چند روز دیگر آیسان از کنار بهرام می گذرد

* دنباله دار آیسان که شاید نمایی خیره کننده را در آسمان سیاره ی زمین بیافریند، درست یک سال پیش در این ماه کشف شد، و اکنون ناوگانی از فضاپیماها خود را آماده کرده اند تا هفته ی آینده که این گلوله ی سرگردان یخ آلود از کنار سیاره ی بهرام (مریخ) می گذرد، آن را دنبال نمایند.

دنباله دار آیسان (ISON) در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۲ توسط دو اخترشناس آماتور روسی یافته شد و از آن زمان تاکنون از سوی دانشمندان به عنوان دنباله داری که شاید “دنباله دار قرن” شود شناخته شده، البته اگر از رویارویی بسیار نزدیکش با خورشید در اواخر امسال جان به در برد.

سه شنبه ی آینده (۱ اکتبر)، دنباله دار آیسان از فاصله ی حدود ۱۰.۴ میلیون کیلومتری سیاره ی بهرام خواهد گذشت. فضاپیمای مارس اکسپرس متعلق به سازمان فضایی اروپا (اِسا، ESA) می تواند دیدگاه خوبی از این گذر داشته باشد. این مدارگرد عملیات رصدی خود را از ۲۱ سپتامبر آغاز کرده است.

به گفته ی مقامات اِسا طی دو هفته ی آینده، مارس اکسپرس عکس هایی از گیسوی رو به درخششِ آیسان خواهد گرفت و ترکیب و ساختار آن را بررسی خواهد کرد. گیسوی یک دنباله دار جَویست که هسته ی سنگی-یخی آن را در بر گرفته، و زمانی پدیدار می شود که یخ های سطح دنباله دار گرم شده و بخار می شود. خرده های سنگ و خاکی که از آب شدن یخ سطح دنباله دار به جا می ماند هم رو به عقب دنباله دار پس زده شده و دُم آن را پدید می آورند.

در همین حال، فضاپیمای مدارگرد شناسایی بهرامِ ناسا، فضاپیمای دیگری کهسرگرم کاوش بهرام است هم آماده شده تا گذر آیسان از کنار بهرام را در ۲۹ سپتامبر و ۱ و ۲ اکتبر دنبال نماید. آیسان حتی شاید آنقدر روشن شود کهخودروی کنجکاوی هم بتواند آن را از روی سطح سیاره ی سرخ ببیند.

دنباله دار آیسان، با عنوان رسمی C/2012 S1 در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۲ توسط دو اخترشناس آماتور روس به نام های آریتوم نویچونوک و ویتالی نِوِسکی، که در حال یافتن دنباله دارها در صورت فلکی کم نور خرچنگ (سرطان) با بهره از یک تلسکوپ کنش از راه دور بودند یافته شد. در ۲۸ نوامبر امسال – روز شکرگزاری در آمریکا- آیسان از فاصله ی تقریبی ۱.۲ میلیون کیلومتری سطح خورشید خواهد گذشت.

برخی از اخترشناسان گفته اند که اگر این دنباله دار خورشیدخراش در اثر نیروهای شدید خورشیدی از هم نپاشد، می تواند “دنباله دار قرن” شود و شاید پس از گذشتن از کنار خورشید و راهی شدن به سوی فضای بیرونی سامانه ی خورشیدی، آن چنان روشن گردد که در نور روز هم دیده شود. دانشمندان ناسا هشدار داده اند که پیش بینی ها از میزان روشنی آیسان همچنان نامطمئن است و چه بسا به کلی از هم بپاشد.[بخوانید: * آیا چشم ما به جمال آیسان روشن خواهد شد؟ و * به آیسان امید نداشته باشید!]

هنگامی که این دنباله دار از کنار خورشید می گذرد، تلسکوپ های خورشیدی مانند رصدخانه ی فضایی خورشیدی و هورسپهری (سوهو، SOHO) که کاری مشترک از ناسا و اِسا است نیز تماشاگر این نمایش کیهانی خواهد بود. فضاپیمایونوس اکسپرس ساخت اروپا که هم اکنون به گرد سیاره ی ناهید می چرخد و ماهواره ی پروبا-۲ که در مدار زمین است هم آیسان را در ماه های نوامبر و دسامبر هدف خواهند گرفت.

به گفته ی اِسا، از آن جایی که این فضاپیماها برای مشاهده ی سیاره ها ساخته شده اند نه دنباله دارهای دوردست، روشن نیست عکس ها و مشاهدات آن ها از آیسان چگونه خواهد بود. ولی اخترشناسان آماتور از روی زمین و فضاپیماهای پیشرفته ای مانند تلسکوپ هابل که زیر نظر ناسا و اِسا است از هم اکنون عکس های جالبی از این دنباله دار گرفته اند.

* این ویدیوی ناسا پویانمایی مسیر دنباله دار را در فضای درونی سامانه ی خورشیدی نشان می دهد:

در همین زمینه: * حرکت دنباله دار آیسان را در دل فضا ببینید * ۱۵ عکس از «آیسان»؛ دنباله داری که شاید تاریخی شود   

واژه نامه:

Comet – ISON – Mars – comet of the century – sun – European Space Agency – Mars Express – coma – nucleus – ESA – tail – NASA – Mars Reconnaissance Orbiter – rover – Curiosity – Red Planet – C/2012 S1 – Artyom Novichonok – Vitali Nevski – constellation of Cancer – Thanksgiving Day – sun-grazing – solar system – Solar and Heliospheric Observatory – SOHO – Venus Express – Venus – Proba-2 – Earth – Hubble Space Telescope – galaxy – star

منبع: SPACE.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان