داستان ناتمام مادران و خانواده‌های خاوران؛ سه دهه جست‌و‌جوی حقیقت وعدالت

عدالت برای ایران، ۲۵ شهریور ۱۳۹۴: با گذشت بیش از سه دهه از اعدام‌های مخفیانه دهه ۶۰، خانواده‌های اعدام‌شدگان همچنان مجبور به تاوان‌دهی می‌شوند. گزارش «داستان ناتمام….» که حاصل تحقیق عدالت برای ایران درباره حقوق خانواده‌های اعدام شدگان سرکوب‌های سیاسی دهه ۶۰ است، به روشنی نشان می‌دهد که چگونه بستگان و حتی فرزندان و یا نسل‌های بعد نیز نه فقط از حق دانستن حقایق و سوگواری برای عزیزان‌شان بلکه گاه از ابتدایی‌ترین حقوق خود از جمله حق تحصیل و حق اشتغال محروم شده‌اند و تمامی تلاش‌های آنها برای دانستن حقیقت، برقراری عدالت در مورد آمران و عاملان اعدام‌ها و نیز اطلاع‌‍رسانی، با ممنوعیت، توهین، تهدید و بازجویی و حتی بازداشت و زندان مواجه شده است.
عدالت برای ایران: هم‌زمان با سالگرد اعدام دسته جمعی هزاران زندانی سیاسی در مرداد و شهریور ۱۳۶۷، «عدالت برای ایران» با انتشار گزارش پژوهشی «داستان ناتمام: مادران و خانواده‌های خاوران؛ سه دهه جست‌و‌جوی حقیقت و عدالت»، تلاش کرده تا مقاومت و مطالبات مستمر خانواده‌های اعدام‌شدگان دهه ۶۰ برای دستیابی به حقیقت و عدالت در رابطه با کشتار زندانیان سیاسی و نقض گسترده حقوق آن‌ها در فرآیند دادخواهی را ثبت کند و در چارچوب اسناد حقوقی بین‌المللی تصویری از حقوق خانواده‌ها برای «احقاق حق» و مسئولیت‌های دولت در این زمینه ارائه دهد.
هزاران زندانی سیاسی که عضو یا هوادار سازمان‌های سیاسی مخالف یا منتقد جمهوری اسلامی بودند، در دهه ۶۰ بدون برخورداری از حق محاکمه منصفانه و عادلانه به اتهام محاربه و ارتداد در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران اعدام شدند. با وجود این‌که از همان روزهای نخست پس از اعدام‌ها در سال ۱۳۶۰ هرگونه اعتراض به این کشتارها یا اطلاع‌رسانی دربارۀ آن به شدت مجازات می‌شد، خانوادۀ اعدام‌شدگان و به‌ویژه مادران و خانوادۀ زندانیان سیاسی طیف چپِ اعدام شده در زندان‌های تهران که به «مادران و خانواده‌های خاوران» معروف هستند، در بیش از سه دهه گذشته با استفاده از تمامی مجاری ممکن برای دادخواهی و پیگیری سرنوشت قربانیان تلاش کرده‌اند. همچنین در شرایطی که حکومت، هرگونه اطلاع‌-رسانی رسمی و عمومی دربارۀ اعدام هزاران زندانی سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ را ممنوع کرده و حاضر به پذیرفتن مسئولیت این اعدام‌ها نبود، مادران خاوران توانستند با کشف گورهای دسته‌جمعی در خاوران و اطلاع‌رسانی دربارۀ آن، سندی محکم و غیرقابل انکار مبنی بر کشتار مخفیانه زندانیان سیاسی ارائه کنند.

تحقیق پیش رو که بر اساس مطالعۀ ادبیات موجود در این زمینه، اسناد حقوقی بین‌المللی و مصاحبه با ۲۱ تن از خانواده قربانیان اعدام‌های مخفیانه و مطلعان انجام شده، از یک سو به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا می‌توان قربانیان کشتار زندانیان سیاسی در دهه ۶۰ را در زمره «ناپدید شدگان قهری» به شمار آورد؟ و از سوی دیگر بررسی حقوق خانواده اعدام‌شدگان در قوانین بین‌المللی و مسئولیت حکومت در برابر آنها را در دستور کار قرار داده است.

درحالی‌که پژوهش‌های پیشین انجام شده از سوی سازمان و نهاد‌های حقوق بشری، ثابت کرده بودند که اعدام زندانیان سیاسی دهه ۶۰ در ایران در زمره «جنایت علیه بشریت» و «نقض فاحش و گسترده حقوق بشر» به شمار می‌روند. تحقیقات عدالت برای ایران نشان می‌دهد که اکثر قربانیان این دهه بر اساس تعاریف حقوق بین‌الملل و به دلیل بازداشت خودسرانه از سوی نیروهای دولتی یا شبه دولتی، پنهان‌کاری در مورد سرنوشت و مکان آنها در دوران بازداشت و پس از اعدام و خارج کردن آنها از حمایت قانون، در زمره «ناپدیدشدگان قهری» محسوب می‌شوند.

علاوه بر زندانیان سیاسی اعدام و ناپدید شده، خانواده‌های آنها نیز به سبب آنچه بر عزیزان‌شان گذشته و آنچه خودشان پس از اعدام آنها و به‌ویژه در فرآیند دادخواهی تجربه کرده‌اند، جزو قربانیان نقض حقوق بشر محسوب می‌شوند. بر همین مبنا دولت وظیفه دارد براساس تعهدات بین‌المللی خود نسبت به «احقاق حق»[۱] آنها اقدام کند و حق‌شان را برای «دانستن حقیقت»، «برخورداری از عدالت» و «اقدامات ترمیمی و جبران خسارت» به رسمیت بشناسد. از نقطه نظر موازین بین‌المللی، تا زمانی که حقیقت دربارۀ سرنوشت و محل قربانیان این دهه روشن نشود، نقض حقوق آنها و خانواده‌های‌شان به عنوان یک نقض مستمر، درنظر گرفته می شود و جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یک مسئله جاری و نه امری صرفاً مربوط به گذشته، باید نسبت به آن پاسخ‌گو باشد.

این پژوهش با تکیه بر نتایج تحقیقات پیشین دربارۀ اعدام زندانیان سیاسی در دهه ۶۰ بر تلاش خانواده‌های اعدام‌شدگان برای مطالبۀ حقیقت و عدالت و نقض گسترده حقوق آنها در فرآیند دادخواهی متمرکز شده و تلاش کرده است در چارچوب اسناد حقوقی بین‌المللی تصویری از حق خانواده‌ها برای «احقاق حق» و مسئولیت‌های دولت در این زمینه ارائه دهد.
.
گزارش کامل«داستان ناتمام مادران و خانواده‌های خاوران؛ سه دهه جست‌و‌جوی حقیقت وعدالت » را در وب گاه «عدالت برای ایران» در لینک زیر بخوانید:
http://justice4iran.org/persian/issues/transitional-justice-issues/unfinishedtale/

نسخه پی دی اف این گزارش را اینجا بخوانید:
http://justice4iran.org/persian/wp-content/uploads/2015/09/unfinishedtale-F.pdf

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)