سکوت معنی دار در قبال یک قرارداد نفتی روس و ایران

علی جلالی

 

روز گذشته خبرگزاری ایرنا به نقل از رویتز، خبر از گام های آخر ایران و روسیه برای قرارداد نفتی ۲۰ میلیارد دلاری داد.

قراردادی که براساس آن ایران حجم بالایی از نفت خود را پایینتر از نرخ رسمی بازار در اختیار روسیه قرار داده و در ازای آن کالاهای روسی را به کشور وارد کرده و متعاقبا از حمایت های دولت روس برای انجام فعالیت های بیشتر هسته ای و سیاسی خود برخوردار خواهد بود.

قراردادی که تاکنون با سکوتی معنی دار از سوی مقامات ایران و نمایندگان مجلس شورای اسلامی روبرو بوده و گویی اتفاق مهمی در کشور رخ نخواهد داد.

به نوشته ایرنا، منابع آگاه اعلام کردند که ایران و روسیه در مذاکرات مربوط به قرارداد نفت در برابر کالا که به گفته منابع خبری ارزش آن بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار است به پیشرفت های زیادی دست یافته اند.

به گزارش خبرگزاری دولت، عصر روز (چهارشنبه)؛ با این قرارداد تهران می تواند ضمن کاهش تاثیرات تحریم های غرب، صادرات نفت خود را افزایش دهد.

رویترز در ماه ژانویه (دی) اعلام کرده بود که مسکو و تهران سرگرم مذاکره برای یک قرارداد تهاتری هستند که در آن مسکو در قبال فروش تجهیزات و کالاهای روسی به ایران، روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت از این کشور خریداری می کند.

• محصولات کشاورزی و غذایی در برابر نفت

به نوشته این خبرگزاری، یک منبع روسی ضمن اعلام این مطب که مسکو تمام مدارک و اسناد از طرف خود را آماده کرده است، افزود: “انعقاد قرارداد، منتظر توافق بر سر قیمت نفت است. هدف هر دو طرف، یک قرارداد تهاتری است که در آن نفت ایران در برابر کالاهای صنعتی شامل فلزات و محصولات کشاورزی و غذایی مبادله می شود. اما در میان کالاهای مبادله شده در برابر نفت، تجهیزات نظامی وجود ندارد.”

براین اساس، منبع ارائه کننده اطلاعات، همچنین افزود: “انتظار می رود ارزش قرارداد یاد شده در مجموع به ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار برسد و در چند مرحله انجام خواهد شد که ارزش نخستین مرحله شش تا هشت میلیارد دلار خواهد بود.”

به نوشته ایرنا، دولت های ایران و روسیه در این زمینه اظهار نظر نکرده اند.

به نوشته این خبرگزاری، یک مقام سیاسی که نام آن فاش نشده هم با اشاره به یکی از مهم ترین پایانه های نفتی ایران گفته است، ایران می تواند حدودا روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت را از طریق دریای خزر و مانده را از خلیج فارس و احتمالا بندرعباس معاوضه کند.

• قیمتی کمتر از نرخ جهانی

به گفته وی، قیمت مورد مذاکره کمتر از قیمت جهانی نفت است اما نه خیلی کمتر از آن و شامل چندین انتخاب نیز می باشد. در کل قیمت چند دلار کمتر از قیمت بازار است. قیمت فعلی نفت در بازارهای جهانی حدود ۱۰۰ دلار در هر بشکه است.

به نوشته ایرنا، ایران و قدرت های جهانی نوامبر (آذر) گذشته در مورد لغو برخی تحریم ها به یک توافق موقت رسیدند. اجرای این توافق از ۲۰ ژانویه (۳۰ دی) آغاز شد.

همچنین بر اساس این توافق، ایران می تواند در طول شش ماه منتهی به ۲۰ ژوییه (۲۹ تیر) به طور میانگین روزانه یک میلیون بشکه نفت صادر کند لیکن منابعی که جابجای نفت کش ها را ثبت می کنند هفته گذشته به رویترز گفتند، صادرات نفت ایران در پنج ماه گذشته از این سطح فراتر رفته است.

• وابستگی بیش از پیش سیاسی و اقتصادی ایران به روسیه

این در حالیست که پیش از این کارشناسان از انجام چنین قرار دادی با روسیه هشدار داده و عواقب آن را برای ایران بسیار مضر و زیانبار دانسته اند.

ظاهر قضیه بیانگر واگذاری روزانه نیم میلیون بشکه نفت ایران به روسیه و واردات کالاها و تجهیزات روسی است. وارداتی که به گفته برخی کارشناسان و منتقدان، با توجه به حجم بالای آن می تواند زمینه را برای وابستگی بیشتر به واردات و در نتیجه ضرر و زیان شرکت های داخلی و تولید کنندگان تجهیزات و خدمات ایرانی به همراه داشته باشد.

از سوی دیگر وابستگی به فروش نفت با این حجم به کشوری مانند روسیه، با توجه به سابقه تاریخی سیاست های این کشور در ایران، می تواند عواقب وخیمی را نیز برای کشور و دولت به همراه داشته باشد.

از آنجایی که روسیه بارها در قطعنامه های مهم سازمان ملل در برابر محکومیت ایران و اتخاذ تصمیم های تنبیهی سکوت کرده است و با توجه به عدم فروش تسلیحات معروف به سیستم دفاعی موشک اس ۳۰۰ به ایران، این کشور بارها نشان داده که در مواقع لزوم ایران را به حال خود رها کرده و حاضر نیست تا در قبال وابستگی تجاری خود به قدرت های اقتصادی و سیاسی جهان، منافع ایران را در نظر بگیرد. اما با اتفاقات تازه ای که رخ داده و جایگاه فعلی کشور روسیه در جوامع بین المللی، اقدام به چنین توافقی می تواند پیامدهای ناگوارتری نسبت به سوءاستفاده روسها از منابع ایران و دخالت در امور سیاسی کشور شود.

چرا که این توافق در ازای حمایت های روسیه از طرح های هسته ای ایران خواهد بود و با توجه به مشکلاتی که روسیه با کشورهای طرف توافق هسته ای با ایران دارد، می تواند ایران را با مشکلاتی بیش از پیش روبرو کند.

از سوی دیگر کارشناسان بر این عقیده اند که روسیه با اینکار، نظام سیاسی ایران را بیش از پیش به سیاست ها و برنامه های آتی خود در منطقه و جهان وابسته کرده و به مرور در دیکته کردن منافع خود به ایران و همراه کردن کشور در برابر شلوغی صحنه سیاست موجود علیه روسیه و ایران در جهان امتیاز گیری کرده و مشکلات کمتری داشته باشد.

در واقع این وابستگی و نزدیکی بیش از پیش به روس ها می تواند، برای روسها امتیازات بیشتر و برای ایران مشکلات عدیده ای را به همراه داشته باشد.

این نکته را هم باید در نظر گرفت که در شرایطی که توافق ژنو در حال پیگیری است و احتمال کاهش فشارها بر ایران بیش از پیش مطرح شده است، انجام چنین قراردادی به هیچ وجه برای کشور مفید نبوده و این تنها بیانرگ فرصت طلبی روسها از یک سو و احمال و ضعف مدیریت سیاسی و اقتصادی ایران از سوی دیگر خواهد بود.

با این حال فرصت پیش روی ایران در توافق هسته ای، شاید بتواند همراه با تدبیر بیشتر مسوولان ، کشور را از موقعیت فعلی به موقعیتی بهتر و بدون وابستگی به کشورهای بدسابقه در عرصه بین المللی همچون روسیه برساند.

• سود روسها و ضرر ایران

البته باید به موارد فوق، سود بالای روسیه در قبال این قرار داد و ضرر گسترده ایران را هم اضافه کرد. چرا که این کشور در ادامه سیاست های فروش انرژی به قاره بزرگ اروپا و تثبیت جایگاه بین المللی خود، قصد دارد تا با چنین قراردادی، نفت ایران را با نفت اورال خود مخلوط کرده و با تأسیس بزرگترین خط لوله نفت جهان، میزان صادرات نفتی به بازارهای مصرف خود را افزایش داده و به مرور جایگاه ایران را در بازار مشتریان موجود تنگتر کند. منافعی که در نوع خود حتی به ضرر بازار نفت ایران خواهد بود.

از سوی دیگر باید این نکته را هم در نظر گرفت که در زمان فعلی کشور ایران بیش از پیش به سرمایه گذاری برای جبران خسارت های گسترده و میراث هشت سال عقب ماندگی در حوزه های مختلف اقتصادی و تولید خود دارد.

حال با انجام چنین قراردادی، ایران پیش از آنکه برای مشکلات داخلی خود اقدامی کرده باشد، بازار خود را به روی کالاهای کم کیفیت روس باز کرده و به جای تقویت کشاورزی و خطوط تولید داخلی، زمینه را برای نابودی و وابستگی بیش از پیش این بخش ها فراهم خواهد کرد و این با شعارهای دولت روحانی برای نجات اقتصاد ایران و بهبود شرایط تولید در کشور مغایرت شدیدی دارد.

• گوشه ای از وابستگی ایران به روسیه

به گفته برخی منتقدان، انجام چنین قراردادی در واقع به معنی تسلیم کردن رسمی اقتصاد ایران به دولتهای بیگانه از جمله روسیه است.

این در حالیست که مقامات سیاسی دو کشور در قبال اخبار مربوط به این قرار داد سکوت کرده و این خود جای سوال بسیاری دارد.

اگرچه روسها پیش از این تأکید کرده اند که در قبال این حجم توافق نفتی به ایران اسلحه صادر نخواهند کرد، اما سابقه وابستگی نظامی ایران به روسیه علی رغم خلف وعده های این کشور برای تحویل سامانه اس ۳۰۰ به ایران می تواند به خوبی بیانگر عدم پایبندی طرف روسی به تعهدات خود باشد.

شاید در انتها با نگاهی به آنچه پیش از این و در سالهای گذشته بین ایران و روسیه در قبال توافقات نفتی انجام شده است بتوان تا حدی به روابط نفتی ایران و وابستگی نظامی کشور به روسها اشاره کرد.

به گزارش سایت اطلاع رسانی اطلاعات نت، از جمله دریافت سهم درآمدهای نفتی از شرکت لوک اویل، سپاه پاسداران با انعقاد ۳ قرارداد عظیم نظامی ۱۵ ساله در قالب سهم ۳۸ درصدی روسیه از منابع نفتی مردم ایران، تجهیزات و تسلیحات نیروی هوایی، زمینی و دریایی خود را تامین خواهد کرد که بخشی از قراردادهای نظامی مورد توافق به این شرح است:

نیروی هوایی سپاه: تا سقف ۲۰۰ فروند هواپیمای جنگنده سوخو ۳۰

نیروی زمینی سپاه: ۶۰۰ دستگاه تانکهای ۹۰ اس

نیروی دریایی سپاه: ۶ فروند زیر دریایی جنگی یاسن

 بعلاوه سپاه پاسداران در یک فرایند زمانی ۱۴۰۰ نفر از نیروهای خود را برای آموزش‌های تخصصی به روسیه اعزام کرده است.

این گزارش‌ها نشان می‌دهد رقم بخشی از این قراردادهای نظامی در گذشته بالغ بر یکصد میلیارد دلار است.

• سکوت معنی دار مجلس شورای اسلامی

در نهایت باید از نمایندگان مجلس شورای اسلامی که در کوچکترین رویداد داخلی و خارجی و حتی در واکنش به یک گفته غیر رسمی از سوی هر سیاستمدار داخلی و خارجی واکنش نشان می دهند، پرسید که به چه دلیل ماه ها پس از افشای انجام چنین قرارداد زیانباری میان ایران و روسیه سکوت کرده و قصد هیچ اظهار نظر و مداخله ای را به نفع کشور و منافع ملی ندارند؟

آیا این قرار داد آن قدر ارزش دارد که نمایندگان مجلس شورای اسلامی در برابر آن سکوت کرده و کوچکترین واکنشی نشان نداده اند؟

قرار دادی که به زودی به امضاء رسیده و در تاریخ اقتصادی و سیاسی ایران می تواند به عنوان یک رویداد ناگوار به ثبت برسد.