به گزارش مهرخانه، تعاونی‌ها نقش حایز اهمیتی در اقتصاد جوامع دارند. به‌گونه‌ای که طبق اعلام سازمان ملل در سال ۱۹۹۴ حدود ۳ میلیارد نفر یعنی نزدیک به نیمی از جمعیت دنیا در آن زمان، از طریق فعالیت‌های تعاونی زندگی خود را می‌گذراندند. در آن زمان ۸۰۰ میلیون نفر در جهان عضو تعاونی‌ها بودند که این رقم در سال ۱۹۶۰ حدود ۱۸۴ میلیون نفر بود و این نشان از رشد روزافزون تعاونی‌ها در دهه‌های اخیر دارد. با این اوصاف، نقش تعاونی‌ها در بهبود اقتصادی کشورها، نقشی انکارنشدنی است و باید دولت‌ها زیرساخت‌های لازم را برای گسترش و تقویت این شرکت‌ها فراهم کنند.
تعاریف مختلفی از تعاونی ارایه شده است. یکی از این تعریف‌ها اشاره دارد که تعاونی یک انجمن مستقل و متشکل از افرادی است که به‌صورت ارادی و داوطلبانه با هدف رفع نیازها و احتیاجات مشترک اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اعضا تأسیس شده و فعالیت خود را با مشارکت اعضا و مدیریت دموکراتیک به اجرا درمی‌آورند. اعضای شرکت‌های تعاونی به‌صورت انفرادی در بازار آسیب‌پذیر و فاقد قدرت هستند و فعالیت‌های فردی آن‌ها برای رفع نیازهای معیشتی و رفاهی کافی نیست. به همین دلیل، کار کردن به‌صورت گروهی و یک‌پارچه، جوهره و ذات تعاونی است.
تعاونی یک ابزار مهم و تعیین‌کننده برای توسعه اقتصادی است که می‌تواند در کنار سیاست‌های اقتصادی دولت زمینه لازم را برای بهبود زندگی مردم و افزایش سطح درآمد آن‌ها فراهم کند و شرایطی را به‌وجود بیاورد که طبقات مختلف جامعه بتوانند در زندگی اقتصادی خود نقش مهم و اثرگذاری ایفا کنند. از سوی دیگر، شرکت‌های تعاونی، امکان یکپارچه‌کردن منابع انسانی، تجمیع سرمایه‌های کوچک، ایجاد اشتغال، بالابردن توان اقتصادی و جلب مشارکت فعال اعضای خود را فراهم می‌کنند و به همین دلیل توجه به آن‌ها و ارتقای سطح کمی و کیفی فعالیت‌هایشان ضروری می‌نماید.
تعاونی‌های زنان و افزایش مشارکت اقتصادی و اجتماعی زنان
در این میان، تعاونی‌های زنان می‌توانند اهمیت به‌سزایی در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی داشته باشند. به‌طورکلی، به تعاونی‌هایی که ۷۰ درصد اعضای آن‌ها را زنان تشکیل می‌دهند، تعاونی‌های زنان گفته می‌شود. سازمان‌های بین‌المللی تشکیل تعاونی‌های زنان را یکی از راهبردهای افزایش مشارکت زنان در امور اقتصادی و اجتماعی می‌دانند و به دولت‌ها توصیه می‌کنند سیاست‌هایی در جهت توسعه و تقویت تعاونی‌های زنان داشته باشند. به‌عنوان نمونه، سازمان جهانی کار (ILO) انجام فعالیت تعاونی برای زنان را شرافتمندانه‌ترین نوع فعالیت اقتصادی می‌داند و توصیه می‌کند افزایش مشارکت زنان در تعاونی‌ها در همه سطوح به‌ویژه سطوح مدیریتی و رهبری مورد توجه قرار گیرد. اتحادیه بین‌المللی تعاون نیز در سال ۱۹۹۵ قطع‌نامه‌ای به تصویب رساند که در آن اعضای اتحادیه بر لزوم برابری جنسیتی زن و مرد به‌عنوان اولویتی جهانی تأکید کردند.
همچنین، تعاونی‌های زنان می‌توانند به آن‌ها کمک کنند تا فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی خود را گسترش دهند و در افزایش درآمد و بهبود شرایط زندگی خانواده نقش داشته باشند. در صورتی که زنان در تعاونی‌ها در نقش‌های مدیریتی ظاهر شوند، می‌توانند تجربیات خوبی کسب کنند و در سایر فعالیت‌های خود نیز به حس اعتماد به نفس و خودباوری برسند که این مسئله نه تنها به افزایش کیفیت زندگی حرفه‌ای و اقتصادی آن‌ها کمک می‌کند که در زندگی شخصی و اجتماعی‌شان نیز اثرگذار است.
یک تعاونی زنانه روستایی که ورود مردان به آن ممنوع بود
در کشور ما اولین تعاونی‌های زنان از دوران مشروطیت توسط صدیقه دولت‌آبادی در شهرهای یزد، کرمان و اصفهان آغاز به کار کردند و در سال‌های بعد نیز جسته و گریخته فعالیت‌هایی انجام می‌دادند، اما در ایران تعاونی‌های غیررسمی سنتی نیز وجود داشته و دارد. به‌عنوان نمونه، «واره» نوعی سازمان غیررسمی تعاونی زنان در روستاهای ایران است که قدمتی چند هزار ساله دارد. این تعاونی زنانه تمام ویژگی‌های یک گروه منسجم را داراست، هدف مشخصی دارد، رابطه‌هایش بی‌واسطه و چهره‌به‌چهره است و هنجار و نظم دقیقی دارد.
در این نوع نظام تعاونی اعضا بیشتر به یک‌کاسه‌کردن محصولات شیری خود توجه دارند، اما در کنار آن انواع دیگر مبادله‌ها را نیز انجام می‌دهند. سازمان واره کارکردهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، روانی، آموزشی و تفریحی دارد. زنان در واره از عواید اقتصادی و حقوقی برخوردار بودند و برای حفظ این موقعیت از حضور مردان در واره جلوگیری می‌کردند. در سال ۱۳۳۵ حداقل حدود ۲ میلیون زن ایرانی در ۴۰۰ هزار تعاونی تولید سنتی واره عضو بودند و دامنه نفوذ این تعاونی، تمام روستاها، ایلات و عشایر ایران را دربرگرفته بود.
(در همین زمینه: زنان از حضور مردان در واره جلوگیری می‌کردند)
اولین تعاونی امروزی زنان در روستای آب‌سرد دماوند تشکیل شد
اولین تعاونی زنان به شکل امروزی در سال ۱۳۷۳ به ثبت رسید. در این سال پس از تشکیل دفتر امور زنان نهاد ریاست‌جمهوری و تشکیل دفاتر امور زنان در وزارت‌خانه‌های مختلف، پروین معروفی؛ مدیرکل ترویج روستایی وزارت کشاورزی وقت با حفظ سمت، مسئول دفتر امور زنان آن وزارت‌خانه شد و طرح تشکیل تعاونی‌های خاص زنان روستایی را ارایه داد. آن طرح به نتیجه نرسید، اما بهانه‌ای برای طرح جدی تعاونی‌های زنان شد. او طرح خود را به یونیسف و صندوق خانواده سازمان ملل برد و بودجه تأسیس ۸ تعاونی زنان را دریافت کرد. پس از آن اولین تعاونی زنان روستایی که همان اولین تعاونی زنان در ایران است، در روستای آب‌سرد دماوند در سال ۷۳ تشکیل و به دنبال آن ۷ تعاونی دیگر نیز تأسیس شدند.
بیشتر تعاونی‌های زنان، تعاونی‌های زنان سرپرست خانوار هستند
به گفته حمید کلانتری؛ معاون امور تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ۱۰ درصد از کل تعاونی‌های کشور را تعاونی‌های زنان تشکیل می‌دهند و حدود ۱۱ میلیون زن عضو شرکت‌های تعاونی هستند که البته ۲۵ درصد این اعضا را دارندگان سهام عدالت تشکیل می‌دهند. ۱۱ هزار تعاونی در کشور فعال هستند که ۱۳۱هزار نفر عضو دارند و برای ۱۱۹ هزار نفر اشتغال‌زایی کرده‌اند. ۱۱ درصد از اعضای هیئت مدیره شرکت‌های تعاونی را زنان تشکیل می‌دهند و ۱۰ درصد بازرسان تعاونی‌ها نیز زن هستند. ۶۱ درصد تعاونی‌های زنان در بخش تولید، ۳۶ درصد در بخش خدمات و ۳ درصد در حوزه توزیع فعالیت دارند. بیشترین گرایش زنان در تعاونی‌ها فعالیت‌های تأمین نیاز تولیدکنندگان پوشاک و صنایع دستی است. در حال حاضر بیشتر تعاونی‌های زنان، تعاونی‌های زنان سرپرست خانوار هستند که در صنایع دستی و پوشاک فعالیت دارند.
۱۵۰۰ شرکت تعاونی زنان در دولت یازدهم به ثبت رسیده است
مهندس صدیقه خوشه‌چین؛ مشاور امور تعاونی‌های بانوان معاونت تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار مهرخانه، در خصوص آمار تعاونی‌های زنان که در دولت یازدهم ایجاد شده‌اند گفت: از زمان شروع به کار دولت جدید تاکنون، بیش از ۱۵۰۰ شرکت تعاونی زنان با عضویت بیش از ۱۲ هزار نفر و ایجاد ۱۷ هزار فرصت شغلی در کشور به ثبت رسیده‌اند. تعاونی‌های حوزه خدمات با بیش از ۵۰۰ شرکت تعاونی، تعاونی‌هایی حوزه صنعت با بیش از ۴۶۰ شرکت تعاونی، تعاونی‌های حوزه کشاورزی با حدود ۳۰۰ شرکت تعاونی و تعاونی‌های فرش دستباف با ۱۶۰ شرکت بیشترین تعاونی‌های زنان هستند.
او افزود: شرکت‌های تعاونی زنان در ۹۶ گرایش از رشته فعالیت‌های تولیدی، خدماتی و توزیعی اشتغال دارند که بیشترین زمینه فعالیت آن‌ها هم بخش تولید است که حدود ۶۳ درصد از تعاونی‌های فعال زنان را تشکیل می‌دهد. شرکت‌های تعاونی زنان از نظر زمینه فعالیت اقتصادی بیشتر در زمینه پوشاک، صنایع دستی، زراعت، دامداری و دامپروری، خدمات آموزشی، صنایع غذایی و خدمات رایانه‌ای فعالیت دارند.
مشکلات فعالیت زنان در تعاونی‌ها
مشکلاتی بر سر راه فعالیت زنان در تعاونی‌ها وجود دارد که ممکن است باعث کندی حرکت آن‌ها و همچنین حضور کمرنگ آن‌ها در عرصه‌های مدیریتی و تصمیم‌گیری شود. برخی از مشکلات تعاونی‌های زنان و پایین‌بودن مشارکت آن‌ها به نیروی انسانی، و برخی دیگر به سطوح سازمانی مربوط می‌شود. در زمینه نیروی انسانی مشکل اول به عدم خودباوری زنان در توانایی خود برای مدیریت برمی‌گردد که باعث می‌شود برخی زنان در مواجهه با اولین شکست عقب‌نشینی کنند.
دلیل دیگر پایین‌بودن میزان مشارکت زنان، به پایین‌بودن انگیزه آن‌ها برمی‌گردد. عمده‌ترین انگیزه تأسیس تعاونی‌ها انگیزه اقتصادی و کسب سود است، اما بسیاری از زنانی که در تعاونی‌ها فعالیت داشتند، معتقد بودند دولت از آن‌ها حمایت مالی نمی‌کند و در دریافت اعتبارات نیز روابط غیررسمی بین اعضای تعاونی و دستگاه‌های پرداخت‌کننده تسهیلات بر ضوابط رسمی حاکمیت دارد. این مسئله انگیزه افراد را برای شرکت در فعالیت‌های تعاونی کاهش می‌دهد.
مشکلات سطح سازمانی نیز به پایین‌بودن میزان سرمایه اولیه، عدم دسترسی زنان به منابع مالی کافی و عواملی مانند فقدان وثیقه و تضمین، ناکافی بودن میزان وام‌ها، بالا بودن نرخ بهره بانکی، مشکلات مدیریتی، ضعف در بازاریابی محصولات تولیدی، نبود نظارت مسئولان بر فعالیت تعاونی‌ها و ناآگاهی آن‌ها از مشکلات این تعاونی‌ها برمی‌گردد.
تعاونی‌ها؛ مناسب‌ترین شکل فعالیت اقتصادی برای زنان تعاونی‌ها
خوشه‌چین در این رابطه به خبرنگار مهرخانه گفت: مناسب‌ترین شکل فعالیت اقتصادی برای بانوان تعاونی‌ها هستند، اما در این زمینه مشکلاتی وجود دارد که متأثر از دید فرهنگی، سیاسی و اقتصادی حاکم بر جامعه است. مثل پایین‌بودن سطح استقلال مالی و مالکیت اموال، عدم دسترسی مناسب به منابع، سرمایه، زمین و اعتبار مالی نهاده‌های تولید که همه این عوامل باعث می‌شود زنان در اخذ تسهیلات و تأمین منابع مالی با مشکل مواجه شوند.
او افزود: از سوی دیگر، خود بانوان هم ویژگی‌هایی دارند که سعی می‌کنند کمتر در مباحث مدیریتی حضور داشته باشند. مشکل دیگر به پایین‌بودن سطح مهارت‌های فنی‌وحرفه‌ای و تخصصی زنان در امور اجرایی و مدیریتی برمی‌گردد. همچنین، براساس فرهنگی که در جامعه وجود دارد از زنان انتظار می‌رود بیشتر در نقش نیروی کار وارد شوند و چندان پذیرفته نیست که در موضع کارفرما، مدیر و تصمیم‌گیرنده در امور اقتصادی نقشی داشته باشند.
مشاور امور تعاونی‌های بانوان اظهار داشت: مشکل بعدی تعاونی‌های زنان به ضعف نهادها و دستگاه‌های حمایتی در توانمندسازی زنان برمی‌گردد. حمایت از زنان و ساماندهی آن‌ها در قالب شرکت‌های تعاونی، می‌تواند کمک زیادی به کسب استقلال مالی و عدم وابستگی آن‌ها به حمایت‌های مالی و منابع محدود دولتی بکند، اما تاکنون مشوق‌ها، امتیازات یا معافیت‌های خاص و چشم‌گیری برای فعالیت تعاونی‌های زنان در کشور نداشتیم. مسئله بعدی تعاونی‌های زنان عدم وجود تشکیلات متمرکز اثرگذار جهت انعکاس مسایل و مشکلات تعاونی‌ها است. ما این پراکندگی را در بخش تعاون در دفاتر و حوزه‌های مختلف داریم که سیاست‌گذاری، هماهنگی و برنامه‌ریزی را دچار مشکل می‌کند.
(در همین زمینه: تعاونی‌های زنان در ایران؛ از شکل‌گیری تا موانع و مشکلات امروز)
تفاهم‌نامه‌ای جهت تشکیل و توسعه تعاونی‌های زنان در روستاها و شهرهای کوچک
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دولت یازدهم فعالیت‌هایی برای توسعه و تقویت تعاونی‌های زنان انجام داده است. از جمله این فعالیت‌ها امضای تفاهم‌نامه همکاری میان معاونت امور زنان و خانواده و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سال ۹۳ است که در آن به تشکیل و توسعه تعاونی‌های زنان در روستاها و شهرهای کوچک اشاره شده و در آن آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای در مناطق محروم و مرزی با هدف افزایش توانمندی‌های زنان و استفاده از ظرفیت‌های آن‌ها مدنظر قرار گرفته است. در همین راستا صندوق‌های حمایتی پیش‌بینی شده است که به زنان روستایی و سرپرست خانوار وام‌های اشتغال و کسب‌وکار بدهند.
ایجاد شبکه تعاونی‌های زنان در کشور
دکتر وحیده نگین؛ مشاور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در امور بانوان نیز سال جاری از ایجاد شبکه تعاونی‌های زنان در کشور خبر داد و گفت: از طریق سازمان‌ها، صندوق‌ها و بانک‌های زیرمجموعه این وزارت‌خانه می‌توان شبکه‌ای فراهم کرد تا خدمات و نیاز تعاونی‌ها از طریق ادارات شناسایی و شرایط راه‌اندازی تعاونی‌های جدید تسهیل شود.
راهبردهایی برای تحول در تعاونی‌های زنان
مشاور امور تعاونی‌های بانوان معاونت تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهرخانه با اشاره به فعالیت‌های دولت یازدهم برای تقویت تعاونی‌های زنان گفت: ما ۷ راهبرد اساسی را که برای تحول در بخش تعاون پیش‌بینی شده است، برای تحول در تعاونی‌های زنان نیز دنبال می‌کنیم. این راهبردها عبارت‌اند از: ترویج فرهنگ تعاون، توسعه مدیریت و توانمندسازی منابع انسانی تعاونی‌ها، تحکیم تعاملات شبکه‌ای، تقویت همکاری‌های بین‌دستگاهی، تأمین مشوق‌ها و منابع مالی، توسعه بازار تعاونی‌ها و تقویت برند تعاونی و تأمین نظارت بر تعاونی‌ها. ما سعی می‌کنیم در حد امکانات با هماهنگی‌هایی که در سطح دفاتر و ادارات کل استان انجام می‌دهیم، این راهبردها را در حوزه تعاونی‌های زنان هم دنبال کنیم.
تشکیل شورای راهبری توسعه تعاونی‌های زنان
او افزود: ما تعاملات بسیار خوبی بین سازمان‌ها، معاونت‌ها و صندوق‌های زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی داریم. در این خصوص، شورای راهبری توسعه تعاونی‌های زنان در سطح معاونت تعاون تشکیل شده که متشکل از فعالین زن حوزه‌های دولتی، خصوصی و تعاونی است. این شورا کارگروه‌های عالی و فرعی دارد و جلسات متعددی را با حضور صاحب‌نظران زن توانمند در حوزه اقتصاد و کارآفرینی تشکیل دادیم تا برای پیگیری رفع مشکلات تعاونی‌های زنان و توسعه فعالیت آن‌ها رایزنی‌هایی داشته باشیم. پس تعاملات درون‌بخشی و بین‌دستگاهی بسیار خوبی در این خصوص داریم.
خوشه‌چین اظهار داشت: فعالیت دیگری که در راستای تقویت تعاونی‌های زنان انجام دادیم، امضای تفاهم‌نامه سه‌جانبه حمایت از تشکیل، توسعه و توانمندسازی تعاونی‌های زنان بود که بین مهندس کلانتری؛ معاونت تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با آقای سهمانی مدیرعامل بانک توسعه تعاون و آقای حسین‌نژاد مدیرعامل صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون منعقد شد. امیدواریم پس از این تفاهم‌نامه، بسته اجرایی داشته باشیم که مزایایی مانند مشوق‌ها، امتیازات یا معافیت‌های خاص برای شرکت‌های تعاونی زنان در نظر بگیرد و به این وسیله بسیاری از مشکلاتی که مربوط به تأمین مالی و تضمین‌های اعتباری مورد نیاز تعاونی‌های زنان بوده است، کاهش یابد.
رایزنی با سازمان بهزیستی برای حمایت از شرکت‌های تعاونی گروه هم‌یار زنان سرپرست خانوار
مشاور امور تعاونی‌های بانوان تصریح کرد: همچنین، صندوق کارآفرینی امید همکاری‌های بسیار خوبی با حوزه معاونت تعاون و حمایت از طرح‌های بخش تعاونی دارد که امیدواریم این کار را گسترش دهیم. در اقدامی دیگر، رایزنی‌هایی با سازمان بهزیستی داشتیم؛ زیرا بسیاری از شرکت‌های تعاونی گروه هم‌یار زنان سرپرست خانوار، می‌توانند در قالب شرکت‌های تعاونی ساماندهی شوند و ما هم حمایت از این گروه را در قالب شرکت‌های تعاونی دنبال می‌کنیم. از سوی دیگر، تشکیل و توسعه شرکت‌های تعاونی دانش‌بنیان مورد حمایت ماست و زنان و دختران جوان جویای کار می‌توانند در قالب این شرکت‌های تعاونی به فعالیت بپردازند. توسعه مشاغل خانگی و کسب‌وکارهای خرد در قالب شرکت‌های تعاونی پشتیبان و تأمین نیاز مشاغل خانگی برای زنان روستایی و عشایری از دیگر برنامه‌های مورد حمایت ماست.
تأسیس جمعیت زنان تعاون‌گر
خوشه‌چین اظهار داشت: در جهت ارتقای مهارت و آموزش‌های عمومی و تخصصی مدیران و اعضای شرکت‌های تعاونی زنان هم برنامه‌هایی را تدوین کرده‌ایم که این برنامه‌ها در دست ابلاغ به ادارات کل استان‌هاست. با راه‌اندازی پورتال اطلاع‌رسانی بخش تعاون و شبکه گسترده بازار بخش تعاون بخشی از مشکلات تبلیغات، بازاریابی و فروش شرکت‌های تعاونی مرتفع شود. ما جهت انسجام بیشتر و حمایت‌هایی که برای تشکیل یک شرکت لازم است، تأسیس جمعیت زنان تعاون‌گر با هدف توسعه فعالیت‌های اقتصادی زنان در قالب شرکت‌های تعاونی را مورد حمایت معاونت تعاون قرار دادیم. از جمله برنامه‌های دیگری که پیگیری می‌کنیم شناسایی و معرفی نمونه‌های موفق و الگو از فعالیت‌های شرکت‌های تعاونی زنان است که چندان مورد توجه قرار نگرفته است. فعالیت دیگر نیز توسعه تعاملات و ارتباطات بین شرکت‌های تعاونی است که تقویت این ارتباطات از طریق تشکیل کارگروه‌ها به خوبی مشهود است.
۴۷۰ تعاونی دانش‌بنیان در کشور وجود دارد
با توجه به افزایش بی‌سابقه زنان فارغ‌التحصیل دانشگاهی که نشان‌گر افزایش دانش و مهارت زنان است، یکی از مسایلی که باید به آن توجه شود تشکیل تعاونی‌های دانش‌بنیان است. در حال حاضر، ۴۷۰ تعاونی دانش‌بنیان در کشور وجود دارد که در بیشتر این تعاونی‌ها زنان تحصیل‌کرده در کنار مردان مشغول به کار هستند.
خوشه‌چین در رابطه با تعاونی‌های دانش‌بنیان به مهرخانه گفت: در گذشته تعاونی‌هایی که ۵۰ درصد از اعضای آن‌ها را فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌دادند به‌عنوان تعاونی دانش‌بنیان در کشور به ثبت می‌رسیدند، اما با توجه به تغییراتی که در آیین‌نامه کارگروه تشخیص و ارزیابی صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان اعمال شد، این شرکت‌ها باید شرایط عمومی و اختصاصی مشخصی داشته باشند. از جمله این‌که باید سابقه فعالیت در این زمینه داشته باشند و عملکرد مالی و بیمه‌ای اعضای آن‌ها نیز مشخص باشد که این شرایط در به ثبت رسیدن این شرکت‌ها تحت عنوان دانش‌بنیان محدودیت ایجاد کرده‌اند.
او افزود: محدودیت دیگری که وجود دارد این است که این شرکت‌ها نباید به اسم دانش‌بنیان به ثبت برسند. در واقع، همین که مجوز کارگروه را دریافت کنند، به منزله دانش‌بنیان‌بودن این شرکت‌هاست. تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در سطح کشور زیاد نیست، اما شرکت‌های تعاونی حدود ۱۰ درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان کشور را به خود اختصاص داده‌اند که سهم مناسبی است. شرکت‌های تعاونی دانش‌بنیان زنان هم فعالیت می‌کنند، اما هنوز به خوبی شناسایی نشده‌اند و من هنوز آماری در این خصوص ندارم که چند درصد شرکت‌های تعاونی دانش‌بنیان را زنان تشکیل می‌دهند.
انتهای پیام/ ۹۳۰۷۰۱
نظرات
این یک مطلب قدیمی است و اکنون بایگانی شده است. ممکن است تصاویر این مطلب به دلیل قوانین مرتبط با کپی رایت حذف شده باشند. اگر فکر می‌کنید که تصاویر این مطلب ناقض کپی رایت نیست و می‌خواهید توسط زمانه بازیابی شوند، لطفاً به ما ایمیل بزنید. به آدرس: tribune@radiozamaneh.com
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.