خصوصی سازی و نتایج آن؛ در گفتگو با شاپور احسانی راد، فعال کارگری

شاپور احسانی راد، متولد ۱۳۴۰ در مسجدسلیمان و دارای مدرک تحصیلی فوق دیپلم مکانیک، کارگر و نماینده اخراجی کارگران نورد و پروفیل ساوه است. آقای احسانی راد، ضمن عضویت در هیات مدیره اتحادیه آزاد کارگران ایران، یکی از هماهنگ کنندگان چهل هزار امضا برای افزایش حداقل دستمزد کارگران نیز بوده است.

در این شماره از خط صلح، به سراغ این فعال کارگری رفتیم و از او در مورد نتایج خصوصی سازی کارخانجات و مجتمع های صنعتی در ایران، اعتراضات اخیر کارگران هفت تپه و آینده اعتراضات کارگری مشابه پرسیده ایم.

طی سال های اخیر نام شرکت نیشکر هفت‌ تپه در میان اعتراضات کارگری همواره شنیده می شود. علت شروع و تداوم این اعتراضات در طی بیش از یک دهه اخیر چیست؟

چنان چه بخواهیم  اعتراضات کارگران هفت تپه، کیان تایر، قند و شکر دزفول، پتروشیمی ماهشهر، هپکو و اذراب اراک، پلی اکریل اصفهان، فولاد اهواز و ده ها و صدها اعتراضات کارگری را ارزیابی کنیم و علل و چرایی این اعتراضات و اعتصابات گسترده کارگری و روال ورشکستگی و تعطیلی صنایع کلیدی را طی ده-پانزده سال اخیر بررسی کنیم، ضرورت دارد نقبی به تاریخ گذشته بزنیم و به روند و پروسه صنعتی شدن و مدرنیزاسیون کشور به صورت گذرا و مختصر نگاهی بیندازیم. اگر نقطه شروع صنعتی شدن و مدرنیزاسیون را پس از عهدنامه ترکمنچای و گلستان که منجر به ورود سرمایه و تکنولوژی در ایران شد در نظر بگیریم، پروسه این تغییر زیر ساخت های اقتصادی جامعه از فئودالی به سرمایه داری، منجر به مطالبه گری، آزادیخواهی و عدالت طلبی در نهضت مشروطیت شد. استبداد سیاسی رضاخانی که از دل شکست جنبش مشروطیت بیرون آمد اگر چه زیرساخت های اقتصادی کشور را تسریع بخشید، اما با مانع شدن از ایجاد تشکل ها، احزاب و مطبوعات آزاد، شکاف حل نشدنی بین زیربنای اقتصادی و روبنای سیاسی را بنیان نهاد که حتی پس از اصلاحات ارضی ۱۳۴۰ و پروسه تثبیت سرمایه داری در ایران تا ۵۷ ادامه یافت و همین شکاف باعث انقلاب۵۷ شد.

پس از انقلاب هم نه تنها این شکاف پر نشد، بلکه با هم پیوندی استبداد سیاسی و دینی، زیر ساخت های جامعه مدنی یعنی تشکل ها، احزاب و مطبوعات آزاد ایجاد نشد و با محدویت آزادی های اجتماعی، تضاد و شکاف بین جامعه و روبنای سیاسی حتی قطبی تر شد. بر همین اساس پس از انقلاب که صنایع رشد چشمگیری داشتند و طبقه تولید کننده کارگر نقشی عمده در تولید اجتماعی پیدا کرد و شهر و شهرنشینی غالب جامعه را تشکیل داد، به علت وجود روبنای استبداد سیاسی، نبود تشکل ها، احزاب و مطبوعات آزادی که در امر اقتصاد و سیاست نه تنها دخیل باشند بلکه با نظارت و کنترل خود مانع از فساد آن ها شوند، باعث شد بخش های اقتصادی و حتی بخش سیاسی نیز به رانت خواری، رشوه خواری و به طورکلی دچار فساد سیستماتیک شوند (همین عارضه ای که سبب انقلاب ۵۷ شد).

بر اساس نکات بالا اکنون به مقوله ورشکستگی کارخانه ها و اعتراضات کارگری می پردازیم. در ده-پانزده سال اخیر اکثر کارخانجات و صنایع کلیدی که دولتی بودند، به علت همین فساد حاکم بر آن ها به ضرر و زیان دهی رسیدند و حاکمیت برای فرار از این موضوع مجبور به فروش آن ها بخش خصوصی شد. با این حال باز هم به دلیل فساد ساختاری سیاسی حاکم، این خصوصی سازی (خصولتی) نیز به بدترین شکل و با بذل و بخشش به اعوان و انصار و همان نهادهای شبه دولتی و نظامی انجام گرفت و مافیای ثروت و قدرت که اسم رمز همین نهادهای حکومتی هستند بر کارخانجات و صنایع و سرنوشت و زندگی و جان  میلیون ها کارگر و خانواده هایشان حاکم شدند. در نتیجه کارگران که همیشه به وضع موجود خود معترض بودند و پس از سرکوب خونین آن ها در سال ۵۷ تا ۶۱ و هشت سال جنگ، بار دیگر با پوست اندازی طبقه کارگر، رشد تکنولوژی و دانش کارگران و توقع و انتظارات آن ها به تناسب سطح دانش خود از زندگی، اختلاف فاحش طبقاتی، مطالبه گری  نارضایتی و اعتصابات خود را در ده-پانزده ساله اخیر از وضع موجود نشان داده و می دهند. تداوم این اعتراضات نیر به این علت است که حاکمیت سرمایه پاسخی برای مطالبات آن ها جز وعده وعید ندارد.

چه شد که شرکت نیشکر هفت تپه از سوی دولت به بخش خصوصی واگذار شد؟

همان طور که در پرسش اول گفتم، رانت خواری، رشوه خواری، مدیریت ناکارآمد که فقط به فکر جیب و سود خود بودند و کلاً فساد حاکم باعث ضرر و زیان دهی صنایع دولتی شد. بر همین اساس اصل ۴۴ قانون اساسی را تفسیر به واگذاری صنایع به بخش خصوصی کردند و این واگذاری بدون مزایده و یا با مزایده های صوری به به ژن های خوب وابسته به حکومت صورت گرفت. واگذاری ۲۴ هزار زمین حاصلخیز هفت تپه به جوانی بیست و چند ساله بی تجربه، به نام اسدبیگی که مشخص شد از وابستگان حکومت است، در همین راستا بود که اعتصابات و اعتراضات کارگران هفت تپه که در این چند سال همواره دچار حقوق معوقه شدند و بخش قابل توجهی از مزایای شغلی خود را از دست داده اند، رقم زد.

واگذاری کارخانه ها و شرکت ها به بخش خصوصی چه تغییری در روند آن ها ایجاد می کند که کارگران را به اعتراض وا می دارد؟

عناصر حکومتی و نوکیسه های تازه به دوران رسیده که با رانت قدرت و به نام خصوصی سازی صاحب کارخانه و صنایع  شدند، به غیر از این که خیلی سریع به سودآوری و انباشت سرمایه برسند، هیچ قصدی دیگر ندارند. از این رو آسان ترین راه نه بالا آوردن بهره وری کار، یعنی آوردن تکنولوژی، بالا بردن مهارت کار و در نتیجه احترام به حقوق نیروی کار، بلکه قطعه قطعه کردن زمین های حاصلخیز و فروش آن ها، دلال بازی و یا ایجاد صنایع سبک خدماتی زود باز ده و حتی انهدام و بستن کارخانه است.

کارگران مشغول به کار در کارخانه ها و مجتمع های صنعتی مختلف کشور که حقوق هایشان با تاخیر پرداخت می شود، با شرایط تورم کنونی چگونه روزگار می گذرانند؟

رشد روز افزون فقر و تنگدستی، رواج شغل های کاذب و دست فروشی، و در نهایت کارتن خوابی، گورخوابی از طرفی، و وجود آمار وحشتناک زندانیان، اعتیاد و طلاق، بزهکاری، خشونت، قتل و جنایت از طرف دیگر؛ که با توجه به چندین میلیون جوان جویای کاری و خیل عظیمی که هر روز بیکار می شوند و رشد لجام گسیخته گرانی و تورم همه و همه نشان می دهد که طبقه فرودست جامعه، روزگارش را چگونه می‌گذراند.

چه درس هایی از اعتراضات اخیر کارگران می توان گرفت؟ راهکار شما برای اعتراضات مشابه کارگری در آینده چیست؟

عروج جنبش کارگری، عروج جنبش اعتراضی-اجتماعی طبقه کارگر با نهادینه شدن نظام سرمایه داری، تجربه و آبدیده شدن طبقه کارگر در طول نزدیک به دو قرن بخشی لاینفک از درس هایی است که طبقه کارگر ایران نیز در این فرآیند آموخته است. جدا از این کلیت، رشد تکنولوژی و به تبع رشد چشمگیر دانش و آگاهی طبقه کارگر ایران در ده-پانزده ساله اخیر که بر دوش مبارزات جانانه کارگری در چند دهه گذشته شکل گرفته است، به سطحی از بلوغ و سازمانیافتگی و سنت های اعتراض و اعتصاب قائم به ذات خود رسیده است.

بنابراین کارگران پس از هر اعتراض و اعتصاب، آگاه می شود، تجربه می آموزد و رشد و اعتلا می یابد. هر اعتراض و اعتصاب شرایط ویژه خود را دارد و راهکار هر اعتراض و اعتصاب در مکان و زمان خود باید ارزیابی شود. اما روی هم رفته در سیر اعتصابات کارگری مهم ترین مقوله، ایجاد تشکل پایدار در درون کارخانجات و مراکز صنعتی است که بتواند ظرفی باشد تا با تشکل سراسری  برخاسته از پایین و بدنه کارگری و تسریع در ایجاد تشکل عالی خود با کم ترین هزینه، مطالبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کارگران را تحقق ببخشد.

با تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)