علی‌بابا؛ بزرگترین بازار جهان

جک هیچ وقت از دنبال کردن رویاهایش دست برنداشت تا این که اکنون به ثروتمندترین مرد چین تبدیل شده است. ماجرای این رشد و شکوفایی از این قرار بوده که بعد از فراغت از درس و تحصیل، جک به دنبال امتحان کردن کارهای مختلف می‌رود ولی هیچ یک از این کارها، مانند رستوران زنجیره‌ای کی.اف.سی، او را برای کار نمی‌پذیرند و او مجبور می‌شود برای ماهی پانزده دلار به تدریس زبان انگلیسی بپردازد. ولی به قول خودش همیشه به دنبال راهی جدید بوده تا این که به فکر راه‌اندازی یک تجارت اینترنتی می‌افتد، تجارتی که بتواند خرید و فروش و دیگر کارهای مالی و تجاری را سهولت بخشد. پیدا کردن و انتخاب اسم «علی‌بابا» برای این تجارت هم داستان جالبی دارد، یک روز که جک در کافه‌ای نشسته بوده، نام علی‌بابا به ذهنش می‌رسد و با خود فکر می‌کند که این می‌تواند اسم خوب و با مسمایی برای تجارتی که در نظر دارد، باشد. در حینی که در این افکار غرق بود، پیش خدمت کافه برای گرفتن سفارش به سراغ وی می‌رود و او از پیش خدمت می‌پرسد که آیا تا به حال اسم علی‌بابا را شنیده است؟ و پیش خدمت می‌گوید: «بله، علی بابا و چهل دزد». آن روز جک به خیابان می‌رود و از سی نفر از ملیت‌های مختلف همین سوال را می‌پرسد و وقتی تقریبا مطمئن می‌شود اکثر مردم با این نام آشنایی دارند، در تصمیم خود مصمم‌تر می‌شود تا این که نهایتا با دوستان و همکاران آینده‌اش در آپارتمان خویش کمپانی علی‌بابا را تاسیس می‌کند.

آن طور که در معرفی سایت این شرکت آمده است، علی‌بابا یک بازار بزرگ آنلاین برای خرید مطمئن مشتریان و تا حدی شبیه به رقیب‌های خود، آمازون و ای‌بی است. این شرکت در آغاز، کار خود را در چین پی می‌گیرد و در مدتی نه چندان طولانی موفق به جذب مشتریان زیادی به سمت سایت خود می‌شود، به طوری که این سایت جزء پنج سایت پر بازدید جهان در سال گذشته قرار گرفته است. در سایت، هدف این شرکت «تسهیل تجارت در هر کجای دنیا» اعلام شده است و بنا دارد حداقل برای ۱۰۲  سال آینده در دنیای تجارت باقی بماند. دلیل انتخاب این عدد ۱۰۲ هم این‌گونه در سایت عنوان شده: از آنجا که ما در سال ۱۹۹۹تاسیس شده‌ایم، اگر تا ۱۰۲ سال دیگر در این تجارت باقی بمانیم به این معنی خواهد بود که در سه قرن فعالیت کرده‌ایم و این دستاورد بی‌نهایت بزرگی است.

شاید بتوان گفت یکی از دلایل عمده موفقیت این شرکت اصول تدوین شده آن است که خیلی در محیط تجاری و اجتماعی چین، سابقه نداشته و چندان در این جامعه جا افتاده نیستند، ارزش‌ها و اصول این شرکت که به فرهنگ علی‌بابا معروف هستند، این‌گونه برشمرده شده‌اند:

اول. مشتری مقدم است

دوم. کار گروهی

سوم. تغییر را در آغوش بگیر

چهارم. صداقت و درستکاری در کار

پنجم. شور و اشتیاق در کار

ششم. تعهد به کار

علاوه بر تمام این اصول که به شدت سرلوحه کار کارمندان این شرکت قرار دارند، مورد دیگر که در علی‌بابا به شدت با آن برخورد می‌شود، فساد مالی یا اداری است. چیزی که در کشور و دولت چین امری بیگانه است و هر روز شاهد خبرهای بی‌شمار فساد مالی یا اداری سران دولتی این کشور هستیم. این مبارزه با فساد آن قدر جدی است که در گزارش «وال استریت ژورنال» هم آمده است، وقتی در سال ۲۰۰۵ فساد یکی از مدیران ارشد این شرکت آشکار می‌شود، «جک ما» آن مدیر و تمام دست اندرکاران این فساد را از کمپانی اخراج می‌کند.

اما همان طور که اکونومیست هم اشاره کرده، شاید بتوان گفت اصلی‌ترین دلیل موفقیت این شرکت به ویژه در میان کاربران چینی، سیستم پرداخت‌های آن است. علی‌بابا برای پرداخت مشتریان، نظام پرداختی مخصوص به خود را دارد که علی‌پِی (Alipay) نام دارد. و ویژگی منحصر به فرد آن این است که بعد از خرید توسط مشتری، پول وی نگاه داشته می‌شود و تا زمانی که او جنس مورد نظر را تحویل نگرفته و از آن اظهار رضایت نکند، پول محصول به فروشنده منتقل نمی‌شود. این امر به ویژه در چین که حکومت قانون چندان حکم‌فرما نیست و فساد مالی در تمام ادارات و تجارت‌های آن بیداد می‌کند، دلگرمی زیادی را برای مشتریان‌ فراهم می‌آورد. این امر نه تنها باعث جذب مشتریان به این بازار آنلاین شده بلکه از طرف دیگر سبب گشته تا علی‌بابا بتواند بزرگترین پایگاه اطلاعاتی درباره اطلاعات و سلایق طبقه متوسط چین را جمع‌آوری کند که همین باعث رشد بیشتر شرکت و استفاده از این اطلاعات در دیگر تجارت‌های آن و تضمین موفقیت تمام این اقدامات تجاری شده است.

آن طور که نشریه اقتصادی فوربس برآورد کرده است، در سال ۲۰۱۲ درآمد سالانه این شرکت از مجموع درآمد دو رقیب اصلی‌اش یعنی آمازون و ای‌بی فراتر رفته است و آن را تبدیل به بزرگترین بازار آنلاین جهان کرده است. به تازگی و در چند ماه گذشته، در آستانه پنجاه سالگی جک ما، این شرکت سهام خود را در بازار بورس نیویورک هم عرضه کرد، تا بوی رقابت را بیشتر به مشام رقبای امریکایی خود برساند. جک ما در مصاحبه‌ای درباره این رقابت این‌گونه اظهار داشت: «اگر ای‌بِی را کوسه اقیانوس در نظر بگیریم، علی‌بابا تمساح رودخانه است. درست است که ما در رقابت با کوسه در اقیانوس بازنده‌ایم، ولی اگر رقابت و دعوا را به رودخانه بکشانیم، پیروزی از آن ماست.» و همین نکته کلیدی به نوعی آغاز موفقیت علی‌بابا بود که از شهر خویش، تجارتش را شروع کرد و کم کم با بسط آن توانست بر کمپانی‌های رقیب که خیلی قبل‌تر از آن در بازار فعال بودند، غلبه کند.

در گزارش «یو.اس.ای تودی» پیش بینی شده است  که تا سال ۲۰۲۰ این شرکت به بزرگترین کمپانی آنلاین دنیا تبدیل خواهد شد. چون هم خرید اینترنتی هر ساله در بین کاربران چینی با محبوبیت بیشتری مواجه می‌شود و هم آمار استفاده‌کنندگان اینترنت در این کشور هر ساله رو به افزایش است. از طرف دیگر این شرکت، تجارت خویش را از مرزهای چین خارج کرده و اکنون دوشادوش رقبای دیگر وارد بازار شلوغ و پر مشتری جهان شده است.

اما مسئله اصلی که مانعی بر سر راه این شرکت است و در تمام سال‌های فعالیت نیز با آن دست و پنجه نرم کرده است، خود ماهیت کار تجاری در جامعه بسته چین است. کشور چین کشوری سوسیالیستی است که به ارزش‌های بازار آزاد و تجارت جهانی علاقه چندانی ندارد و به این خاطر در این کشور مقررات و قواعد سفت و سختی علیه فعالیت تجاری بخش خصوصی وضع شده است. جک ما و تمام مدیران علی‌بابا طی سال‌های گذشته همیشه به شدت مراقب بوده‌اند که در دام چنین مقرراتی نیفتاده و دم به تله دولت ندهند. ولی حزب کمونیست چین، همانگونه که از ماهیت آن پیداست، نسبت به رشد شدید این شرکت چندان خوش‌بین نیست و بعید نیست که بخواهد از سر حسادت هم که شده به هر قیمتی، مانع یا موانعی بر سر راه فعالیت آن قرار دهد. اما در طرف دیگر کارشناسان اقتصادی و سیاسی معتقدند که همین رشد بخش خصوصی، شاید تنها بارقه امید برای تغییر چین و در نهایت تغییر دنیا باشد. به طوری که و«یلیام کیربی»، استاد دانشگاه هاروارد درباره علی‌بابا می‌گوید: «شرکتی خصوصی که به تنهایی بیشتر از کل تجارت دولتی چین، به اقتصاد ملی این کشور کمک کرده است.»

گروه علی‌بابا که در حدود ۲۷ هزار کارمند و ۲۸۰ میلیون مشتری دارد، تنها به Alibaba.com محدود نمی‌شود و این شرکت شرکت‌های تابعه بسیاری را در زیرمجموعه خود دارد که حتی «یاهو چین» یکی از آن‌ها به شمار می‌آید. شرکت‌هایی که فراهم کننده عمده درآمد این کمپانی به حساب می‌‌آیند.