شناسنامه ای که ضروری است اما کافی نیست

نگاه اول – “ن” هشت ساله ست که به جای درس خواندن، در کوچه پس کوچه های شهر به دنبال زباله های قابل بازیافت می گردد. “ن” حاصل یک صیغه چند ماهه ست، شناسنامه ندارد و نام پدرش را هم نمی داند. به علت نداشتن شناسنامه از مدرسه رفتن و از امکانات یک شهروند محروم ست .

نگاه دوم – ۴۰ ساله ست، با بچه ای۴ ساله، از شوهر اولش به خاطر بچه دار نشدن طلاق گرفته بود و بعد از مدتی به خاطر فشار اقتصادی به عقد موقت رییس شرکتی که در آن منشی بود در آمده بود. با اینکه مطمئن بود بچه دار نخواهد شد بعد از گذشت چندماه متوجه شد باردار است. مرد با شنیدن این خبر دو راه پیش روی او گذاشت سقط جنین و یا ترک زن. زن به خاطر اعتقادات مذهبی از سقط خودداری کرد. شوهرش ازدواج را بذل مدت کرد و از گرفتن شناسنامه برای فرزندش خودداری کرد و او این روزها در تلاش گرفتن شناسنامه برای کودکش است زیرا نزدیک شدن به سن مدرسه بر نگرانی های او و آینده دخترش افزوده است.

داستان زندگی بسیاری از زنان صیغه شده و کودکان حاصل از ازدواج موقت شبیه هم است و تنها کافی ست نام ها را عوض کرد. کودکانی بی هویت و بی شناسنامه که از کوچکترین امکانات زندگی محرومند و یا شناسنامه هایشان به نام مادرشان ست و عرف جاری از جامعه نگاه بدبینانه به آنها دارد و زنانی که در دادگاه ها سرگردانند برای اثبات رابطه میان مرد و فرزند حاصل از ازدواج موقت.

ازدواج موقت(صیغه) ازدواجی ست با زمان معین و مشخص که با سر آمدن مدت یا زودتر از موعد توسط مرد که به آن بذل مدت می گویند، تمام می شود. از آن جایی که بیشتر افرادی که اقدام به ازدواج موقت می کنن، مردان متاهل هستند به همین علت تن به ثبت این ازدواج ها نمی دهند.

صیغه نامه ها به صورت سند عادی تنظیم می شوند و متاسفانه به خاطر عدم آگاهی زنان و یا اعتماد بیش از اندازه، این سند در بسیاری مواردی پیش مردان می ماند. از طرفی به علت تلاش برای مخفی ماندن ازدواج موقت، شاهدی هم وجود ندارند و همه این موارد باعث سختی اثبات این نوع از ازدواج می شود.

حال سوالی که مطرح می شود این است که اگر زن بچه دار شود، شناسنامه این فرزند به نام چه کسی صادر خواهد شد؟

اولین آسیب اصلی ازدواج موقت مبهم بودن سرنوشت فرزندان حاصل از چنین ازدواج هایی است چرا که در جامعه و خانواده از مقبولیتی برخوردار نیستند. این ازدواج ها می تواند زمینه های بروز جرم و خشونت را در جامعه پدید آورند.

در مواردی زنان ناخواسته بچه دار می شوند که گاهی اقدام به سقط جنین می نمایند که به علت غیرقانونی بودن سقط جنین، این کار در مکان های بدون مجوز و بدون رعایت موارد بهداشتی انجام میشود که در بسیاری از موارد باعث مرگ مادر می شود. در مواردی نیز که زن فرزند را سقط نمی کند بزرگترین چالش؛ گرفتن شناسنامه ست. و گاهی که پدر از گرفتن شناسنامه سرباز می زند و تمایلی به ثبت نام فرزند حاصل از ازدواج موقت در شناسنامه خود ندارند؛ در این صورت عدم دریافت شناسنامه از سوی پدر در ازدواج‌های موقت، شناسنامه به نام خانوادگی مادر صادر خواهد ‌شد.

پدر و مادر می توانند با ارایه گواهی ولادت از بیمارستان و چنانچه گواهی فوق در دسترس نبود ، با حضور دو شاهد برای اثبات که فرزند متعلق به آنهاست، برای دریافت شناسنامه فرزند خود اقدام کنند و اگر پدر از دریافت شناسنامه خودداری کند مادر می تواند با فامیل خودش و تنها با درج نام کوچک پدر اقدام به گرفتن شناسنامه نماید. اما مشکل اینجاست که بسیاری از زنان به خاطر نداشتن آشنایی به قوانین و یا حفظ آبرو، از شناسنامه ای با چنین ویژگی خودداری می کنند.

بزرگترین مشکل تولد فرزندان صیغه ای که کمتر کسی به آن بها داده، سالم متولد شدن این کودکان است. برای شروع یک زندگی دائمی و همیشگی بین زن ومرد در کنار توافقات و صحبتهای اولیه آزمایشاتی در نظر گرفته شده است که وضعیت جسمی، خونی و سلامت هر یک را نشان میدهد. اعتیاد، ایدز، هپاتیت و تالاسمی از مهمترین آزمایشاتی است که قبل از جاری شدن خطبه عقد از طرفین گرفته می شود. در صورتیکه در ازدواج موقت فقط صیغه محرمیت بین طرفین جاری شده و این نشان دهنده این است که برای تولد فرزند هیچ تدبیری در نظر گرفته نشده است. حال ممکن است این فرزند ناخواسته متولد شده خود ناقل بیماری ایدز، هپاتیت و یا بیماریهای دیگر باشد.

بنابراین بچه یا سرراهی می شود و یا با کوهی از ناراحتی و مشکلات مادرش بزرگ می شود. حتی اگر شناسنامه ای داشته باشد در خانواده ای غیر معقول و غیر استاندارد رشد می کند و کوچکترین نظارت خانوادگی و اجتماعی بر او وجود ندارد . چنین فرزندانی از یک طرف از حقوق قانونی و طبیعی خود و از طرف دیگر از محبت پدر و داشتن کانون خانواده محروم اند. پایه های بزه اجتماعی، افسردگی، سرخوردگی و احساس حقارت، اعتیاد و انواع انحرافات جنسی و ناهنجاریهای اخلاقی در این کودک زودتر شکل میگیرد.و چه بسا علاوه بر اینها تا آخر عمر درگیر فقری غیرقابل تحمل باشد.

این فرزندان ‌‌فرزند عرفی پدر محسوب می شوند و پدر فقط مکلف است با نام فامیلی خود برایش شناسنامه بگیرد و نفقه بچه را تا زمان رشید شدنش پرداخت کند و جز این هیچ التزام و وظیفه دیگری در قبال این کودک ندارد. طبق قانون برای اثبات اینکه کودکی فرزند مشروع پدر و مادرش است باید علاوه بر انتساب فرزند به پدر در قید زوجیت بودن پدر و مادر در هنگام انعقاد نطفه نیز در دادگاه اثبات شود.

در ماده ۲۲ لایحه حمایت از خانواده، ثبت نکاح موقت در مواردی که زوجه باردار شود الزامی است؛ علت این امر هم بسیار روشن است؛ حمایت از کودکان حاصل از ازدواج موقت. با این حال کارشناسان اجتماعی معتقدند که فرزندان ناشی از ازدواج موقت وضعیتی بدتر از کودکان طلاق دارند و با بحران های عاطفی و اجتماعی و اقتصادی بسیاری درگیرند تا جایی که این کودکان برای تامین معاش خود به کودکان کار تبدیل می شود. همه اینها در حالیست که اگر هویت این فرزندان در شناسنامه پدر ثبت شود، بسیاری از معضلات این کودکان کاسته خواهد شد.

البته در مورد فرزندان نامشروع هم به نوعی وضعیت به همین منوال است. مطابق قانون فرزند متولد شده از رابطه نا مشروع از پدر و مادر ارث نمی برد، در مواقعی که پدر طفلی مشخص نباشد، یعنی در مورد اطفال نامشروع، مادر وی می تواند با مراجعه به ثبت احوال با نام خود برای طفل شناسنامه بگیرد و در این مورد در جای نام پدر، نامی فرضی گذاشته خواهد.

در مورد اطفال نامشروع نیز نظری از دیوان عالی کشور وجود دارد که پدر برای گرفتن شناسنامه چنین طفلی مکلف دانسته شده است، اما به طور کلی نظر مسؤول حقوقی سازمان ثبت احوال را می توان مبتنی بر مشکل گشایی از مادران در چنین حالتی تفسیر کرد.

در آخر ذکر این نکته ضروریست که عدم توجه به این کودکان که با این وضعیت خاص خانوادگی متولد می شوند، می تواند بر تعداد مجرمین جامعه اضافه کرده و باعث بیشتر شدن آمار ناهنجاری های اجتماعی گردد و حال که صیغه در قانون پذیرفته شده، می توان با تصویب قوانینی، سعی در ایجاد تعهد بیشتر طریفین نسبت به نتایج حاصل از آن همچون تولد فرزندان نمود تا از بار ناهنجاری های آتی که بر دوش جامعه تحمیل میشود، کاست.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)