ایران و بازی بر سر تحویل جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی و پرداخت غرامت به خانواده قربانیان
با گذشت نزدیگ به ۶ ماه از سرنگونی هواپیمای اوکراینی توسط سپاه، نظام ولایت فقیه همچنان بر سر تحویل‌دهی جعبه سیاه هواپیما، شفاف‌سازی پیرامون شلیک به هواپیما، معرفی عاملان و پرداخت غرامت به خانواده جانباختگان، کشورهای دیگر را بازی می‌دهد.
بوئینگ ۷۳۷ شرکت هواپیمایی اوکراین در ۱۸ دی سال گذشته، دقایقی پس از برخاستن از فرودگاه خمینی تهران هدف اصابت دو موشک سپاه پاسداران قرار گرفت و سقوط کرد و همه ۱۷۶ سرنشین آن جان باختند.
مسافرین شامل ۱۴۶ شهروند ایرانی، ۶۱ شهروند کانادایی عمدتاً با تابعیت دوگانه، شهروندان اوکراینی، افغان، سوئدی و بریتانیایی بودند.
پس از فراز و نشیب‌های فراوان بر سر این فاجعه، شبکه خبری سی‌بی‌سی کانادا روز ۱۳تیر گزارش کرد «به یک فایل صوتی ۹۱ دقیقه‌ای دست یافته که در آن حسن رضایی‌فر، مدیرکل دفتر بررسی سوانح و حوادث سازمان هواپیمایی رژیم ایران گفته است علت مسدود اعلام نکردن آسمان ایران در شب حمله موشکی سپاه به پایگاههای عراقی میزبان نیروهای آمریکایی، این بوده که چنین کاری نقشه این حملات را برملا می‌کرده است.»
این در حالی است که در زمان شلیک موشک، نظام آن را به دولت عراق و از طریق آنها به آمریکا خبر داده بود، اما از بستن آسمان ایران خودداری کرده بود.
به گفته سی‌بی‌سی «این فایل صوتی تازه حکایت از آن دارد که بالاترین مقام‌های رژیم ایران در مدت زمان انجام عملیات نظامی حساس به پروازهای مسافربری و تجاری اجازه پرواز به تهران و از تهران را داده‌اند چرا که بستن آسمان نقشه آنها برای حمله به پایگاههای محل استقرار نیروهای آمریکایی در عراق را برملا می‌کرده است. این همان زمانی است که پرواز ۷۵۲ (به مقصد اوکراین) ساقط شد».
آنچه عیان است نظام ۲ بازی همزمان را در مورد فاجعه هواپیمای اوکراینی پیش برده است. اول بر سر تحویل جعبه سیاه هواپیما به طرف‌حساب‌های این فاجعه و دیگری بر سر پرداخت غرامت به خانواده قربانیان.
تحویل جعبه سیاه هواپیما
نظام بعد از گذشت ۶ ماه تحویل‌دهی جعبه سیاه هواپیما را با بهانه‌هایی «آسیب قابل توجهی»، «نخست بازسازی جعبه سیاه انجام و بعد بازخوانی شود.»، به تعویق انداخته و از تحویل‌دهی آن باز سر باز زده است.
در ابتدا نظام اعلام کرد که جعبه سیاه را تحویل نمی‌دهد، اما سپس اعلام کرد تکنولوژی خواندن اطلاعات آن را ندارد و بوئینگ، شرکت آمریکایی سازنده هواپیما، یا کشور دیگری باید تجهیزات فنی در اختیار نظام بگذارد تا خودش جعبه سیاه را بازخوانی کند.
پس از افزایش فشارهای بین‌المللی، نظام ۲۱ اسفند ۹۸ اعلام کرد آماده تحویل جعبه سیاه به اوکراین یا کشوری ثالث تا دو هفته آینده است. اما مجددا از تحویل آن سر باز زد.
این در حالی است که نظام به لحاظ فنی و تکنیکی توانایی بازخوانی این جعبه‌ها را ندارد. پیشتر جاستین ترودو نخست وزیر کانادا، گفته بود که ایران کارشناسان و تکنولوژی لازم برای دریافت و تحلیل اطلاعات جعبه های سیاه هواپیمای سرنگون شده اوکراینی را در اختیار ندارد و باید این جعبه‌ها را به فرانسه تحویل دهد.
برخی تحلیلگران بر این باروند نظام ولایت فقیه در پی از سرگفتن روابط دیپلماتیک با کاناداست و به این منظور از جعبه‌سیاه هواپیمای اوکراینی به عنوان گروگان و اهرم فشار برای ازسرگیری روابط استفاده می‌کند.
شایان ذکر است کانادا از سال ۲۰۱۲ روابط دیپلماتیک خود با نظام ولایت فقیه را به دلیل نقض حقوق بشر توسط نظام ولایت فقیه قطع کرده است.
اما سرانجام در روز ۲ تیر ۹۹ رئیس‌جمهور اوکراین تهدید کرد «رژیم ایران باید جعبه سیاه را تحویل دهد وگرنه به دادگاه‌های بین‌المللی متوسل [می]شویم.»
ولادیمیر زلنسکی، در گفتگویی با روزنامه گلوب اند میل کانادا گفت: «رژیم ایران باید داده‌های پرواز و جعبه سیاه را تحویل داده و به وعده‌های دیگری که داده نیز عمل کند… مسأله فقط این نیست که آنها جعبه‌های سیاه هواپیما را به ما تحویل نمی‌دهند، بلکه مربوط به وعده‌های دیگر آنها هم هست».
وی افزود: «آنها باید از ما رسماً عذرخواهی کنند. آنها باید غرامت‌های مناسبی بپردازند… آنها باید به وعده‌هایی که داده‌اند، عمل کنند. وگرنه ما چاره دیگری نخواهیم داشت و آنها از موضع ما با خبر هستند، جز آن‌که به دادگاه‌های بین‌المللی متوسل شویم».
تهدید کارساز افتاد و ظریف؛ وزیر خارجه نظام بلافاصله اعلام کرد نظام جعبه سیاه هواپیمای ساقط شده را «طی چند روز آینده» تحویل خواهد داد.
بعد از کش و قوس‌های فراوان در روز ۶ تیر ۹۹، سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی؛ ایکائو، اعلام کرد نظام ایران به این سازمان خبر داده است جعبه‌های سیاه هواپیمای ساقط شده اوکراینی ماه آینده در فرانسه خوانده می‌شود؛ فرانسه نیز خبر درخواست نظام را تایید کرده است.
اکنون باید منتظر ماند و دید آیا این تحویل‌دهی انجام خواهد شد و بعد از گذشت ۶ ماه از فاجعه، جعبه سیاه مورد تعرض و آسیب‌رسانی قرار نگرفته است؟ و آیا نظام بازی دیگری را بر سر آن شروع نخواهد کرد؟
پرداخت غرامت به خانواده قربانیان
پرداخت غرامت نیز یکی دیگر از موضوعاتی است که نظام بر سر آن کشورهای دیگر را به بازی گرفته است. در ابتدای امر موضوع تحویل‌دهی جعبه سیاه موضوع آنی و عاجل در مورد هواپیمای اوکراینی بود و مطالبات بیشتر بر حول آن می‌چرخید. اما با گذشت زمان موضوع پرداخت غرامت نیز روی میز آمد.
رادیو فردا در ۲۷ فروردین ۹۹ فاش ساخت نظام «به دنبال امضای یادداشت‌تفاهمی با دولت اوکراین در مورد پرونده سرنگونی پرواز ۷۵۲ در نزدیکی تهران است.» و افزود نظام «به دنبال دستیابی به نوعی تفاهم با اوکراین است که بر مبنای آن اوکراین از پیگیری حقوقی و جنایی این سانحه دست بردارد… یادداشت تفاهم پیشنهادی به گونه‌ای تدوین شده که به ایران اجازه می‌دهد از بار مسئولیت در این زمینه شانه خالی کند.»
اما موضوع پرداخت غرامت و چگونگی آن زمانی مجددا بالا گرفت که غلام‌عباس ترکی، دادستان نظامی استان تهران، روز دوشنبه ۹ تیر ۹۹، درباره دلیل سرنگون شدن هواپیمای اوکراینی توسط موشک‌های سپاه گفت: «سامانه سیاری که موشک شلیک کرده در راه‌اندازی مجدد به دلیل شرایط میدانی، شمال واقعی را دقیق تعیین نکرده» و از همین رو اهداف شناسایی شده با حدود ۱۰۵ درجه اختلاف توسط اپراتور مشاهده شده‌است. به گفته وی همین موضوع موجب خطاهای انسانی بعدی شده است.
اما خانواده‌های قربانیان حادثه، دلایل اعلام شده را تلاشی برای پنهان کردن خطاهای نظام و قربانی کردن یک نفر به عنوان مقصر دانستند.
جواد سلیمانی، همسر یکی از جانباختگان هواپیمای اوکراینی نیز سخنان دادستان نظامی تهران را رد کرد و گفت «با توجه به تهدیداتی که خود فرماندهان سپاه از آن یاد کرده بودند، نبستن حریم هوایی ایران برای پروازهای مسافربری یک جنایت جنگی بوده است.»
نظام ضمن تلاش برای در بردن سرانش و سپاه از مسئولیت این جنایت بزرگ، تأخیر عمدی در پذیرفتن مسئولیت شلیک موشک به هواپیمایی مسافربری را رفع و رجوع کرد، ولی با تأکید بر مقصر قلمداد کردن کاربر سامانه موشکی، اعتراف کرد که این فاجعه قابل پیشگیری بوده است.
پس از آن، آن لینده؛ وزیر خارجه سوئد در روز پنجشنبه ۱۲ تیر اعلام کرد که پنج کشور دخیل در این پرونده توافقی امضا کرده‌اند که بر اساس آن برای دریافت غرامت از نظام برای بازماندگان قربانیان حادثه به طور مشترک تلاش خواهند کرد.
اما حامد اسماعیلیون، سخنگوی خانواده‌های پرواز ۷۵۲، گفته است «تمام خانواده‌های پرواز بر این امر اتفاق نظر دارند مادامی که تحقیقات کامل و منصفانه‌ای انجام نگرفته باشد، هیچ غرامت و گزارشی را از ایران نپذیریم». وی همچنین افزوده «نظام ولایت فقیه باید مسئول شناخته شود.»
پیشتر وکلای کانادایی قربانیان پرواز ۷۵۲ در بهمن‌ماه سال ۹۸، پرونده‌ای برای دریافت غرامت به ارزش ۱.۱ میلیارد دلار آمریکا در دادگاه‌های این کشور گشوده بودند.
اما در مورد خانواده قربانیان این هواپیما در داخل ایران؛ گزارش‌ها حاکی از تهدید بازماندگان قربانیان این حادثه برای به سکوت کشاندن آنهاست.
جواد سلیمانی، همسر الناز نبیئی، از قربانیان سرنگونی هواپیمای اوکراینی، در اسفند ۹۸، از احضار خانواده قربانیان به اطلاعات و «تهدید به تجاوز جنسی» خبر داده بود.
اما تنها خانواده قربانیان هواپیمای اوکراینی نبودند که مورد اذیت و آزار قرار گرفتند. در آخرین نمونه، انصاف نیوز در روز پنجشنبه ۵ تیر، ۲۰ نفر از دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی، به‌دلیل تجمع و شرکت در مراسم یادبود درگذشتگان فاجعه هواپیمای اوکراینی توبیخ و تعلیق شدند. پیش از آن نیز نمونه‌ها بسیار است.
پیش از این نیز دیدبان حقوق بشر سران نظام ولایت فقیه را متهم کرده بود که «طبق روال گذشته، از قبول مسئولیت فرار می‌‌کنند و به جای آن که جزئیات تحقیقات مربوط به سرنگونی هواپیما و مقصران آن اشتباه مرگبار را ارائه کنند، افرادی که به جان باختن ۱۷۶ نفر معترض شده بودند را محکوم کردند.»
تجربه نشان داده است نظام ولایت فقیه تنها زمانی پای حسابرسی می‌آید که قاطعیت را از جانب کشورهای درگیر در این فاجعه ببیند.
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.