آزار جنسی در محل کار در ایران؛ چه می‌دانیم؟

آزار جنسی در تمام دنیا پدیده شایعی است، چه در خانه، چه در مدرسه و محیط‌های اجتماعی چه در محل کار. اکثر قربانیان زنان هستند و اکثر قریب به اتفاق آزاردهندگان مرد. اما آزار جنسی در محیط کار چگونه است؟ آیا ما هم کسی را در محل کار آزار جنسی داده‌ایم؟ آیا در محل کار قربانی آزار جنسی شده‌ایم؟ آیا شاهد آزار جنسی بوده‌ایم؟

به گزارش زنان پیشاهنگ ایران به نقل از بی بی سی، قربانیان آزار جنسی ممکن است خود ندانند قربانی آزار جنسی شده‌اند. بنابراین ابتدا لازم است با مفاهیم و مصادیق آزار جنسی بیشتر آشنا شویم و بعد آزار جنسی در محیط کار را در ایران بررسی کنیم.

آزار جنسی

• هر گونه رفتار نخواسته با ماهیت جنسی. کلمه «نخواسته» در اینجا بسیار مهم است؛ این کلمه به معنی ناخواسته و غیر عمدی نیست، بلکه رفتار نخواسته یعنی رفتاری که بدون رضایت و توافق طرف مقابل انجام شود؛ مثل نگاه با معنای جنسی، متلک یا اظهارنظر یا شوخی با ماهیت جنسی، درخواست انجام عملی با ماهیت جنسی یا تماس جسمی با ماهیت جنسی. معیار نخواسته بودن، نظر دریافت‌کننده رفتار است، اگر گیرنده رفتار چنین رفتاری را نخواسته باشد این رفتار مصداق آزار جنسی است. نخواسته بودن اهمیت دیگری هم دارد، اگر فردی که هدف آزار جنسی است بخواهد مانع از تکرار آن شود، آزارنده جنسی نمی‌تواند به استناد آنچه در گذشته اتفاق افتاده رفتار خود را موجه بداند.
• آزار جنسی اشکال بسیار مختلفی دارد: اعمال فشار برای رفتار یا رابطه جنسی، فرستادن پیام با ماهیت جنسی، اصرار برای ملاقات، شوخی‌ با مضامین جنسی.
• خشونت جنسی: آزار جنسی + خشونت جسمی = حمله جنسی یا تجاوز
• حمله جنسی: هر عملی برای اینکه با زور، تهدید یا فریب فردی را برخلاف میل و بدون رضایت وادار به عمل جنسی کند، اگر عمل جنسی شامل دخول (واژینال، مقعدی، دهانی) باشد تجاوز جنسی است.
• مهمترین نکته در درک آزار جنسی کلمه «نخواسته» است؛ عمل جنسی باید با رضایت و مطابق میل طرف مقابل باشد، اگر چنین نباشد مصداق آزار جنسی است. حتی اگر کسی در ابتدا به برقرار کردن رابطه جنسی رضایت نشان دهد، اما در میانه رابطه دیگر مایل به ادامه آن نباشد باید عمل جنسی قطع شود و اگر به زور ادامه پیدا کند مصداق آزار جنسی از جمله حمله جنسی یا تجاوز است.
• هر کس در هر سن، با هر گرایش جنسی و با هر جنسیتی ممکن است قربانی آزار جنسی شود. اکثریت قربانیان آزار جنسی زنان و کودکان هستند و اکثریت قریب به اتفاق آزاردهندگان جنسی مرد. با این حال نباید فراموش کرد که مردان هم ممکن است قربانی آزار جنسی باشند، چه در کودکی چه در بزرگسالی.
• آزار و خشونت جنسی یکی از ویرانگرترین تجربه‌های زندگی است، قربانیان سالهای بسیار و شاید تمام عمر از عوارض آن در رنج خواهند بود و به انواع بیماری‌های روحی مثل اضطراب، افسردگی، ضربه روحی پس از اتفاق بسیار وحشتناک (PTSD)، بزهکاری، خودکشی و خودآزاری مبتلا شوند.

برخی مصادیق آزار جنسی

حق نشر عکسREFAHJ.USWR.AC.IR

آزار جنسی در محل کار در ایران:

تحقیقات جامع و ملی در این زمینه در ایران وجود ندارد، اما شواهد زیادی از «گستردگی» این آزار حکایت می‌کنند. تحقیقی محدود که در تهران روی هشتاد و دو زن شاغل انجام شده شیوع آزار جنسی را در محل کار ۷۵ درصد نشان می‌دهد. در افغانستان، پژوهش مؤسسه تربیتی و مشورتی رشد با همکاری دفتر زنان سازمان ملل متحد در سال ۱۳۹۴ در باره آزار و اذیت جنسی به این نتیحه رسید که بیش از ۶۵ درصد از کارمندان و کارکنان زن در محیط کار از آزار و اذیت جنسی شکایت دارند. آمارها هر چه که باشند، فقط نوک کوه یخ را نشان می‌دهد.

اکثر قریب به اتفاق قربانیان آزار جنسی در محل کار زنان هستند و اکثر قریب به اتفاق آزاردهندگان جنسی مردان. با این حال ممکن است که مردان هم قربانی آزار جنسی شوند (هم از طرف زنان هم مردان) و ممکن است آزاردهنده و قربانی هم‌جنس باشند، هر چند که این موارد درصد کمی از موارد آزار جنسی را تشکیل می‎دهد.

حق نشر عکسGETTY IMAGES

در ایران دستورالعمل مشخصی در باره آزار جنسی در محیط کار وجود ندارد، بسیاری از قربانیان حتی نمی‌دانند که قربانی آزار جنسی شده‌اند. جلوگیری از آزار جنسی در محیط کار وظیفه کارفرما است، اما در ایران کارفرمایان عمدتا یا چنین وظیفه‌ای را برای خود قائل نیستند یا قربانی را تبدیل به مقصر می‌کنند. نهادهای انتظامی و قضایی هم زنان قربانی را مسئول اثبات جرم می‌دانند و از آنها مدرک می‌خواهند، به عبارت دیگر نیروی انتظامی و دستگاه قضایی وظیفه خود را به دوش قربانیان می‌اندازند در حالی که حتی قانون مشخصی برای استناد به آن وجود ندارد.

آزار جنسی محیط کار را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد، آزار جنسی مستقیم که در قبال نوعی عمل جنسی، یا به زنان وعده پاداش و ترفیع و امثال آن داده می‌شود یا اینکه تهدید می‌شوند که اگر خواسته آزاردهنده را برآورده نکنند با اخراج، کسر حقوق یا تنزل رتبه مواجه می‌شوند. در نوع غیر مستقیم، محیط کار چنان مملو از ارجاعات و رفتارها و گفتارهای جنسی است که باعث معذب شدن، احساس ناامنی و آزار زنان می‌شود.

حق نشر عکسGETTY IMAGES

بر اساس برخی تحقیقات محدودی که در ایران درباره آزار جنسی در محل کار انجام شده، به برخی یافته‌ها اشاره می‌کنیم:

• هر چه زنان جوانتر باشند بیشتر قربانی آزار جنسی می شوند و با افزایش سن، احتمال آزار جنسی زنان در محل کار کمتر می‌شود. زنان قربانی بیشتر مطلقه یا مجرد هستند چون زنان متاهل حمایت همسر خود را دارند و قانون هم مسئله زنان متاهل را بیشتر جدی می گیرد.
• هر گونه تمایزی می‌تواند احتمال اینکه زنان در محل کار قربانی آزار جنسی شوند را بالا ببرد. ظاهر، نحوه لباس پوشیدن، توانایی یا مهارت‌های خاص، موقعیت شغلی یا اجتماعی می‌تواند احتمال آزار جنسی را افزایش دهد. هیچ یک از این موارد توجیهی برای آزار جنسی مقصر دانستن قربانی نیست، اکثر کسانی که آزار جنسی را این گونه توجیه می کنند یا آزاردهندگان جنسی هستند یا طرفداران سرکوب اجتماعی و جنسی زنان.
• مردانی که در محل کار آزاردهنده جنسی هستند معمولا متأهل و به نحو محسوسی مسن‌تر از قربانیان خود هستند و موقعیت اجتماعی یا مالی یا کاری بالاتری دارند، بنابراین می‌توانند اعمال خود را پنهان کنند یا از عواقب آن در امان بمانند و مدت طولانی‌تری قربانیان را آزار دهند.

#کسب و کار

اگر می‌خواهید مطالب بیشتری درباره آزار جنسی در محل کار و دیگر انواع آزار جنسی در وبسایت بی‌بی‌سی فارسی بخوانید، سوال‌های خود را از طریق فرم زیر برای ما بفرستید.

درباره #ازمابپرس بیشتر بدانید

• بجز ثروت و قدرت، موجه بودن آزاردهنده جنسی از نظر اجتماعی برایش مصونیت به همراه می‌آورد و احتمال اینکه کسی باور کند آنها آزاردهنده جنسی هستند را کم می‌کند. مثل کسانی که «در ظاهر پایبندی خود را به اصول اخلاقی و اعتقادی نشان می‌دهند».
• آزاردهندگان معمولا رتبه شغلی یا اداری بالاتری از قربانیان دارند، اما همیشه این طور نیست و گاهی آزاردهنده رتبه بالاتری ندارد، اما یا مصونیت کافی احساس می‌کند یا از درماندگی قربانی سوء استفاده می‌کند. یکی از مهمترین دلایل تن دادن یا سکوت زنان قربانی آزار جنسی در محل کار این است که به محض اعتراض شغل خود را از دست می‌دهند یا به شکلی دیگر مجازات می‌شوند. مثل همیشه فقر و عدم حمایت اجتماعی و قانونی، پرورشگاه سوء استفاده و آزار است.
• زنان کارگر بخصوص آنها که در کارگاه‌های کوچک زیر ده نفر کار می‌کنند بیشتر در معرض آزار جنسی هستند.
• آزار جنسی در بخش خصوصی بیشتر از بخش دولتی است چون نظارت کمتری بر آن وجود دارد و دست کارفرما بازتر است. ناامنی شغلی در بخش خصوصی بیشتر از بخش دولتی است که زنان را در موقعیتی آسیب‌پذیرتری قرار می‌دهد. در بخش خصوصی که تعداد کارمندان و مراجعان کم است شرایط برای آزار جنسی فراهم‌تر است.

حق نشر عکسGETTY IMAGES

• در برخی مشاغل احتمال آزار جنسی بیشتر است، مثل مشاغلی که با مشتری سر کار دارد.
• آزار جنسی ممکن است محدود به محل کار بماند یا نماند و آزاردهنده حتی بیرون از محل کار هم قربانی را آزار دهد. تلفن، پیامک و اینترنت از راه‌هایی هستند که آزاردهنده قربانی خود را در هر حال و هر جا زیر فشار بگذارد یا پیام‌های نوشتاری و تصویری با مضامین جنسی بفرستد. درخواست‌ها یا کامنت‌های جنسی در صفحه لینکدین زنانی که از این شبکه اجتماعی برای شغل خود استفاده می‌کنند نمونه‌ای از آزار جنسی مرتبط با شغل است.
• بسیاری از زنان پیشنهاد صیغه و ازدواج موقت مردان متأهل را آزار جنسی تلقی می کنند.
• آزارهای جنسی کلامی و غیر کلامی رایج‌تر از آزارهای جنسی جسمی (حمله جنسی) و تجاوز است.
• خجالت، سرخوردگی، ترس از تهدید، ایجاد مشکلات خانوادگی و از همه مهمتر، برچسب «مقصر» مهمترین عامل سکوت زنان است. زنان به دستگاه‌های قانونی اعتماد چندانی ندارند، زیرا بر این باورند که اگر جرایم علیه خود را گزارش کنند اتفاق خاصی نمی‌افتد و در بهترین حالت، سرزنش، تحقیر و بی‌آبرو می‌شوند.
• واکنش زنان به آزار جنسی در محل کار شامل انکار، سکوت و انفعال، اعتراض، پرهیز از شرایط خاص یا افراد خاص یا رها کردن شغل می‌شود.

ترس زنان از اینکه در محیط کار قربانی آزار جنسی شوند دائما به آنها «یادآوری می‌کند که مردان بر فضاهای عمومی مسلط هستند». آزار جنسی زنان در محل کار بخشی از سرکوب اجتماعی و اقتصادی و جنسی زنان است و مهمترین راه مقابله با آن وضع قوانین مناسب، محافظت پلیس و دستگاه قضایی و همچنین حمایت اجتماعی از قربانیان و البته آموزش عمومی و ارتقا فرهنگ کار است.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)