ز تمثال این شیر و شمشیر و شید

«زتمثال این شیر و شمشیر و شید/ شرف در شرف در شرف شد پدید.» حکیم توس شاید روزگاری که داشت این بیت را در وصف درفش شیرافکن «گودرز» می‌سرود گمان نمی‌کرد که روزگاری نقش شیر و شمشیر و شید او به‌عنوان تایید نظری باشد که این نماد برخلاف تصور رایج نمادی ایرانی- اسلامی است. حتی تصوری که نمایندگان مجلس موسسان قانون اساسی نداشتند. در آن روزهای گرم تابستان۱۲۸۵ آنها «قلب الاسد» را به‌سادگی برای تصویر در میانه بیرق ایران انتخاب کردند و گمان نمی‌کردند روزی این نماد به یکی از بحث‌های سیاسی منجر شود و برای باقی‌ماندن آن به نام ایران مجبور به استناد به مشروح مذاکراتشان باشد؛ نمادی که بعدها به‌عنوان یکی از سه‌نماد متفاوت صلیب‌سرخ به نام ایران ثبت شد. اما از ۳۵سال پیش و بعد از انقلاب شیر و خورشید به‌عنوان نماد رژیم گذشته حذف شده است و به جای آن هلال سرخ‌رنگ جایگزین شده است. اما شیر و خورشید به استناد منابع تاریخی نمادی است که بیش از دوهزارسال در میان تصاویر باقیمانده از تاریخ است و یکی از کهن‌ترین نمادهای سرزمین ایران به‌شمار می‌رود. در بیشتر نقش برجسته‌های تاریخی با توجه به حضور شیر آسیایی در فلات ایران این حیوان به عنوان نماد شجاعت و خورشید را مظهر روشنایی و علامت میترا (مهر) می‌دانستند. اما در گذشته تاریخی این دو نماد در کنار هم حضور نداشتند و آنچنان که در نقش برجسته‌های تخت جمشید هست به صورت مجزا به نمایش در آمدند. پیوند شیر و خورشید ریشه در فرهنگ شیعی ایرانی دارد. در باور شیعی نشانه حضرت‌علی(ع) و یکی از القاب ایشان اسدالله‌الغالب است. ایرانیان عاشق خاندان علوی در تصاویری حضرت علی را در حالی که شیری در کنارش ایستاده و شمشیری به دست دارد، نقش کرد‌ه‌اند. سلطان مسعود غزنوی نخستین سلطانی است که به‌طور رسمی تصویر شیر و سلطان سنجر سلجوقی تصویر خورشید را بالای آن قرار دادند. در دوره دوم حاکمیت صفویه یعنی دوران شاه‌عباس‌دوم با توجه به ارادتی که شاهان صفوی به مذهب شیعه و حضرت‌علی(ع) داشتند؛ بار دیگر نقش شیروخورشید را روی آن زری‌دوزی کردند. شاردن جهانگرد فرانسوی درباره پرچم دوره شاه عباس می‌نویسد: «بیرق‌های نوک‌تیز و باریک که روی آن آیه‌ای از قرآن و تصویر شمشیر دوسر حضرت‌علی(ع) به همراه شیروخورشید بوده، در دوران صفویان رسم بوده است. پرچم رسمی حکومت نادر از ابریشم سرخ و زرد بافته که روی آن تصویر شیر و خورشید نقش بسته بود. با پیروزی جنبش مشروطه‌خواهی در ایران و تشکیل مجلس نمایندگان مردم در اصل پنجم متمم قانون اساسی آمد: «الوان رسمی بیرق ایران، سبز، سفید و سرخ و علامت شیر و خورشید است.» در مشروح مذاکرات نمایندگان مجلس موسسان قانون اساسی در دوران مجلس نمایندگانی در توجیه رنگ‌های به‌کاررفته در پرچم به استدلال‌‌های دینی متوسل شدند.
رنگ سبز، رنگ دلخواه پیامبراسلام(ص) و نماد دین است، بنابراین پیشنهاد شد رنگ ‌سبز در بالای پرچم ملی ایران قرار گیرد. در مورد رنگ سفید نیز به این حقیقت تاریخی استناد شد که رنگ سفید رنگ مورد علاقه زرتشتیان است، اقلیت دینی که هزاران سال در ایران به صلح و صفا زندگی کرده‌اند و اینکه سفید نماد صلح، آشتی و پاکدامنی است و لازم است در زیر رنگ سبز قرار گیرد. در مورد رنگ سرخ نیز با اشاره به ارزش خون شهید در اسلام، به‌ویژه امام‌حسین(ع) و جان‌باختگان انقلاب مشروطیت، به ضرورت پاسداشت خون شهیدان در پرچم تثبیت شد. در خصوص شیر و خورشید نیز این استدلال وجود داشت که انقلاب مشروطیت در مرداد سال ۱۲۸۵هجری شمسی (۱۹۰۶میلادی) به پیروزی رسید یعنی در برج اسد (شیر). از سوی دیگر چون اکثر ایرانیان مسلمان شیعه و پیرو علی هستند و اسدالله از القاب حضرت‌علی(ع) است، بنابراین شیر هم نشانه مرداد است و هم نشانه امام اول شیعیان. در مورد خورشید نیز چون انقلاب مشروطه در میانه ماه مرداد به پیروزی رسید و خورشید در این ایام در اوج نیرومندی و گرمای خود است، پیشنهاد شد خورشید را نیز بر پشت شیر سوار کنند که این شیر و خورشید هم نشانه علی(ع) باشد هم نشانه ماه مرداد، هم نشانه چهاردهم مرداد، یعنی روز پیروزی مشروطه‌خواهان. البته وقتی شیر نشانه پیشوای امام اول(ع) دانسته شود شمشیر ذوالفقار نیز در دستش قرار داده می‌شود.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)