ابتکار نشر باران برای معرفی کتاب در کلاب هاوس، مشتاقان کتاب را به سمت و سوی این پدیدهی اینترنتی کشاند.
شب اول ماه مه، در معرفی کتاب «رهروی در راه بی پایان» به مناسبت تولد ۹۵ سالگی باقر مومنی، نویسنده، پژوهشگر تاریخ، منتقد ادبی، مترجم، کنشگر سیاسی و انقلابی چپ، به همت ناصر مهاجر نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران برنامهای برگزار شد. بنا بر این بود که در مدت کوتاه پنج دقیقه از باقر مومنی بگوییم. من با بهره گیری از کتاب رهروی در راه بی پایان و همچنین شماری از آثار باقر مومنی، نتوانستم از بیان این جملهی معترضه درگذرم:
اگر قادر باشی آب دریا را در یک لیوان بریزی، برای ادای حق مطلب دربارهی زندگی پربار باقر مومنی ۵ دقیقه هم کافی است.
حالا درماندهام که از کدام مومنی سخن بگویم. کسی که طبع شعرش با مقتضیات زمان و مکان گل میکند؟ یا کسی که در نوجوانی بیتی سرود که تا به امروز چراغ زندگیاش شد:
عجب نباشد اگر من کنم فدای وطن سر
که مومنی پی این کار زاده است ز مادر
یا کسی که از مشق شبهایش به نشریهی بیستون رسید و آذربایجان خشمگین که دردام مزورانهی استعمار دست و پا میزد را فریاد شد؟ از دانش آموختهای که در ۲۲ سالگی ایران در آستانهی مشروطیت را نوشت؟ یا کسی که به هنگام دستگیری نقشهی فرار میکشد و با تنی زخمی شکنجه میشود و دم نمیزند. یا کسی که بعد از کودتای ۲۸ مرداد در زندان از دستور رهبری حزب در نوشتن توبه نامه سرباز میزند و مقاومت پیشه میکند؟ یا آن جوان کمونیستی که در روزهای خموشی حزب توده، برخاست تا طرحی نو دراندازد؟ از کسی که خود را در زندان برای فرداها آماده میساخت؟ یا کسی که جمع اضداد بود و مرتد؟ یا از کسی که همکار و دوست بود؟ یا انسانی شریف که چهرهای دوست داشتنی دارد؟ از کسی که همواره ادعا و عملش همخوانی دارند؟ یا از رفیق دلاور و صمیمی حاضر به یراقی که از خطرها واهمه ندارد؟ کسی که در پنجمین شب شعر کانون نویسندگان، زبان گویای به ستوه آمدگان سانسور بود؟ یا آن که درد اهل قلم را فریاد شد؟ کسی که در تبعید هم فریاد زد: «باور نکنید اگر کسی گفت از خاکستر شعله بر خواهد خاست برای آتش افروختن باید هیمه برهم انباشت، باید مبارزه کرد و مبارزه را مرگ نیست، مبارزه آموزش زیستن است، مبارزه هنر بودن و ماندن و ادامه دادن است؛ هنری که باید آن را آموخت.»
مومنی بی آنکه بخواهد آموزگار است. میتوانی با او از ممنوعه به مشروطه و بعد از آن برسی و ارانی را از نگاه کاوشگرش بهتر بشناسی میتوانی با او و فریدون آدمیت به بازنگری اندیشههای آخوندزاده، این روشنفکر تجددطلب عصر قاجار بنشینی. میتوانی سیمای روستاهای ایران را با مسئلهی ارضی و جنگ طبقاتی دریابی. قادری تاریخ جهان باستان را دریابی و الفبای فلسفه را بیاموزی. میتوانی نواندیشی و روشنفکری را در ایران با تاریخ و سیاست پیوند بزنی. اگر بخواهی، قادری سرزمین عرب در آستانهی حاکمیت اسلامی، الله و محمد و ابلیس را باز شناسی. میتوانی همراه با انقلاب از درخت سخن بگویی و تا بدانجا پیش بروی که سخن گفتن از درخت را جنایت بدانی و در نهایت با دلی پُر از درد و حسرت، موج زلالی را که از جنگلهای سرسبز شمال سرریز شده، ببینی که چگونه تبدیل به طوفانی از لای و لجن شد و در شوره زارهای کویر قم فرو رفت. میتوانی همگام با راهیان خطر سیمای نجیب یک روشنفکر انقلابی را در پس سپیده دم یک منکر یا مردی تنها ببینی که با کوچک مردی بزرگ، تراژدی یک نسل را با آمیزهای از هنر و سیاست بازخوانی میکند. و میتوانی فریادِ بر کشورم چه رفته است انقلابی پرخاشگر را بشنوی و از نقد او بیاموزی. اویی که روزگاری در مذمت اندیشه و قلم صادق هدایت نگاشته بود، بعدها در گونهای انتقاد از خود به ستایش افکار و آثار هدایت برآمد و گفت که: «خوش بینی به زندگی در جوانی عاملی بود تا هدایت را آنچنان که شایستهی جایگاه او در ادبیات ایران است نشناسم.»
مومنی را باور براین است که با بالا رفتن سن، تحرک جسمی و ذهنی انسان کاهش مییابد و تاثیر سن در کارهای پژوهشی موجب میشود که بقول رفیق گرانمایهام ناصر مهاجر، دست به عصا شود. اما بر خلاف بسیارانی که در سیاست محتاط میشوند، او همچنان رادیکال است و فریاد اعتراضش علیه ظلم و بیعدالتی رساست.
دریغ است اگر نگویم که مومنی عشق را تابع هیچ منطقی نمیداند و پیوندش با اکرم یک جانبه و غیر عادی است؛ اکرمی که گوهر زندگیاش بود. بی تردید همگامی اکرم بود که مومنی توانست رهرو جان سختی در راه بی پایان باشد.
برای شناخت بیشتر این روشنفکر انقلابی، دوستان سلسله گفتارهای دانشگاه برکلی در آمریکا برنامهای گذاشتهاند در روز ۲۳ ماه مه جاری، با حضور باقر مومنی. به دیدارش بشتابیم، دربارهاش بیشتر بشنویم و با او به گفتگو بنشینیم.
* * *
More information on BLS Website:
https: //berkeleylectures. org/an-homage-to-bagher-momeni-on-the-occasion-of-his-۹۵th-birthday/
https://us02web.zoom.us/j/85676596928
* * *
More information on BLS Website:
https://berkeleylectures.org/an-homage-to-bagher-momeni-on-the-occasion-of-his-95th-birthday/
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.