دستفروشی کارگران و کارمندان در بازار ‌سال‌نو

هفت‌سین‌های ۶ تا ۶۰‌هزار تومانی
بسته‌بندی و تهیه هفت‌سین به‌صورت مجموعه‌ای، یکی دیگر از کاسبی‌های شب‌عید است که با کیفیت و قیمت‌های متفاوتی عرضه می‌شود. هفت‌سین‌های کوچک که در ظرف‌های یکبار مصرف با روکش‌های پلاستیکی تهیه شده‌اند، ساده‌ترین این مجموعه‌های آماده است که درحال‌حاضر در بازار تهران بین ۶ تا ۱۰‌هزار تومان قیمت دارد. مجموعه‌های لوکس‌تر هفت‌سین نیز در بازار وجود دارد که وقت بیشتری برای تزیین آن گذاشته شده است. نمونه آن هفت‌سین‌هایی است که در جام‌های رنگی و شیشه‌ای تزیین شده‌اند و قیمت آن به ۵۰ تا ۶۰‌هزار تومان نیز می‌رسد. این هفت‌سین‌ها معمولا از سین‌هایی مانند سماغ، سکه، سنجد، سیر، سیاه‌دانه، سمنو و… تشکیل شده‌اند و بیشتر در عطاری‌های سطح شهر به فروش می‌رسند. «علیرضا کمسرخی» که در بازار تهران صاحب یک فروشگاه عطاری است، درباره تولیدکنندگان این هفت‌سین‌ها می‌گوید: بخشی از تولیدکنندگان این هفت‌سین‌ها، عطارها هستند که با دسترسی به اقلام ارزانقیمت عطاری و بسته‌بندی در ظروف یکبار مصرف تلاش می‌کنند از این بازار سود مناسبی به‌دست آورند و بخشی دیگر در کارگاه‌های کوچک و خانگی تهیه می‌شود و معمولا برای رسیدن به حداکثر سود به‌صورت دستفروشی به فروش می‌رسند. وی ادامه می‌دهد: هفت‌سین‌های گرانقیمت‌تر نیز از تولیدکنندگان خانگی به امانت گرفته می‌شود و در صورت فروش، بخشی از سود یعنی حدود ۱۰ تا ۳۰‌درصد به فروشنده تعلق می‌گیرد.

فروش روزانه سمنو تا ۹‌میلیون‌تومان
سمنوفروشی، تهرانی‌ها را یاد یک برند خاص می‌اندازد: «عمه‌لیلا» تولیدکننده خانگی است که با سمنوهای اعلا و خوشمزه به‌سرعت سر زبان افتاد و در ‌سال ۸۱ به یک برند تجاری تبدیل شد. حالا در بازار تهران تعداد زیادی از این تولیدکنندگان خانگی سمنو، بساط کرده‌اند. تولیدکنندگانی که گاه به پخش تراکت و آگهی اینترنتی هم روی آورده‌اند. «مهدی عماری» یکی از افرادی است که به‌طور گسترده آگهی فروش عمده سمنو را در مناطق مرکزی تهران پخش کرده است. عماری که خود را بازنشست بانک معرفی می‌کند، به «شهروند» می‌گوید: در ۱۰ روز پایانی‌ سال گذشته حدود ۲ تن سمنو به قیمت هر کیلو ۷‌ هزار تومان فروختم که بیشتر از نصف آن سود و ارزش افزوده بود. وی اضافه می‌کند: در روزهای نزدیک به‌ سال‌نو روزی ‌هزار کیلوگرم سمنو هم فروخته‌ام. او درباره هزینه اولیه تولید می‌گوید: این موضوع به کیفیت مواداولیه بستگی دارد، بعضی‌ها برای تهیه سمنوی شب عید به‌جای شیره‌گندم از شکر و آرد و حجم زیادی آب استفاده می‌کنند که این موضوع قیمت تمام شده هر کیلو سمنو را به ۲۵۰۰ تا ۳‌ هزار تومان کاهش می‌دهد. همچنین برخی دیگر برای افزایش کیفیت سمنو از پودر جوانه گندم استفاده می‌کنند اما باکیفیت‌ترین سمنو، نوعی است که از شیره تازه جوانه‌گندم استفاده می‌شود که هزینه تمام شده تولید آن حدود ۶‌ هزار تومان است. درحال‌حاضر هر کیلوگرم سمنو در بازار تهران بین ۵ تا ۱۲‌هزار تومان به‌فروش می‌رسد. اگر متوسط قیمت فروش هر کیلوگرم سمنو را ۹‌ هزار تومان در نظر بگیریم، می‌شود گفت میزان فروش روزانه سمنو در تهران تا ۹‌میلیون تومان هم می‌رسد.

شمع‌های مدل قدیمی همچنان محبوب

بیشتر شمع‌های ‌سال‌نو ایرانی‌ها از کارگاه‌های کوچک فصلی و خانگی می‌آید. این موضوع را «حسن رسولی» می‌گوید که مدیر یک کارخانه قدیمی تولید شمع با قدمت نیم‌قرن است. او به «شهروند» می‌افزاید: تولیدکنندگان شمع در ایران نه هیچ اتحادیه صنفی دارند و نه با ماشین‌آلات اتوماتیک کار می‌کنند. کار آنها با قالب‌های ساده دست‌ساز انجام می‌شود. به گفته رسولی، زمان آغاز تولید شمع‌های‌ سال‌نو از نیمه‌دوم‌ سال کلید می‌خورد و تاجران معمولا از بهمن‌ماه سفارش‌های خود را به این کارگاه‌ها اعلام می‌کنند. تولیدکنندگان شمع می‌گویند، شمع‌های نقره‌ای و طلایی رنگ، بیشترین میزان فروش شب عید را به خود اختصاص می‌دهد و با وجود تسخیر بازار با شمع‌های تزیینی و لوکس، بیشترین میزان فروش شمع‌های ‌سال‌نو به شمع‌های بلند و ساده تعلق دارد که یک الگوی بسیار قدیمی برای شمع به‌شمار می‌آید. شمع‌های خارجی بازار بیشتر از چین و تایلند می‌آید که شمع‌های بدون اشک بارزترین آنها هستند، اما با این وجود گفته می‌شود گران شدن دلار، واردات شمع خارجی را بدون صرفه کرده و سهم داخلی‌ها از بازار همچنان قابل‌توجه است. به گفته رسولی، خرازی‌ها بزرگترین خریداران شمع‌های‌ سال‌نو به‌شمار می‌آیند و سوپرمارکت‌ها و عطاری‌ها رتبه‌های بعدی را به خود
اختصاص می‌دهند.

رنگ‌آمیزی تخم‌مرغ، کسب‌وکار ‌سال‌نویی زنان خانه‌دار
تخم‌مرغ رنگی از دیگر اقلام سفره هفت‌سین است که بازار خوبی برای زنان خانه‌دار ایجاد کرده است. پیشتر از این بسیاری از خانواده‌ها کار رنگ‌آمیزی تخم‌مرغ‌های طبیعی را شخصا برعهده می‌گرفتند اما گویا مهارت هنری فروشندگان تخم‌رنگی باعث شده است بسیاری از خانواده‌ها قید این کار را بزنند و ترجیح‌شان تهیه چند تخم‌مرغ رنگی مصنوعی با طراحی زیبا باشد. پایه بسیاری از تخم‌مرغ‌های رنگی آماده، سفالی یا پلاستیکی است. با صاحب یکی از آگهی‌های فروش عمده تخم‌مرغ رنگی در فضای مجازی تماس می‌گیرم. صاحب آگهی زن جوانی است که خود را «زارع» معرفی می‌کند. او با تذکر این نکته که درحال گرفتن سفارش است، می‌خواهد که سوالاتم را خلاصه بپرسم. وی درباره تولیدکنندگان تخم‌مرغ‌های رنگی می‌گوید: بیشتر این تولیدکنندگان زنان خانه‌دار هستند که سفارش‌های رنگ‌آمیزی و نقاشی تخم‌مرغ‌ها را به آنها می‌سپاریم. نقوش روی تخم‌مرغ‌ها معمولا با قالب‌های دستی از پیش آماده شده، طراحی می‌شوند. قالب‌هایی که می‌توانند خیلی ساده از برش‌های سیب‌زمینی هم تهیه شوند. وی درباره هزینه اولیه این کار می‌گوید: به مواداولیه مورد استفاده بستگی دارد. به‌عنوان مثال برای پخت تخم‌مرغ‌های سفالی در کوره حدود ۲۰‌هزار تومان هزینه می‌گیرند که این برای ۵۰ عدد تخم‌مرغ است. به عبارتی، هزینه پخت هر تخم‌مرغ حدود ۴۰۰ تومان است که اگر هزینه رنگ‌آمیزی و گل سفالگری و تهیه قالب‌ها را به آن اضافه کنیم، حدود ‌هزارتومان می‌شود. بدین‌ترتیب هر تخم‌مرغ سفالی در بازار عید امسال بین ۵ تا ۶‌هزارتومان به فروش می‌رسد.

سود ۹۰ درصدی تولید ماهی‌گلی
براساس اعلام سازمان شیلات، از ابتدای فصل زمستان و چند ماه مانده به‌ سال‌نو، حدود ۴۰ تا ۵۰‌میلیون قطعه ماهی قرمز تولید می‌شود که حدود ۵۰‌درصد آن در شبکه توزیع جان خود را از دست می‌دهند. بیشتر ماهی‌های قرمز از گیلان، مازندران و کاشان می‌آیند. از این میان کاشان با تأمین ۴۰‌درصد ماهی‌گلی بازار قطب تولید این نوع ماهی نام‌گذاری شده است اما گردش مالی و درآمد تولید ماهی قرمز هم چیزی نیست که تولیدکنندگان فصلی و خانگی از آن چشم بپوشند. بنا به گفته فعالان بازار، در روزهای پایانی سال، بازاریان تهران به‌طور متوسط ۱۰‌هزار ماهی‌گلی می‌فروشند که قیمت هر قطعه آن هزارتومان تا ۶‌ هزارتومان است. دراین‌باره «فاطمه قزوینی‌زاده» تولید‌کننده ماهی‌های زینتی به «شهروند» می‌گوید: بیشتر تولیدکنندگان ماهی‌های قرمز در تهران، خانم‌ها هستند و درواقع این کار یک شغل خانگی به‌شمار می‌آید. این تولید‌کننده ادامه می‌دهد: تولید ماهی قرمز سود بالا و نزدیک به ۹۰‌درصدی دارد. هر جفت مولد حدود ۱۰ تا ۱۵‌هزار عدد تخم‌ریزی می‌کند که ۳۰‌درصد آن به ماهی تبدیل می‌شود. به همین دلیل عده زیادی از تولیدکنندگان خانگی با حداقل آموزش و تأمین چند آکواریوم، ماهی‌گلی ‌سال‌نو را تولید کرده و برای به‌دست آوردن حداکثر سود، فروش خیابانی و به شکل دستفروشی آن را نیز به‌عهده می‌گیرند. این درحالی است که فروشندگان عمده ماهی‌گلی نیز در خیابان مولوی تهران فعالیت می‌کنند و ماهی‌های قرمز برگشتی از بازار نیز راهی زباله‌دانی می‌شوند.

دستفروشان، بازار سبزه و سنبل را قبضه کرده‌اند
در روزهای پایانی ‌سال سود فروش سبزه و سنبل نیز یک بازار موقت اما پردرآمد ایجاد کرده است. بازاری که با ورود سرمایه‌گذاران خرد و خانگی کار و کاسبی تعدادی از اصناف را در زمان اوج فروش بازار تحت‌تأثیر قرار داده است. «جلال عجایبی» رئیس اتحادیه تولیدکنندگان گل‌وگیاه و گلفروشان کشور دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: حاشیه سود این بازار موجب شده است هرکسی اقدام به کشت سنبل و سبزه کرده و با دستفروشی و بدون پرداخت مالیات بیشترین سودها را از آن خود کند. این موضوع ‌سال‌به‌‌سال کاسبی گلفروشان را بیشتر تحت‌تأثیر قرار داده و این صنف را که پرداخت‌کننده مالیات است در زمان اوج فروش با مشکل مواجه می‌کند. عجایبی ادامه می‌دهد: شهرداری هم بازارچه‌های فروش‌ سال‌نو را دراختیار دستفروشان قرار می‌دهد. همچنین «رضا عظیمی» فعال در صنف گلفروشان نیز دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: گندم مورد استفاده برای کاشت سبزه، گندم مرغداری است که تنها کیلویی ‌هزار تومان قیمت دارد. هر کیلو حدود ۱۰ ظرف سبزه می‌دهد. افراد با خرید ظرف‌های یکبار مصرف و هزینه‌کرد تنها ۱۰۰ تا ۱۵۰ تومان برای هر ظرف، درمجموع حدود ۳۰۰ تومان برای هر ظرف سبزه هزینه می‌کنند و آن را ۳ تا ۶‌هزار تومان می‌فروشند. قیمت فروش عمده هر گلدان سنبل هم حدود ۲ تا ۳‌هزارتومان است اما توسط دستفروشان تا حدود ۱۵‌هزار تومان نیز به فروش می‌رسد. بنابراین سود فروش هر ظرف سبزه تا ۱۰ برابر و سود فروش هر گلدان سنبل حداکثر تا ۵ برابر سرمایه اولیه است.

بازار سکه‌فروشی در چهارراه استانبول
سکه یکی از سین‌های هفت‌سین است که خیلی‌ها ترجیح می‌دهند برای آن سین جایگزین پیدا نکنند. سکه، نماد برکت و آرزوهای اقتصادی خانوار است که در آستانه ‌سال‌نو برای خیلی‌ها بازار داغی ایجاد می‌کند. فروش سکه‌های تازه ضرب‌شده در حاشیه بازار‌ سال‌نو، یکی از روش‌های کسب درآمد دلالان و سرمایه‌داران خرد است. در تهران این بازار بیشتر در چهارراه استانبول داغ می‌شود. بانک مرکزی هر‌ سال در آستانه عید نوروز و از اسفندماه اقدام به توزیع سکه‌های تازه ضرب‌شده با تاریخ‌ سال‌جدید می‌کند. این سکه‌ها در رول‌های ۲۵۰ عددی به فروش می‌رسد. دلالان و سرمایه‌گذاران خرد با خرید این سکه‌ها و فروش آن در بازار‌ سال‌نو، تلاش می‌کنند از این بازار سودی به‌جیب بزنند. درحال‌حاضر هر رول سکه ۲۰۰ تومانی در بازار تهران با قیمت ۶۵‌ هزار تومان و هر رول سکه ۵۰۰ تومانی با نرخ ۱۳۵‌هزارتومان به فروش می‌رسد. در بساط سکه‌فروشان، سکه‌های کمیاب‌تر مانند ۲۵ تومانی و ۱۰ تومانی نیز دیده می‌شود که با حاشیه سود بیشتری به فروش می‌رسد. البته با وجود اعلام سالانه بانک‌مرکزی مبنی‌بر عرضه سکه و اسکناس‌های نو در شعب بانکی، معمولا این سکه‌ها به سرعت تمام می‌شود و افراد برای تهیه سکه‌نو ناچار به‌مراجعه به‌بساط دلالان و فروشندگان سکه می‌شوند. بانک‌مرکزی سهمیه ویژه‌ای نیز برای صاحبان فروشگاه‌های بزرگ، کارکنان عوارضی، اتوبوسرانی و تاکسیرانی درنظر
گرفته است.