ساروُدایا: مارکس، گاندی و راسکین!

کارل مارکس (۱۸۸۳ -۱۸۱۸) جامعه شناس، مورخ، تاریخ‌دان، اقتصاددان، سیاست‌دان، فیلسوف، کنش‌گر اجتماعی و یکی از تاثیرگذارترین اندیشمندان همه‌ی اعصار، در میانه‌ی قرن نوزدهم در همه‌ی زمینه‌های مورد علاقه‌اش نظراتی داد بسیار چالش‌برانگیز؛ و در آن میان، نظریه‌ی “ارزش اضافی” در اقتصاد سیاسی و شناساییِ حقوق “نیروی‌کار”، یکی از مهمترین آنان بود که در کتاب “سرمایه”اش به تفصیل شرح داده شد. از آن پس، این نظریه در همه‌ی مدارس اقتصاد سیاسی مورد توجه قرار گرفته است.

از میان کسانی که به “ارزش اضافی” فکر کرده‌اند و نگاهی دیگرگون به آن داشته‌اند، کسی است به اسم جان راسکین (۱۹۰۰ -۱۸۱۹): او هم مثل مارکس، علاقه‌های مختلفی داشته. اما در یکی از آن‌ها با مارکس مشترک بوده: در “اقتصاد سیاسی”.

مارکس در ۱۸۷۶ جلد اول “سرمایه” را می‌نویسد و راسکین در ۱۸۶۲ کتاب “تا این آخرین” را. موضوع اصلی کار راسکین هم، شناساییِ حقوق نیروی کار است، اما به شیوه‌ی خود. او انگار برخلاف مارکس، مبارزه‌ای سرشتی و ذاتی میان صاحبان نیروی کار (مزدبگیران) و سرمایه (یا کارفرمایان) نمی‌‌بیند، اما بی‌عدالتی و بی‌انصافیِ آشکاری را در مبادلات سرمایه‌داری به معنای خاص تاریخیِ معاصر و همین‌طور به معنای عام آن (قانون جاری و ساریِ باستانیِ عرضه و تقاضا) می‌بیند و برای رفع آن، راه حل ارائه می‌دهد. در نهایت، او مشکل را برخلاف مارکس، به صورت برد و باخت یک طبقه مطرح نمی‌کند و تلاش دارد تا راه‌حلی به شکل برد- برد مطرح کند.

گاندی، این کنش‌گر اجتماعی، سیاست‌مرد قدیس، قدیس سیاست‌مرد، و فعال آنارشیستی که به عملی‌ترین شکل تحقق آنارشیسم بی‌خشونت رو کرده‌بود (یعنی باز‌سازی روستا‌های هند و تاسیس جامعه‌ای مرفه، و برآمده از مجمع‌الجزایری از روستاهای سرافراز با ساختار تشکیلاتیِ نامتمرکز و داوطلبانه)، بر حسب اتفاق همین کتاب “تا این آخرین” به دست‌اش می رسد و آن‌را می‌خوانـَـد.

او، برخلاف اکثر روشنفکران و کارگران فکری، خیلی هم اهل کتاب‌خوانی نبوده؛ ملانقطی نبوده؛ و مشهور است که در اواخر عمر، بیشتر از شش کتاب را مالک نبوده. بحث فلسفی اصلا نمی‌دانسته و کمتر می‌خوانده و بیشتر، اصرار داشته که همان خوانده‌های پیشین‌اش را بهتر عمل کند. گاندی این کتاب را در طول یک شبانه روز در سفری با قطار می‌خواند و معنایش را می‌بلعد. و این چنین می‌شود که گاندیِ دیگری زاییده می‌شود … .

حالا، این شما و این “ساروُدایا” یا رفاه برای همه.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)