توضیح مختصری درباره ی پوپولیسم!

نویسنده :اسلاوی ژیژک

مترجم : ایمان احسانی*

 مصاحبه ی اخیر من که ابتدا در مکزیک و بعد در بعضی کشورهای آمریکای لاتین و نشریه ی «اِل پاریس» منتشر شد،ممکن است موجب باور کاملا غلطی درباره ی موضع من نسبت به روند پوپولیستی اخیر سیاست رادیکال شده باشد.هر چند انقلاب بولیواری در ونزوئلا  مستحق انتقادهای بسیاری است ،با این حال باید به خاطر داشته باشیم که این انقلاب قربانی یک ضدانقلاب هماهنگ و بویژه یک جنگ اقتصادی طولانی است.هیچ چیز تازه ای در چنین شیوه ای وجود ندارد. در اوایل دهه هفتاد میلادی «هنری کسینجر» در یادداشتی به سیا مشاوره داد که چطور دولت دموکراتیک «سالوادور آلنده» در شیلی را تضعیف کند. او نوشت :«اقتصاد را به فریاد و فغان بیاورید».

نمایندگان عالیرتبه ی آمریکا آشکارا اعتراف می کنند که امروز هم همان استراتژی در مورد ونزوئلا به کار می رود. چند سال قبل وزیر خارجه ی سابق آمریکا «لارنس ایگلبرگر»  به «فاکس نیوز» گفت :«چاوز فقط تا زمانی برای مردم جذبه خواهد داشت که آنها ببینند می توانند زندگی بهتری داشته باشند. زمانی که اوضاع اقتصادی واقعا بد شود محبوبیت چاوز در کشور قطعا کم خواهد شد و این اسلحه ای است که ما علیه او در اختیار داریم و باید از آن استفاده کنیم ،یعنی باید  ابزارهای اقتصادی را برای بدتر کردن اقتصاد به کار ببریم تا جذبه ی چاوز در کشور و منطقه افول کند… هر کاری که بتوانیم انجام دهیم تا اقتصاد شان را در این لحظه دچار مشکل کند چیز خوبیست، اما اگر بتوانیم موفق شویم باید به گونه ای این کار را انجام دهیم که ما را مستقیما با ونزوئلا درگیر نکند.»

کمترین چیزی که می توان گفت این است که  چنین گفته هایی بر این حدس و گمان ها مهر تائید می زند که مشکلات اقتصادی حکومت «چاویستا» تنها به دلیل ناکارامدی سیاستهای اقتصادی اش نیست. در اینجا به نکته ی سیاسی کلیدی ای بر می خوریم که هضمش برای بعضی لیبرال ها مشکل است : واضح است که ما فرایندهای کور بازار و واکنش های آن را بررسی نمی کنیم ( مثل حالتی که مالکان فروشگاهها سعی می کنند با خالی کردن قفسه های شان از بعضی محصولات به سود بیشتری برسند) بلکه از استراتژی شفاف و کاملا برنامه ریزی شده ای حرف می زنیم – و در چنین شرایطی یک نوع ترور و وحشت ( یورش های پلیس به انبارهای مخفی کالا،بازداشت محتکر ها و دلال های عامل کمبود کالا در بازار و …) به مثابه یک عکس العمل دفاعی، کاملا توجیه پذیر نیست؟ وقتی در ۹ مارس ۲۰۱۵ رئیس جمهور اوباما یک دستور اجرائی صادر کرد که ونزوئلا را «خطری برای امنیت ملی آمریکا» اعلام می کرد ، به این وسیله چراغ سبزی به کودتا نشان نداد؟ همین برخورد به طور «متمدنانه» تری با یونان صورت گرفت.

ما امروزه زیر فشار وحشتناکی  هستیم که بی تعارف باید آن را پروپاگاندای (تبلیغات) دشمن بنامیم. اجازه بدهید از «آلن بدیو» نقل قول کنم :« هدف پروپاگاندای دشمن نابود کردن یک نیروی موجود نیست ( این وظیفه عموما به پلیس محول می شود) ،بلکه نابود کردن امکان ای از  وضعیت ممکن است که از نظرها دور مانده است.» به عبارت دیگر آنها سعی می کنند امید را بکشند : پیام این پروپاگاندا تسلیم شدن به این عقیده است که جهانی که در آن زندگی می کنیم حتی اگر بهترین جهان های ممکن نباشد،  حداقل جهان بدی است ،به طوری که هر تغییر رادیکالی فقط می تواند آن را بدتر کند. به همین دلیل است که همه ی اشکال مقاومت از سیریزا در یونان و  پودموس در اسپانیا تا «پوپولیسم» آمریکای لاتین باید  کاملا مورد حمایت قرار گیرند. بله ،ما هر جا که لازم شد باید آنها را مورد انتقاد شدید قرار دهیم اما این انتقاد باید نقدی درونی باشد ،نقدی از متحدان مان. همان طور که «مائو زدونگ» می گفت این تنشها «تناقض هایی درون مردم» است نه تناقض هایی بین مردم و دشمنان اش.

یک ایده آل به تدریج از واکنش اتحادیه اروپا به پیروزی سیریزا در یونان ظاهر می شود که در دسامبر ۲۰۱۴ به بهترین شکل در تیتر تحلیل «گیدئون رحمان» در روزنامه «فایننشال تایمز » ارائه شده است :«ضعیف ترین حلقه ی اتصال منطقه ی یورو رای دهندگان هستند». بنابراین در یک دنیای واقعی ،اروپا از دست این «ضعیف ترین حلقه اتصال”  خلاص می شود و کارشناسان این قدرت را بدست می آورند تا مستقیما  اقدامات اقتصادی ضروری را اعمال کنند – اگر اساسا انتخاباتی رخ دهد کارکردش تنها تائیدِ اجماعِ کارشناسان است. چشم انداز نتایج انتخاباتی «غلط»،اتحادیه اروپا را به هراس می افکند: آنها  تصویری از آشوب اجتماعی،فقر و خشونت ترسیم می کنند … همان طور که در چنین مواردی معمول است ،تصورات ایدئولوژیک اوج می گیرند : بازارها همچون آدم زنده ای به سخن در می آیند و از اینکه انتخابات به روی کار آمدن دولتی با دستور کار تداوم برنامه ی ریاضت مالی و اصلاح ساختاری منجر نشود، ابراز نگرانی می کنند.

رسانه های آلمان اخیرا وزیر اقتصاد یونان «یانیس واروفاکیس» را روان پریش ای دانستند که جدا ازجهان ما ،در دنیای خودش زندگی می کند- اما آیا او واقعا خیلی رادیکال است؟ چیزی که در مورد واروفاکیس خیلی خسته کننده و سستی آور است رادیکال بودنش نیست بلکه اعتدال عمل گرایانه ی عقلانی اش است – تعجبی ندارد که بسیاری از اعضاء رادیکال سیریزا پیشاپیش او را متهم به تسلیم شدن در برابر اتحادیه اروپا کرده اند. اگر با دقت به پیشنهادهای ارائه شده از سوی واروفاکیس نگاه شود می بینیم که آنها شامل اقداماتی هستند که همان دستور کار سوسیال دموکرات معتدلِ ۴۰ سال قبل اند ( در سوئد سالهای ۱۹۶۰ برنامه ی دولت بسیار رادیکال تر بود). این نشانه ی غم انگیزی برای  دوران ماست که  شما امروز  باید یک چپ رادیکال باشید تا از همان اقدامات چهل سال قبل حمایت کنید – نشانه ای از دورانی تاریک اما در عین حال شانسی برای چپ تا فضایی را اشغال کند که دهه ها قبل در اختیار چپ میانه رو بود.

پس چه اتفاقی می افتد اگر دولت سیریزا شکست بخورد؟ نتایج چنین شکستی فاجعه بار خواهد بود نه تنها برای یونان بلکه برای خود اروپا. شکست احتمالی سیریزا وزن تازه ای به این دیدگاه بدبینانه می دهد که معتقد است کار صبورانه ی اصلاحات ،محکوم به شکست است و این اصلاح طلبی است که امروزه یک یوتوپیا (مدینه فاضله) است نه یک انقلاب رادیکال ( همان طور که «آلبرتو توسکانو» می گوید). خلاصه اینکه، این شکست تائید خواهد کرد که ما وارد عصر درگیری های رادیکال خشونت بار  بسیار بیشتری شده ایم.

*دبیر سابق انجمن اسلامی دانسکده فنی دانشگاه مازندرانimanehsani59@gmail.com

http://www.telesurtv.net/english/opinion/A-Brief-Clarification-about-Populism-20150424-0013.html

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)