصادی را که برای زنان سال‌ها کار کردیم نمی‌توانیم ادامه دهیم چون جنگ همه چیز را از ما می‌گیرد حتی اکثریت امروز می‌خواهند بیرون از افغانستان زندگی کنند چون خیلی از جنگ‌های مداوم و تلاش‌هایی که نتیجه نداده خسته شده‌اند.
نقش حکومت‌های همسایه مثل ایران و پاکستان یا کشورهایی مثل آمریکا که ۲۰ سال در افغانستان مستفر و نهایتا افغانستان را تنها گذاشتند در درگیری‌ها اخیر چطور می‌دانید؟
من مطمئن هستم کشورهای همسایه و کشورهای قدرتمند که سال‌ها به خاطر منافعشان در افغانستان بودند، و در تمام این مدت خدمت و کمکشان به خاطر منافعشان بوده، اگر می خواستند، می‌توانستند جلوی پیشروی طالبان را بگیرند. طالبان لشکر قوی‌ای نیست. چند هزار نفر هستند که توسط مافیا و برخی سیاست‌ها در افغانستان قدرت گرفته‌اند. طالب به خاطر رقابت‌های سیاسی که بین کشورها در منطقه وجود دارد حمایت می‌شوند و افغانستان میدان رقابت است؛ میدان رقابت بین ایران با آمریکا، آمریکا با روسیه، چین با هند، هند و… با پاکستان همه می‌دانند که رقابت وجود دارد اما جای مناسب برای آن ها برای نشان دادن قدرت و سیاست افغانستان است .گفته می‌شود کشورها به صورت غیرمستقیم به طالبان کمک می‌کنند تا همیشه جنگ در افغانستان باشد و این قدرت‌ها بتوانند به اهدافشان برسند.اما مشخص است که آنها اگر تصمیم بگیرند می‌توانند مانند سال ۲۰۰۱ طالبان را از افغانستان بردارند ولی این کار را نمی‌کنند. باور مردم افغانستان این است که بودن جنگ در افغانستان منافع کشورهای هم مرز، به خاطر منافع سیاسی ایران و آمریکا، یا منافع سیاسی ایران و عربستان است. به خاطر منافعی است که روسیه و آمریکا دارند و در این میان مردم افغانستان و حقوق مردم افغانستان برایشان مهم نیست. اگر آنها بخواهند مردم افغانستان باور دارند تغییرات کلانی برای آوردن صلح و امنیت برای کشور وجود خواهد داشت.
از فعالان زنان در منطقه چه درخواستی دارید؟ به نظر شما می‌توانند به شما کمک کنند؟
آنها می‌توانند به ما کمک کنند. در کشورهایی که مردم تصمیم گیرنده هستند، می‌توانند صدای ما را به گوش دولت ها برسانند و حکومت‌ها می‌توانند به صدای مردمشان لبیک بگویند. زنانی که در همسایگی ما هستند با قدرت‌ها و تلاش‌ها و برنامه‌های سیاسی و مدنی که دارند می‌توانند به حکومتشان فشار بیاورند که در مورد افغانستان تصمیم بگیرند و به ما کمک کنند.
خانم ساعی، به عنوان سوال آخبر:چه خبر از آخرین وضعیت کابل و رفتارهای طالبان؟
حالا تسلط طالبان بر همه جا از هرات، قندوز، کابل کامل شده، من فکر می کنم ترس کمتر می شود چون طالبان سعی می کنند به طرق مختلف مردم را خوش بین و راضی کنند و حمایت مردم را داشته باشند. چون در دوره قبل از عدم حمایت مردم ضربه اساسی خوردند و مردم ۲۰ سال است که درباره خشونت ها ، نقض حقوق بشری و محدودیت های زمان طالبان صحبت می کردند. آنچه می شنویم این است که آنها می خواهند گذشته را جبران کنند. خیلی مردم بر این عقیده اند که یک مدت زمان این کار را می کنند تا حمایت جامعه جهانی و حمایت مردم را داشته باشند و حاکم شوند، به همین دلیل برای مردم عفو عمومی اعلام می کنند ، برداشت این است که آنها در کوتاه مدت این گونه رفتار می کنند.ذبیح الله مجاهد که قبلا سخنگوی طالبان بود و اکنون وزیر فرهنگ تعیین شده در اولین صحبتش با رسانه ها گفت ما طالبان ۲۰ سال قبل نیستیم و تغییر کرده ایم .من فکر می کنم که بیشتر مردم مثل من این طورند که گاهی خوش بین می شوند و خیلی اوقات هم ترس از آینده دارند . اما چیزی که برای مردم خوب بوده اینکه اخبار جنگ و انتحاری نیست و بیرون هم زورگویی و تفنگدار و وکیل و فساد نیست چون در دوره قبل یک عده نفع می بردند از حکومت وقت. . این تغییرات برای مردم بد نیست اما با همه اینها نگرانی درباره آینده هست و خیلی چیزها برای آینده خوب پیش می رفت که الان نیست و دوباره باید از صفر شروع کنیم.
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.