مسوت اوزیل: درامایی در سه پرده

مسوت اوزیل، بازیکن ترک‌تبار تیم ملی فوتبال آلمان، روز یکشنبه، ۲۲ جولای، با انتشار بیانیه‌ای مفصل، از تیم ملی فوتبال آلمان کنار گرفت. با گذشته حدود دو روز از کناره‌گیری او، اوزیل همچنان در صدر اخبار رسانه‌هاست و بحث‌های عرصه عمومی را به خود اختصاص داده است.

داستان یک عکس

مسوت اوزیل که در میانه ماه می در جریان سفرش به لندن – که البته به‌واسطه بازی‌اش در تیم آرسنال محل زندگی اصلی او محسوب می‌شود – در حاشیه دیدار از یک خیریه، با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه ملاقات کرد و عکس‌هایی از این ملاقات به طور رسمی در رسانه‌ها منتشر شد. جز اوزیل، ایلکای گوندوغان (İlkay Gündoğan) دیگر بازیکن ترک‌تبار تیم ملی آلمان هم در این ملاقات و همین‌طور در عکس‌های منتشرشده حضور داشت. انتشار این عکس‌ها سرآغاز انتقادهای شدید از این دو نفر شد.

در ابتدا انتقادها به این بود که چرا دو بازیکن تیم ملی آلمان اجازه داده‌اند رجب طیب اردوغان که در سال‌های اخیر به یک قدرت مطلقه تبدیل شده است، از آن‌ها سوءاستفاده کند. به‌خصوص این که این عکس‌ها چند هفته قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی ترکیه منتشر شدند، باعث این شائبه شد که اوزیل و گوندوغان برای اردوغان تبلیغ می‌کنند.

ولی این فقط دور اول انتقادها بود. منتقدان رسانه‌ای اوزیل و گوندوغان که نقدشان به «اعتبار دادن به یک دیکتاتور بود» بلافاصله جای خود را به تعداد زیادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، فعالان ملی‌گرا و راست‌گرا دادند که نقدشان این بود چرا اوزیل و گوندوغان با یک رئیس‌جمهور خارجی عکس گرفته‌اند. مشکل ناسیونالیست‌های راست‌گرا اما این نبود که بازیکنان ترک‌تبار تیم ملی‌شان با یک دیکتاتور عکس گرفته‌اند، این هم نبود که با رئیس‌جمهور «یک» کشور خارجی عکس گرفته‌اند. مشکل آن‌ها دقیقا این بود (و است) که اوزیل و گوندوغان با رئیس‌جمهور کشوری که ریشه‌های‌شان به آن می‌گردد گرم گرفته‌اند. آن‌ها می‌گفتند (و هنوز می‌گویند) «این که اوزیل و گوندوغان با رئیس‌جمهور کشوری که از آن می‌آیند عکس گرفته‌اند، به این معنی است که آن‌ها به کشور خودشان تعلق بیشتری از آلمان دارند.»

توضیح گوندوغان، سکوت اوزیل

ایلکای گوندوغان که نه در محبوبیت و شهرت به گرد پای اوزیل می‌رسد و نه در نقشی که در تیم ملی دارد، بلافاصله شروع به واکنش کرد. او بارها گفت که به آلمان و ارزش‌های آلمانی وفادار است و خودش را آلمانی می‌داند، نه ترک. او در مصاحبه‌ای گفت «هرچند ما به دلیل ریشه‌های ترکیه‌ای‌مان هنوز رابطه مستحکمی با ترکیه داریم، اما هرگز معنی‌اش این نیست که آقای اشتاین‌مایر را رئیس جمهور خودمان ندانیم یا مرکل را صدراعظم خودمان حساب نکنیم». گوندوغان تاکید کرد که ما با ارزش‌های آلمانی صددرصد همراهیم.

توضیحات گوندوغان البته هواداران فوتبال را راضی کرد، طوری که در بازی دوستانه آلمان و اتریش در دوم ژوئن در ورزشگاه هایپو-آرنا در شهر کلاگنفورت اتریش، هواداران آلمان گوندوغان را هو کردند. این اتفاق عینا در بازی دوستانه با عربستان در لورکوزن هم افتاد. در آن زمان یواخیم لو، سرمربی تیم ملی آلمان، از تماشاگران انتقاد کرد و گفت از اوزیل و گوندوغان حمایت می‌کند.

اما اوزیل رویه‌ای دیگر پیش گرفت: او در فضای عمومی یک کلمه هم درمورد عکس‌هایش با اردوغان توضیح نداد. هرچند بعدها معلوم شد که او با رئیس فدراسیون فوتبال آلمان در این خصوص حرف زده است، اما در رسانه‌ها و در شبکه‌های اجتماعی شخصی‌اش هیچ‌چیز در این باره نگفت و به سوالات رسانه‌ها جواب نداد.

اوایل ماه ژوئن، وقتی به رسانه‌ها این فرصت داده شد تا با همه ۲۳ نفر بازیکن تیم ملی آلمان حرف بزنند، اوزیل غایب بود و دم به تله روزنامه‌نگاران نداد.

فرافکنی علیه شکست

نمایش افتضاح آلمان در جام جهانی و حذف در دور اول به عنوان تیم آخر گروه با تنها سه امتیاز (که در دقیقه ۹۶ بازی با سوئد به دست آمده بود)، باعث برگشتن نورافکن‌ها به سمت اوزیل شد. مسوت اوزیل هرچند بهترین بازی‌هایش را در جام جهانی ۲۰۱۸ به نمایش نگذاشت، اما بنابه آمارها و آنالیزها یکی از بهترین‌های تیم ملی بود – یا دست کم یکی از کسانی که کمتر از بقیه بد بود. این اما برای کسانی که به دنبال بهانه‌ای برای شکست می‌گشتند، دلیل کافی نبود که کسی را قربانی نکنند. اولیور بیرهوف، مدیر تیم ملی آلمان که تا پیش از جام جهانی از اوزیل حمایت می‌کرد، به‌شکلی تلویحی و غیرمستقیم، اوزیل را یکی از عوامل بازی بد آلمان دانست و در مصاحبه‌ای گفت «ما باید اوزیل را به دلایل ورزشی کنار می‌گذاشتیم.»

با این که رسانه‌های حرفه‌ای و روزنامه‌نگاران ورزشی تاکید می‌کنند اوزیل به طور متوسط نمایش بهتری از تیم ملی آلمان در جام جهانی داشت، اما کاربران شبکه‌های اجتماعی، برخی رسانه‌های راست‌گرا و کسانی که به دنبال مقصر برای شکست هستند، همچنان اصرار دارند در حذف زودهنگام آلمان مسئولیت را گردن او بیندازند.

درامایی در سه پرده

مسوت اوزیل سرانجام در روز یکشنبه ۲۲ جولای، سکوت خود را شکست و در حرکتی حساب‌شده و معنادار، جنجالی به پا کرد که او هنوز در صدر رسانه‌های آلمان نگاه داشته است. اوزیل که در شبکه‌های اجتماعی مجموعا هفتاد میلیون دنبال‌کننده دارد، توانست با محاسبه درست رسانه‌ها را دنبال خودش بکشد و سه بار در یک روز «خبر فوری» شود. اوزیل بیانیه‌اش را در سه بخش در توئیتر شخصی خودش منتشر کرد. بخش اول حدود ساعت یک بعدازظهر، بخش دوم ساعت سه و بخش سوم که در آن اعلام کناره‌گیری کرد ساعت هشت شب، چهار دقیقه بعد از آغاز Tagesschau، مهم‌ترین بخش خبری در تلویزیون آلمان.

اوزیل در بخش اول بیانیه گفت موضوع این نیست که رئیس‌جمهور ترکیه کیست و او با رئیس‌جمهور کشوری که پدرومادر و اجدادش اهل آن هستند عکس گرفته است، نوشت: «مادرم به من یاد داده به ریشه‌های‌ام احترام بگذارم.» اوزیل ادعا کرد عکس گرفتن با اردوغان سیاسی و انتخاباتی نبود و ادای احترام به بالاترین مقام یک کشور بود.

اوزیل در بخش دوم بیانیه‌اش از رسانه‌ها و بخش‌هایی از جامعه آلمان انتقاد کرد و گفت حمله‌ها به او به دلیل ریشه‌های ترکی‌اش بوده است. اوزیل گفت «برخی رسانه‌های مشخص» او را به ابزاری برای «پروپاگاندای دست راستی خود تبدیل کرده‌اند.»

هرچند این بخش بیانیه زبان تندی نسبت به بخش اول آن داشت، اما همچنان در گفت‌وگو را باز می‌گذاشت. در بخش سوم اما اوزیل تیر خلاص را زد. اوزیل به صراحت راهینهارد گریندل (Reinhard Grindel)، رئیس فدراسیون فوتبال آلمان را به برخوردهای نژادپرستانه با خود متهم کرد. هشت طلایی تیم ملی آلمان نوشت: «دیگر نمی‌خواهم بهانه‌ای برای ناتوانی و بی‌لیاقاتی مدیریتی گریندل باشم.» اوزیل در بیانیه‌اش نوشته است با این که گریندل پیش از جام‌ جهانی و در برلین به او گفته بود موضوع حل شده است، اما بعد از شکست در رسانه‌ها گفت که اوزیل باید در مورد عکسش با اردوغان توضیح بدهد.

اوزیل ادامه داد: «به‌خاطر رفتار فدراسیون فوتبال آلمان و بسیاری دیگر، من دیگر نمی‌خواهم پیراهن تیم ملی آلمان را به تن کنم. من احساس می‌کنم کسی من را نمی‌خواهد و همه تلاشی که من از ۲۰۰۹ کرده‌ام فراموش شده است. کسانی که پیشینه رفتار نژادپرستانه دارند، نباید اجازه داشته باشند در بزرگ‌ترین فدراسیون فوتبال جهان که بازیکنان زیادی با دو کشور مختلف دارد نقشی داشته باشند.»

اوزیل این تصمیم را سخت دانست و گفت دیگر به پوشیدن پیراهن تیم ملی آلمان افتخار نمی‌کند. اوزیل بیانیه طولانی‌اش را این‌طور به پایان برد: «وقتی مسئولان بلندبالای فدراسیون فوتبال آلمان با من این‌طور رفتار می‌کنند، به ریشه‌های ترکیه‌ای من احترام نمی‌گذارند و به دلیل خودخواهانه من را وسیله پروپاگاندای سیاسی خود می‌کنند، دیگر کافی است. من برای این چیزها فوتبال بازی نمی‌کنم. [دربرابر چنین رفتارهایی] ساکت نخواهم نشست. نژادپرستی نباید در هیچ‌کجا جایی داشته باشد.»

واکنش‌ها به تسویه‌حساب اوزیل

همان‌طور که گفته شد هر سه بخش بیانیه‌ اوزیل «خبر فوری» رسانه‌ها شد و تلفن‌های همراه را به صدا درآورد. خیلی از رسانه‌ها برای اظهارات اوزیل از عبارت «تسویه‌حساب» استفاده کردند. اما جز رسانه‌ها، سیاست‌مداران و ورزشکاران هم به این خداحافظی جنجالی واکنش نشان دادند. آنته ویدمن مائوتس (Annette Widmann-Mauz)، مسئول امور ادغام (Integration) در دولت فدرال از حزب دموکرات‌مسیحی در توئیتی نوشت: «ضمن درک ریشه‌های خانوادگی اوزیل، بازیکنان تیم ملی وقتی خود را در تبلیغات انتخاباتی درگیر می‌کنند، باید انتظار انتقاد داشته باشند. درعین حال این انتقادات نباید به بی‌احترامی به بازیکنانی که پیشینه مهاجرت دارند تبدیل شود.»

فدراسیون فوتبال آلمان هم اتهام نژادپرستی را به کلی رد کرده است. معاون سخنگوی دولت به نقل از مرکل ضمن تمجید از بازی اوزیل و تلاش‌ها و دستاوردهای او برای تیم ملی آلمان، گفته است «آلمان کشوری است که آغوشش به روی جهان باز است». او گفت به تصمیم اوزیل باید احترام گذاشت.

کاتارینا بارلی (Katarina Barley)، وزیر دادگستری آلمان از حزب سوسیال‌دموکرات گفته است: «این که یک بازیکن بزرگ فوتبال مثل اوزیل به‌خاطر راسیسیم احساس می‌کند جایی ندارد و فدراسیون فوتبال را نماینده خود نمی‌بیند، یک هشدار است.»

هشداری درباره نژادپرستی

بیانیه طولانی اوزیل، هرچند راجع به فوتبال و از یک فوتبالیست است، اما به بحث‌های بی‌پایانی در مورد نژادپرستی در عرصه اجتماعی آلمان و سیاست‌های ادغام (Integration) در عرصه سیاسی دامن زده است.

چند ساعت قبل از انتشار بیانیه اوزیل، روزنامه تاگس‌اشپیگل برلین مصاحبه‌ای از نایکا فروتن، جامعه‌شناس آلمانی-ایرانی و استاد جامعه‌شناسی در دانشگاه هومبلت برلین منتشر کرد که فروتن در آن نسبت به گردش به راست شدید جامعه آلمان هشدار داده و گفته جامعه آلمان به سمت «دیگری‌سازی» و «بیگانه‌سازی» می‌رود. فروتن این دوران را یک فاز «پیشافاشیستی» نامیده و بحث‌ها پیرامون اوزیل را یکی از نشانه‌های آن دانسته است.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)