نظام پولی بین المللی و بحران مالی جهانی

من امروز شما را به اینجا دعوت کردم زیرا شما در عالم صنعت و تجارت و بانکداری بین المللی رهبر آمریکا هستید.

“جانسون رئیس جمهور ایالات متحده خطاب به صاحبان سرمایه در آمریکا در جلسه ی ۱۸فوریه ۱۹۶۵ در کاخ سفید”

The Department of State Bulletian. March 1.1965,p.283

***

آیا فکر می کنید این جمله را جانسون در رودربایستی مهمانانش به زبان آورده است؟ یعنی فکر می کنید جنس این جمله از جنس همان جملات کلاسیک تعارفات ایرانی است که: “شما که مهمان نیستید، صاحب خانه اید”؟

اشتباه نکند. سیستم فدرال رزرو آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم دست به یک بازی خطرناک زده است:

در جریان جنگ جهانی دوم ۷۳ درصد ذخائر طلای جهان در آمریکا تجمع پیدا می کند. اروپا (به خصوص انگلستان، آلمان، فرانسه، ایتالیا،…) قادر به پشتوانه سازی پول ملی خود با ذخائر طلا نیستند. سیستم پولی این کشورها در اثر چاپ بی رویه اسکناس بدون پشتوانه در دوران جنگ کاملا از هم پاشیده است و تورم مفید برای حکومت در حال تبدیل شدن به تورم فروپاشنده است. هیچ چاره ای برای اقتصاد اروپای غربی وجود ندارد. برای بازسازی کشورها نیاز وادرات و صادرات گسترده است که این خود نیاز فوری به چرخش سریع مالی دارد. اروپا نمی تواند جایگزینی بهتر از “تنها پولی در جهان که دارای پشتوانه طلا است” _ یعنی دلار _ برای پشتوانه سازی پولی خود انتخاب کند.

آمریکا به عنوان پیروز جنگ جهانی دوم، به عنوان بزرگترین بستانکار سیستم اقتصادی جهانی، به عنوان تنها کشور دارای سیستم پولی ملی که دارای پشتوانه است، به عنوان کشور دارنده ی یک سیستم تولیدی ویران نشده در جنگ جهانی، به عنوان یک کشور دارای تکنولوژی، به عنوان… دست اش را می گذارد روی گلوی اروپا که: وظیفه ی حفظ نسبت ۳۵ دلار آمریکا در برابر یک اونس تروی طلا به عهده ی شما هم هست. در نتیجه آمریکا فقط بدهکاری های آلمان و ژاپن را به طلا وصول می کند، بر واردات از اروپا تعرفه های سنگین می بندد، نرخ بهره ی سنگن تری از آمریکا در اروپا برای پرداختهای مالی وضع می گردد، از همه مهتر اینکه آمریکا برای پرداختهای خود از دلار استفاده می کند.

همه چیز به خوبی و خوشی در حال جلو رفتن است که پوند انگلیس زمین می خود… نرخ برابری پوند در برابر ارز کشورهای خارجی به نصف می رسد و برای تبدیل به دلار به جای یک پوند در برابر ۴.۷ دلار، با ۲.۴ دلار معاوضه می گردد… انگلستان برای جلوگیری از فروپاشی مالی یک میلیارد دلار از صندوق بین المللی پول وام می گیرد اما ظاهرا فراموش کرده است که نظام این صندوق بعد از ۴ سال پول ملی خود انگلستان را برای دریافت طلا تحویلش می دهد… انگلستان مجددا یک میلیارد و چهارصد میلیون دلار از این صندوق وام می گیرد… نظام مالی جهانی در ال فروپاشی است… یک جای کار می لنگد… یکی از بازیگران اصلی دارد دور از چشم بقیه کاری می کند… بله ایالات متحده آمریکا … هیئت حاکمه آمریکا برای دخالت در شبه جزیره کره ترجیح داده است به جای ذخائر طلا به چاپخانه دلار رجوع کند… چرخه ی اقتصادی کشوری که اسکناس هایش در حکم پول جهانی عمل می کند دچار اختلال می شود و جهان را به فکر فرو می برد… در دو سوی اقیانوس اطلس جنگ لفظی تمام عیاری در می گیرد… اقتصاد دانان و سیاستمداران دو سوی اقیانوس اطلاس روبه روی هم می ایستند… طرح خیالی “تریفین” آمریکایی برای ایجاد پول جهانی کاغذی با تعهد بین المللی بدون پشتوانه طلا، توسط “ژاک روئف” در این سوی اقیانوس اطلس با طرح “بازگشت دوباره به پایه زر” پاسخ داده شد… برخلاف تریفین که سعی می کرد با جداول پیچیده اعداد و ارقام ثابت کند هیچ خطری متوجه دلار به عنوان پول بین المللی نیست “ژاگ روئف” در یک تخته سیاه و به سادگی ثابت کرد که اگر نرخ برابر دلار با طلا (یعنی نسبت ۳۵ دلار آمریکا در برابر یک اونس تروی طلا) به دو برابر (یعنی نسبت ۷۰ دلار آمریکا در برابر یک اونس تروی طلا) تغییر نیابد آمریکا نمی تواند تراز تجاری خود را با ذخائر طلای موجود اش مثبت کند و تمام دست و پا زدن جانسون در کنگره و قانون ده ماده ای مالیات یکنواخت کننده بهره نمی تواند کسری مداوم تراز پرداخت ایالات متحده را از میان ببرد.

پرزیدنت مارشال دوگل اما این جنگ دو سوی اقیانوس اطلس را از مجلات و روزنامه ها و محیط های آکادمیک به سیاست کشاند. دوگل ضمن سخنرانی خود در فوریه ۱۹۶۵ گذاشت توی کاسه ی آمریکا! او انتقاداتی را به نظام پولی جهانی ا به دلیل سلطه دلار بر نظام مزبور و ایجاد مزایای غیر موجهی به شریک ماورا اقیانوس اطلس کشورهای اروپای غربی به دلیل این سلطه وارد ساخت.

اظهارات پرزیدنت دوگل یک هفته ی بعد توسط پرزیدنت جانسون در کنگره جواب داده شد. سرمایه مالی آمریکا نظری جز این نداشت: خفه کردن بحران بحران دلار به وسیله کلیه امکانات ممکن، بدون سر درآوردن از ماورای مرزهای نظام موجود. این امر هدف برنامه ی ده ماده ای جانسون نیز بود.

نشریات اکونومیست علیه سیاستهای فرانسه دردفاع از پشتوانه ی زر برای پول در مقاله ای تحت عنوان « آیا لنین بهتر از روئف نمی دانست؟»  با لحنی جدی از لنین فاکت می آورد:

«پس از پیروزی پرولتاریا یا انقلاب سوسیالیستی در یک مقیاس جهانی می توان از طلا برای ساخت توالت های عمومی استفاده کرد.»

اما هیئت تحریریه اکونومیست نمی دانستند که لنین در دنباله ی این مطلب درباری سیاست های مربوط به زر، پیش از انقلاب سوسیالیستی چه می گوید.

برای اولین بار در تاریخ امپریالیسم _به مثابه بالاترین حالت سرمایه داری _ در سال ۱۹۶۵ صدور سرمایه با مشکلات و تضادهای درونی _ و نه بیرونی _ نظام سرمایه داری برخورد می کند. نظام اجتماعی تولید و توزیع با طبیعت خصوصی تملک سود _ یعنی ثمره ی کار تمامی جامعه _ در تعارض قرار گرفت.

اما سرمایه مالی نشان داد که نه تنها هیچ تعهدی به مردم یک کشور ندارد که هیچ تعهدی به حکومت یک کشور هم ندارد. صاحبان سرمایه مالی به پرزیدنت جانسون اطمینان دادند که همه با هم برای پیشرفت کشور دوشادوش هم تلاش خواهند کرد اما سرمایه مالی همچنان از آمریکا فرار می کرد!

در کل نیمه ی نخست دهه ۷۰ میلادی هیئت حاکمه آمریکا نتوانست مانع از خروج ذخاتر طلا از این کشور بشود.

در ۲۱ سپتامبر ۱۹۴۹ هنگامی که ایالات متحده یک موجودی زر ۲۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلاری داشت سپرده های فدرال رزرو و اسکناسهای در گردش آن به ۴۰ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار بالغ می گردید یعنی پشتوانه آن به میزان ۵۷.۵ درصد توسط زر تامین شده بود.

در ۳۱ دسامبر ۱۹۶۴ اندوخته زر ایالات متحده به ۱۵ میلیارد دلار سقوط کرد در حالی که سپرده ها و اسکناسهای در گردش به ۵۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار افزایش یافت. یعنی پشتوانه زر آن به ۲۷.۵ درصد رسید.

اگر یک میلیارد و پانصد میلیون دلار دیگر از ذخائر طلای ایالات متحده کم می شد عملا قانون نقض می شد و پشتوانه زر به زیر ۲۵ درصد می رسید.

محافل حاکمه آمریکا کار کاملا ساده ای کردند: اگر قانون با اوضاع و احوالی که پدید می آید موافق نبود بدا به حال قانون!!!

آنان خیلی ساده قانون مربوط به پشتوانه زر سپرده ها را ملغی کردند و به این وسیله راهی برای تورم باز کردند. محافل حاکمه آمریکا تصمیم داشتند با آزاد کردن ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار زر به عنوان پشتوانه ی سپرده های داخلی و افزایش آن به ۶ میلیارد دلار از این راه آمادگی ایالات متحده را برای ادامه ی استفاده از زر خود برای حفظ قابلیت تبدیل دلار در گردش جهانی را نشان بدهند، ولی تمام آنچه عملا نشان داده شد آن بود که شالوده ی زر دلار منقبض و محدود شده است.

***