دولتِ زمان

در کتاب‌ها و همایش‌های زرد «چگونه در یک دقیقه موفق شویم» مدیریت زمان کلید هر موفقیتی تعریف می‌شود. بنا بر این ادعا، هم‌زمانی فعالیت‌ها باعث می‌شود که کنترل امور از دست خارج شود و هیچ‌کدام از فعالیت‌ها به سر منزل مقصود نرسد. چرا که توان ذهنی و بدنی افراد محدود است و می‌بایست در طول زمان این توان به‌گونه‌ای بهینه برنامه‌ریزی شود. بنابراین مدیریت زمان در حقیقت برنامه‌ریزی بهینه فعالیت‌ها در طول زمان به‌گونه‌ای‌ست که بتوان به‌صورت متمرکز فعالیت‌ها را یکی پس از دیگری انجام داد تا انسان «موفقی» شد. اما مناقشه بر سر این بسیار است.
این تاکتیک نه فقط در کتاب‌های زرد بلکه در حوزه سیاست هم استفاده می‌شود. در وقایع اخیر دولت در کنار برخورد خشن با معترضان، با جلوگیری از هم‌زمانی اعتراض در خیابان و فضای مجازی تلاش داشت تا کنترل «فضای اعتراض» را در دست بگیرد. بنابراین با قطع اینترنت و موکول کردن اعتراضات مجازی (از پخش فیلم بگیرید تا صدور بیانیه و امثالهم) به زمانی دورتر و آرام‌تر، گسستی در فضای اعتراض ایجاد کرد. در حقیقت مسئله دولت هم‌پوشانی زمانی اعتراضات خیابانی و مجازی بود و تلاش داشت تا با مدیریت زمان این هم‌پوشانی را معلق کند. به همین دلیل است که بعد از آرام‌شدن نسبی فضای خیابان، اینترنت را دوباره به روال عادی خود برگرداند علی‌رغم این‌که می‌دانست سیلی از اعتراضات، بیانیه‌ها و فیلم‌ها در فضای مجازی پخش خواهد شد. این مدیریت زمان در حوزه شناخت دولت در ایران بسیار اهمیت دارد. چرا که حاکی از این است که دولت با دستکاری در تقدم و تأخر رویدادها تلاش می‌کند تا فضاهای اعتراض به توان هم نرسند و فضا پیش‌بینی‌ناپذیر نشود.
فعالیت در فضای مجازی در حقیقت فعالیت در فضایی‌ست که وجود آن در اختیار دولت‌هاست و نبود سازوکار قانونی در خصوص آیین‌نامه و حق دسترسی به فضای مجازی، اختیار آن را برای دولت انحصاری‌تر می‌کند. اینگونه است که با فشردن دکمه‌ای می‌توان کلیه فعالیت‌های آن را به تعلیق درآورد و موکول به وضعیتی کرد که بتوان کنترل فضا را از دست نداد. این همان کاری‌ست که برای «موفقیت در یک دقیقه» در مدیریت زمان تعریف می‌شود.
اگر بپذیریم که فضای حقیقی یک روی سکه اعتراض است و روی دیگر آن فضای مجازی‌ست، آن‌وقت می‌توانیم متوجه شویم که این تاکتیک دولت چه تأثیر قابل‌توجهی بر فضای اعتراض دارد. فضای مجازی فضای فارغ از موقعیت جغرافیایی‌ست و بنابراین پرکننده فاصله‌های جغرافیایی مکان‌های اعتراض است و با توجه به وضعیت بسته رسانه‌های مستقل چاپی تنها کانال فریاد گروه‌ها و نهادهای مستقل است که در قالب بیانیه‌ها، گزارش‌ها و تحلیل‌ها بروز می‌یابد. اهمیت این نقش تنها زمانی‌ست که هر دو روی سکه همزمان رخ دهند اما تجربه اخیر حاکی از این است که فضای مجازی در رخداد خیابان به‌راحتی می‌تواند به تعلیق درآید بدون اینکه وضعیت کلی فضای مجازی دستخوش تغییری شود. در واقع دکمه توقف موقت زده می‌شود و به محض اجرای مجدد از همان دقایق اول مملو از فعالیت‌هایی می‌شود که گویی دو هفته پیش می‌بایست می‌داشت. این تاکتیک سیاسی‌ست که در قالب مدیریت زمان است. یعنی فعالیت در فضای مجازی را نابود نمی‌کند بلکه آن را به‌طور موقت به حالت تعلیق در می‌آورد. اما جایی که امکان چنین دستکاری نیست فضای واقعی‌ست که اساساً فضا-زمانی‌ست که نه کنترل صددرصدی بر فضا قابل تحقق است نه بر زمان آن. حال این گذشت زمان است که مشخص می‌کند تاکتیک «مدیریت زمان» دولتی به ورشکستگی «مدیریت زمان» کتاب‌های زرد موفقیت است یا خیر.