با نزدیک شدن حکومت ایران و قدرت‌های جهانی به یک توافق جامع هسته‌ای، بسیاری از ایرانیان در انتظارند تا ببینند این توافق چه تاثیری بر فضای اقتصادی و سیاسی ایران می‌گذارد. در این میان، رابطه‌ی حل پرونده‌ی هسته‌ای با وضعیت حقوق بشر از جمله موضوعاتی است که از هم‌اکنون به نقطه‌ی افتراق کنشگران حقوق بشر تبدیل شده است. جایی که برخی از این کنشگران معتقدند که توافق هسته‌ای، رفته رفته به باز شدن درهای ایران به سوی جامعه جهانی و بهبود تقریبی وضعیت حقوق بشر در این کشور کمک خواهد کرد. و در مقابل گروه دیگری هستند که می‌گویند با کاهش فشار جامعه‌ی جهانی، جمهوری اسلامی با خیال راحت‌تری به نقض حقوق بشر ادامه خواهد داد. در همین ارتباط با نرگس توسلیان، حقوق‌دان و فعال حقوق بشر ساکن لندن گفتگویی انجام داده‌ام. او که جزو گروه اول است، تاکید می‌کند که در عین حال که امیدی به حسن روحانی و دولتش برای پیگیری مساله‌ی حقوق بشر و آزادی‌های سیاسی ندارد، اما نسبت به بهبود وضعیت در این حوزه‌ها پس از برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی امیدوار است. این گفتگو را در ادامه بخوانید. با این توضیح که خانم توسلیان، دختر شیرین عبادی، حقوق‌دان ایرانی برنده جایزه نوبل صلح در سال ۲۰۰۳ است.
یوحنا نجدی: با تشکر از فرصتی که در اختیارمان قرار داده‌اید؛ به عنوان نخستین پرسش، به نظر شما حل پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی چه تاثیری بر وضعیت حقوق بشر در ایران خواهد داشت؟
نرگس توسلیان: به نظر من، حل پرونده هسته‌ای و تعلیق تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی به بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران کمک خواهد کرد هرچند که در این میان، شاید سپاه پاسداران هم به سودهایی دست پیدا کند و یا به قول اقتصاددان‌هایی مثل آقای رییس‌دانا، قشر محروم جامعه ایران نفعی از رفع تحریم‌ها نبرد. ولی همین که طبقه متوسط جامعه ایران از لحاظ اقتصادی یک نفسی بکشد، فرصتی پیدا می‌کند تا به مسائلی مانند آزادی فکر کند؛ چون فشار و شرایط دشوار اقتصادی عملا به طبقه متوسط جامعه اجازه نمی‌دهد که به مسائل سیاسی و حقوق بشری توجه کنند.
نکته دیگر هم اینکه، مذاکره ایران با غرب و باز شدن در‌ها به سوی جامعه مدنی باعث می‌شود تا برخی اتهام‌ها از هنرمندان و فعالان مدنی زدوده شوند به این معنا که این افراد همواره از سوی جمهوری اسلامی با اتهام “همکاری با دول متخاصم” مواجه هستند؛ مثلا گاهی یک فعال مدنی صرفا به خاطر شرکت در یک کنفرانس با اتهام همکاری با دول متخاصم مواجه می‌شود. روابط ایران با غرب عملا باعث می‌شود تا این اتهام “همکاری با دول متخاصم” بی‌معنا شود و بهانه‌های دولت برای اتهام زدن به فعالان مدنی کمتر می‌شود.
نکته دیگر هم اینکه عدم توافق ایران با غرب، به انزوای بیشتر ایران در دنیا می‌انجامد و در انزوای بیشتر جامعه ایران، حکومت جمهوری اسلامی اختیار عمل بیشتری برای نقض حقوق بشر و سرکوب آزادی‌ها خواهد داشت. دولت ایران اگرچه ادعا می‌کند که اعتراض جامعه جهانی به نقض حقوق بشر در ایران، برایش مهم نیست اما اتفاقا خیلی هم برایش مهم است و به همین دلیل است که مثلا نوکیشان مسیحی و بهاییان را به دلایل واهی محکوم و مجازات می‌کنند.
یوحنا نجدی: شما اشاره کردید که بهبود شرایط اقتصادی به مردم فرصت می‌دهد تا به مسائل سیاسی و حقوق بشری هم بپردازند اما از سوی دیگر، خود مقام‌های جمهوری اسلامی از جمله وزیر اقتصاد گفته‌اند که بیشتر مشکلات اقتصادی ایران اساسا به رژیم تحریم‌ها مربوط نیست و از مردم خواسته‌اند که با رفع تحریم‌ها در انتظار معجزه نباشند.
نرگس توسلیان: بله؛ مسلما هیچ تغییر ناگهانی و یک شبه‌ای رخ نخواهد داد. من منکر سوء مدیریت و مشکلاتی از این دست نیستم اما به هرحال، بعید می‌دانم که بتوان گفت برطرف شدن تحریم‌ها هیچ تاثیری بر وضعیت اقتصادی نخواهد داشت.
یوحنا نجدی: فرض کنیم همانطور که شما می‌فرمایید، با تعلیق تحریم‌ها و بهبود نسبی شرایط اقتصادی، خواسته‌های حقوق بشری از سوی جامعه مطرح بشود. فکر می‌کنید که اساسا دولت آقای روحانی چقدر این خواسته‌ها را پیگیری خواهد کرد
نرگس توسلیان: من متاسفانه انتظار و توقعی از آقای روحانی ندارم و حتی امیدی هم به ایشان ندارم اما از جامعه مدنی ایران توقع می‌رود؛ چون طی سال‌های اخیر به هر حال، با فشار جامعه مدنی، تغییرهای کوچکی در جامعه ایران رخ داده است؛ مثل تغییراتی در زمینه حضانت، سنگسار و حضور زنان در استادیوم والیبال. در حقیقت، هیچ چیزی به دولت ارتباط ندارد بلکه این خود مردم هستند؛ اگر مردم در شرایطی نباشند که مثل مرحوم یونس عساکره مجبور شوند به خاطر شدت مشکلات اقتصادی دست به خودکشی بزنند، شاید به مسائل حقوق بشری و سیاسی هم بپردازند وگرنه من امیدی به دولت آقای روحانی ندارم مگر اینکه فشار جامعه، دولت را مجبور کند تا دست به اقدام‌هایی بزند. اصولا شاید هیچ دولتی نمی‌خواهد به صورت داوطلبانه به تعهدات بین‌المللی پایبند باشد اما این وظیفه جامعه و فعالان جامعه مدنی است که دولت‌ها را به چنین موضوعی وادار کنند.
یوحنا نجدی: شما چنین پتانسیلی را در جامعه کنونی ایران و فعالان مدنی آن می‌بینید؟
نرگس توسلیان: بله، من چنین پتانسیلی را می‌بینیم هرچند که سرکوب دولتی هم عامل بسیار مهمی است؛ خیلی وقت‌ها شدت سرکوب به حدی بوده که جامعه مدنی نتوانسته کاری بکند اما اگر از فشار حکومت کاسته شود شاید جامعه مدنی هم نفسی بکشد. من به جامعه مدنی ایران اعتقاد دارم اما نمی‌دانم که چقدر در برابر سرکوب از طرف حکومت مقاومت خواهد کرد.
یوحنا نجدی: اجازه بدهید کمی مصداقی‌تر بپرسم. به نظر شما آیا تعلیق تحریم‌ها باعث می‌شود که آقای روحانی مساله رفع حصر از رهبران جنبش سبز را پیگیری کند؟
نرگس توسلیان: ببینید؛ روان‌شناسی آقای روحانی این‌قدر پیچیده است که من ترجیح می‌دهم در این مورد اظهارنظری نکنم چون برخی از کار‌ها و وعده‌های ایشان، مثبت بوده است مثلا پیغام اعتراضی آقای روحانی نسبت به بازداشت جوانان کلیپ “هَپی” (Happy) و یا پیام تبریک به خانم مریم میرزاخانی همراه با انتشار عکس بی‌حجاب این خانم. آقای روحانی شعارهایی هم برای رفع حصر داده اما از طرف دیگر سخنانی هم می‌شنویم مبنی بر اینکه خود ایشان در جلسه شورای عالی امنیت ملی در خصوص حصر رهبران جنبش سبز، سکوت کرده است. بنابراین ایشان شخصیت پیچیده‌ای دارند و به عنوان رییس جمهور، وظایف و اختیاراتی دارد که تاکنون از آن‌ها استفاده نکرده است.
بنابراین من ترجیح می‌دهم به این سوال شما پاسخ قطعی ندهم اما امیدوارم آقای روحانی از وظایف و اختیارات قانونی خود در این باره استفاده کند چون اصلا شماری از مردم به خاطر همین موارد به ایشان رای دادند.
یوحنا نجدی: به هر حال گروهی هم‌چنان امیدوار هستند که آقای روحانی مشخصا در زمینه رفع حصر دست به اقدامی خواهد زد و در مقابل گروهی دیگر، با استناد به پیشینه امنیتی و اطلاعاتی آقای روحانی بر این باور هستند که وی اساسا در جهت حفظ نظام، کاری در جهت مطالبات دموکراسی‌خواهانه و حقوق بشری مانند رفع حصر رهبران جنبش سبز نخواهد کرد.
نرگس توسلیان: من هردو نشانه‌ها را از هر دو طرف می‌بینیم و هر دو گروه تا حدودی درست می‌گویند به همین دلیل، اظهارنظر در این خصوص بسیار دشوار است. اما در مجموع، من امیدوارم که شرایط به سمت تحقق وعده‌های انتخاباتی آقای روحانی تغییر کند ولی در همین حال، شواهد مهمی وجود دارد مبنی بر اینکه چنین وضعیتی به وجود نخواهد آمد.
یوحنا نجدی: به اعتقاد برخی، حل پرونده هسته‌ای عملا شانس آقای روحانی برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آینده را نیز افزایش داده است. اگر فرض کنیم که آقای روحانی برای یک دوره دیگر نیز به مقام ریاست جمهوری دست یابد، چشم‌انداز شما از وضعیت حقوق بشر در پایان دو دوره ریاست جمهوری ایشان در سال ۱۴۰۰ چیست؟
نرگس توسلیان: اظهارنظر در این خصوص بسیار سخت است چون شاید در خصوص پرونده هسته‌ای و روابط بین‌المللی پیشرفت‌هایی را شاهد باشیم اما بنا به گزارش‌هایی مثل گزارش آقای احمد شهید، شرایط حقوق بشر در زمان ریاست جمهوری آقای روحانی بد‌تر هم شده است بنابراین توافق هسته‌ای، تضمینی برای بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران نیست.
نظرات
این یک مطلب قدیمی است و اکنون بایگانی شده است. ممکن است تصاویر این مطلب به دلیل قوانین مرتبط با کپی رایت حذف شده باشند. اگر فکر می‌کنید که تصاویر این مطلب ناقض کپی رایت نیست و می‌خواهید توسط زمانه بازیابی شوند، لطفاً به ما ایمیل بزنید. به آدرس: tribune@radiozamaneh.com
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.