فروردین ۹۹ بود که دعوتی برای مشارکت در یک کمپین بین‌المللی خیابانی با موضوع محیط زیست و به مناسبت «روز زمین» به دستِ کمپین «خیابان: تریبون زندانی سیاسی» رسید. دو ماه پس از مشارکت و انتشار گرافیتی‌مان، یکی از مسئولان کمپین -که خود یک هنرمند خیابانی آمریکایی است- با ما تماس گرفت و درخواست مصاحبه‌ای در این‌باره برای انتشار در سازمان غیرانتفاعی «روز زمین» را داد. بعد از تحقیق دربارۀ ماهیت و فعالیت‌های این ان‌جی‌او، یک مصاحبۀ انتقادی تحویل‌شان دادیم که در ضمنش به کارکرد «سرمایه‌داری سبز» و ارگان‌های «خیریه»ای آن در تداوم وضعیت فاجعه‌بار زیست‌محیطی کنونی انتقاد کردیم. پاسخ‌های سیاسی ما اما مورد پسندِ آن‌ها واقع نشد. اول به یک بهانۀ واهی، پیشنهادِ حذف بخش‌هایی از مصاحبه را دادند (سانسور رقیق) و بعد از آن اعلام به عدم انتشار مصاحبه کردند (سانسور غلیظ). در نهایت مدتی بعد از این ماجرا مصاحبۀ جایگزینی را با یکی دیگر از گرافیتی‌کارهای ایرانی ترتیب دادند که محتوایش عاری از هرگونه پاسخ سیاسی و اجتماعی به بحران محیط زیست بود و مصاحبه‌شونده برای نجات محیط زیست پیشنهاد می‌کرد که «مردم باید خودشان را تغییر دهند».
گرافیتی خیابان به مناسبت روز زمین۲۰۲۰
بدیهی است که ما از ابتدا هم تردیدی نداشتیم سخنان‌مان باب میلِ مصاحبه‌گران و سازمان‌شان نخواهد بود. اما تصور می‌کردیم به‌خاطر «هزینۀ سانسور» و حفظ ظاهر هم که شده اقدام به این عمل شنیع و ضدّ دموکراتیک نکنند. این موضوع اما آستانۀ واقعیِ «تحملِ» رسانه‌های متکی به سرمایه‌های بزرگ را نشان داد، ولو آنکه پسوندِ لیبرال دموکراسی آمریکایی را یدک بکشند.
در این ماجرا درس‌هایی هم البته برای سایر هنرمندان خیابانی است. اینکه سرمایه‌های بزرگ چطور خودشان را پشتِ سازمان‌های غیرانتفاعی قایم می‌کنند و برای دفاع از موجودیت‌شان، گاه حتی به «هنر خیابانی» و «اعتراضی» هم متوسل می‌شوند. نقشی که این هنر خنثی و غیرسیاسی در پُر کردن یک ویترین «خفن» برای این سرمایه‌های بزرگ دارد، قابل تأمل است!
*شرح جزئی‌تر ایمیل‌های رد و بدل شده در هایلایت صفحه اینستاگرام خیابان.
————
خلاصه مصاحبه:
آیا حکومت برای محافظت از مردم ایران در برابر تغییرات اقلیمی قدم‌هایی برداشته؟
جواب یک «نه»ی بزرگ هست! این زمامداران خودشان بخشی از بحران هستند و نه راه‌حل! آنچه شاهدیم، بی‌اعتنایی خونسردانۀ آن‌ها نسبت به مسائل زیست‌محیطی است که خود را در قالب جلسات نمایشی و وعده‌های توخالی و بودجه‌های ناچیز برای حادترین موضوعات زیست‌محیطی نشان می‌دهد. نابودگری محیط‌زیست از سوی حکومت روال روتینی است که در مناطق حاشیه‌ای ایران که سرکوب اقلیت‌های ملی-قومی «عادی‌سازی» شده، به مراتب بدتر هم است.
فقط به عنوان یک نمونه، از اواخر ماه مه[۱] آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس در غرب ایران شروع شد که تا چند روز بعد از شروعش هیچ اقدام جدی و مهمی از طرف حکومت برای خاموشی آن نشد. یکی از مقامات محلی این بی‌عملی را این‌طور توجیه می‌کرد که «پول برای خاموش کردن آتش در منطقه نداریم…».
در عوض مثل همیشه مردم بومی و محلی بودند که سریع جان‌شان را کف دستشان گذاشتند و برای خاموش کردن آتش با دست خالی پیش‌قدم شدند، به طوری که تعدادی هم دچار سوختگی جدی شدند.
حکومت مدعی است که بودجه برای چنین چیزهایی ندارد؛ اما وقتی نوبت به پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌های تجسس و سرکوب و مداخلات نظامی در منطقه می‌رسد، به قدر کافی و بسی بیش از کافی پول و منابع دارند! بنابراین نه فقط در این موارد کمکی به مهار بحران نمی‌کنند، بلکه مجدانه فعالان زیست‌محیطیِ مستقل را هم با اتهامات سیاسی اذیت می‌کنند.
به عنوان هنرمند فکر می‌کنید که نقش شما درگیر کردن دیگران با مسائل زیست محیطی یا اجتماعی؟
به نظر ما اشتباه است که مسائل زیست‌محیطی را از مسائل سیاسی-اجتماعی جدا کنیم و بین‌شان به‌اصطلاح یک «دیوار چین» بکشیم. وقتی رژیم هیچ‌گونه گروه مستقل زیست‌محیطی را تحمل نمی‌کند، وقتی اعتراض برای آب در محلۀ عرب‌نشین غیزانیه به شدت سرکوب می‌شود و حتی پلیس اِبایی از تیراندازی به کودکان هم ندارد، وقتی اعتراضات کشاورزان بر سر حق‌آبه سرکوب می‌شود، وقتی شرکت‌های وابسته به سپاه شدیداً در سدسازی و مصادرۀ زمین فعال هستند و وقتی سازمان اوقاف به تنهایی ده‌ها میلیون هکتار زمین و منابع طبیعی را تصاحب کرده، پس مسألۀ زیست‌محیطی یک مسألۀ جدی سیاسی و اقتصادی-اجتماعی است.
اما حکومت از زیر بار قبول مسئولیت شانه خالی می‌کند و در عوض مسئولیت‌هایش را به دوش مردم می‌اندازد. در حوزۀ محیط زیست هم راهکارهای فردگرایانه را تبلیغ می‌کند؛ مثلاً روی بیلبوردها توصیه می‌کنند که زمان کمتری دوش بگیرید و ماشین‌تان را با سطل آب بشویید و این جور حرف‌ها!
همه می‌دانند که وضع محیط زیست خراب است؛ این بحران را هر روز نفس می‌کشند و زندگی می‌کنند. بنابراین دیگر نیاز ندارند که روی دیوارها همان پیامی نوشته شود که خودشان از پیش می‌دانند. در عوض از شما می‌پرسند و می‌خواهند بدانند که برای حفظ محیط زیست چه کار باید بکنند؟ ما همیشه این سؤال را با یک سؤال جواب می‌دهیم: اگر جمهوری اسلامی سرنگون بشود، تکلیف این همه منابعی که سابقاً در دستشان بوده چه می‌شود؟ یعنی تمام اراضی، نفت، زیرساخت‌ها و صنایع و… بالأخره چه کسانی مالکانِ جدید این منابع می‌شوند؟ چه کسانی قرار است این‌ها را مدیریت کنند یا درباره‌شان تصمیم بگیرند؟ جواب به این سؤال‌ها است که نشان می‌دهد برنامۀ شما برای مسائل زیست محیطی تا چه حد ریشه‌ای است. با جواب دادن به این سؤال‌ها ما سعی می‌کنیم مخاطب را به استراتژی سوسیالیستی به‌عنوان راه بُرون‌رفت از این بحران‌ها (از جمله بحران زیست محیطی) متقاعد کنیم.
این بخش مهم پیامی است که سعی داریم در آثارمان برجسته کنیم.
اینکه جزئی از کمپین روز زمین بودید، برایتان چه حس و معنایی داشت؟
این اولین باری بود که در یک کارزار بین‌المللی شرکت کردیم و این تجربه به لحاظی جالب بود؛ با نگاه هنرمندانی از کشورهای مختلف دنیا آشنا شدیم که بحران زیست‌محیطی را از زوایای متفاوتی برجسته کرده‌بودند: برخی از منظر سیاسی بدان پرداخته‌بودند و برخی هم صرفاً از منظر هنری و به قصد تصویرسازی.
منتها واقعیتش را بخواهید این را هم باید بگوییم که نسبت به کارایی این قبیل کمپین‌ها برای «آگاه‌سازی» تردید داریم. چون چنین کمپین‌هایی فقط واقعیات بحران را نشان می‌دهند و نه راهِ مقابله با خودِ بحران را! درحالیکه «آگاه‌سازی» واقعی در این دومی نهفته است.
درست است که علم و فناوری‌های مدرن «بالقوه» می‌توانند به نجات کرۀ زمین کمک کنند، اما کل مسأله این است که چطور می‌توان این «بالقوه» را «بالفعل» کرد. آن هم در حالیکه تقریباً تمامی منابع و حق تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری و سرنوشت سرمایه‌گذاری‌ها منحصراً در دست یک اقلیت است. واضح است که این اقلیت هرگز به خاطر یک مُشت نصیحت و استدلال «اخلاقی» (برای حفظ محیط‌زیست) از قدرت و سودهای آنچنانی‌شان دست نمی‌کشند!
همین که ۱۰۰ کمپانی به تنهایی مسئول انتشار بیش از ۷۰ درصدِ گازهای گلخانه‌ای جهان هستند، اثبات می‌کند که چرا توقف تغییرات اقلیمی وابسته به «مبارزۀ طبقاتی» علیه صاحبان و مالکان این اَبَرشرکت‌ها و صنایع و بانک‌ها و تعیین تکلیف با دولتِ پشت سرِ آن‌ها است.
ما نمی‌توانیم به مسألۀ «تغییرات اقلیمی» به‌عنوان یک «موضوع غیرسیاسی» نزدیک شویم یا صرفاً «راه‌حل‌های فردگرایانه» را برای نجات محیط زیست تشویق کنیم. نمی‌توانیم خودمان را به آن راه بزنیم و فاکتورهای اقتصادی-سیاسیِ مسبب بحران را فراموش کنیم. نمی‌توانیم به جای یک مبارزۀ زمینی و مشخص و از پایین علیه این بحران، به «نیت خیر» و «خوش‌قلبی» سیاستمدارها امید ببندیم! به همین خاطر است که جنبش‌های مدافع محیط زیست، از جمله حرکت «اعتصاب مدارس برای آب و هوا[۲]»، تا زمانی که از جنبش کارگری و مبارزات وسیع‌تر توده‌ای جدا باشند هیچ شانسی برای رشد نخواهد داشت. حتی چنین جنبش‌هایی اگر هم بتوانند از گروه‌های مختلف اجتماعی (نظیر کارگران) نیرو جذب کنند، باز هم به یک استراتژی روشن سیاسی برای بازپس گرفتن منابع از دست شرکت‌ها نیاز خواهند داشت، یعنی در یک کلام به استراتژی سوسیالیستی.
فاصله‌گیری از این استراتژی و در عوض سرمایه‌گذاری روی لابی‌کردن با سیاستمداران و مدیران شرکتی «خیرخواه» و گذاشتن بختِ خود در دستان این افراد به امید ظهور چیزی به اسم «سرمایه‌داری سبز»، راه به جایی نمی‌برد. این پیامی بود که دوست داشتیم به کمپین روز زمین برسانیم.
می‌توانید کمی دربارۀ کار گرافیتی خودتان به مناسبت ۵۰مین سالگرد روز زمین صحبت کنید؟ الهام‌بخش شما برای این کار چه بود؟
از نظر ما بحران زیست‌محیطی، یک بحران جهانی و در عین حال ساختاری است. همین که همه‌گیری ویروس کرونا با کُند کردن جریانِ حمل و نقل و فعالیت‌های صنعتی دنیا باعث بیش‌ترین کاهش سالانۀ انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در سال ۲۰۲۰ شد، به خودیِ خود سندی زنده از اثرات مخرّبی است که سرمایه‌داری بر محیط زیست ما داشته و دارد. تناقض ذاتی نظام سرمایه‌داری در همین است که از یک طرف از منابع طبیعی و نیروی کار تغذیه می‌کند، اما از طرف دیگر هر دوی این‌ها را نابود می‌کند! به بیان دیگر، شما با یک سیستم خودویرانگر طرف هستید که تنها انگیزه و محرّکش سودِ بیشتر به بهای انسان‌ها و طبیعت است.
بنابراین ما می‌خواستیم نشان بدهیم که تغییرات اقلیمی، نتیجۀ تصمیمات این یا آن سیاستمدارِ «بد» نیست، بلکه محصول یک نظام اقتصادی-اجتماعیِ بزرگ‌تر است و هر مبارزه‌ای برای جلوگیری از فاجعۀ زیست محیطی ارتباط تنگانگی با مبارزه علیه کلیت سرمایه‌داری دارد.
***
Last April we received, and accepted, a friendly invitation to join in a global street art campaign about environmental issues, for the then-upcoming anniversary of Earth Day. Two months after our graffiti works came out, one of the campaign organizers, a Los Angeles-based street artist, contacted us, offering an interview by Earth Day Network, a nonprofit organization based in the U.S. Having searched about this organization, we gave them a critical written interview, denouncing the role of “Green Capitalism” and its charity-like agencies in preserving the current disastrous ecological situation. However our political response was not to their taste. At first, on false excuses, they proposed to redact some parts of the interview (soft censorship) and then, at last, announced their decision to not publish it at all. Not so shortly after this, they interviewed another Iranian graffiti writer, whose viewpoints were conveniently fully devoid of any socio-political answer to the environmental crisis and, instead, wanted people “to change themselves to help save the planet.”
We obviously had no doubt from the very beginning that our stance would not be in line with their organizational agenda, but did suppose that they would not resort to such a blatant and undemocratic act of censorship, at least for the sake of keeping up appearances. But what actually happened exposed the true “threshold of tolerance” of all the big-capital-controlled organizations-no matter how much they call themselves “liberal” and “democratic.”
In this story lies some other lessons too, including that how Big Capital hides itself behind NGOs/NPOs and even resorts to “protest street art” to defend its entity; and that the role played by such apolitical, neutral street art is nothing but filling a “cool” showcase of Big Capital’s empty storefronts!
Sections of the interview:
Are government leaders stepping up to protect Iranians from climate change? What steps are they taking to deal with environmental issues?
The answer is a big “NO.” They are part of the crisis, not of the solution! Here we see their cold-blooded indifference toward environmental issues, in the form of fruitless meetings, empty promises, and meagre budgets for severe environmental cases. The government-led destruction and exploitation of the environment is a routine procedure, but gets intensified in peripheries of Iran, where the oppression against ethnic minorities are normalized.
Just as an example, from mid to late May, a wildfire began in Zagros forest, western Iran. For days after the fire began, no serious action was taken by the government. A local official explained this total inaction by claiming “we do not have any money to pay for extinguishing the fires in our region …”
Instead, it was, as always, the locals and independent environmental activists who, risking their own lives, rushed to extinguish the fires empty-handedly, as some got injured seriously.
The government claims to have no budget for such things, but when it comes to the state-of-the-art technologies of surveillance, suppression and military interventions in the region, they do have enough money and resources!
Not only they do not help to contain the crisis in such cases, but they actively prosecute independent environmentalists for political charges.
As an artist, what do you feel your role is in engaging others with environmental issues as well as social issues or do you feel your role should mainly be about social issues?
This question was partly answered before. It is, in our opinion, wrong to separate environmental issues from social and political ones and to make a so-called “Chinese Wall” between them. When the regime does not tolerate any independent environmental group, when protests to the water shortage in the Arab rural district of Gheyzaniyeh, southern Iran, is heavily cracked down and some children are shot by the police, when frequent farmer protests over water allotment are suppressed, when semi-military construction companies, controlled by IRGC, are heavily involved in dam building and land grabbing, and when a clerical endowments fund[۳] (Awqaf) alone owns tens of million hectares of land and natural resources, then the environmental issue turns out to be a serious political and socio-economic one.
The government shirks its duties, make people shoulder the responsibilities, and promotes individualistic approaches to environmental issues, i.e., by putting up billboards about spending less time in the shower, washing vehicles using a bucket and the like!
Everybody knows that the environment is in danger, they live and breathe the crisis every day. They do not need another message on the walls to confirm what they already know. However, they do ask and want to know what they can do to save it? We always answer this question by question: should the Islamic Republic fall, what is going to happen to all the resources they previously had in hand? All the lands, oil, infrastructures and industries? Who will be the new owners and who will manage and decide what to do with them? The answer to such questions will show how radical and serious your program toward environmental issues is. By answering them, we try to convince the public to the socialist strategy, as a way out of all crises, including the environmental one.
This is an important part of what we try to highlight in our works.
What did being a part of #2020halt mean to you?
It was the first time ever that we were taking part in an international campaign, and this experience was interesting in the sense that we got acquainted with new artists from around the world, who had highlighted different aspects of the environmental crisis- some from political points of view and some only for depictive purposes.
But it is worth mentioning that we are doubtful about the effectiveness of such “awareness-raising” campaigns, because they usually solely accentuate facts of the crisis, but not how to fight it! The real “awareness” lies in the latter.
It is true that the modern science and technology can “potentially” help save the planet, but the question is how this “potentiality” can turn into “actuality.” Almost all the resources, decision- and policy-makings and investments are exclusively in the hands of the ruling capitalist elite and their political lackeys and apologists; we well know that they will not give up their power and luscious profits for the sake of our moral arguments!
The very fact that 100 companies alone are responsible for over 70% of greenhouse gas emissions, proves that why halting the climate change lies in the global “class struggle” against the owners of corporations, industries, banks, etc. and doing away with the state behind them.
We cannot approach “climate change” as an “apolitical subject” or promote “individualistic endeavors” against it, as we cannot look the other way, beat around the bush and neglect the essential eco-political factors that are engendering this crisis. Nor can we substitute a concrete grassroots struggle against it with the wishful “good-heartedness of politicians.” That is why the environmental movement, including “School strike for climate” among many others, will have no chance of growing so long as it functions in isolation from the labor movement and broader mass struggles. Even if it recruits from different peer groups, it still will need a clear political strategy for taking back the very resources from the corporations that are driving this crisis, i.e., a socialist strategy.
Averting from this strategy and, instead, investing on lobbying politicians and “philanthropist” CEOs and putting your fortune in their hands, with the hope that a “green capitalism” emerge, is futile.
That was the message we hoped to bring to the #2020halt campaign.
Can you talk about the piece you did for the 50th anniversary of Earth Day? What inspired the work?
We believe that the environmental crisis is a global one, and of structural character. The fact that the coronavirus pandemic, by halting transportation and industrial activities worldwide, led to the largest annual fall in CO2 emissions in 2020 is living proof of the destructive impacts that capitalism has had, and still is having, on our environment.
It is the inherent contradiction of the capitalist economy that, on one hand, it lives off of natural resources and workers, but on the other, destructs both of them! To put it in another way, you are faced with a self-destructive system whose motive is only making ever-more profit at the expense of humans and nature.
So, we were to show that climate change is the result of not only this or that “bad” politician, but of a bigger socio-economic order that must be taken into account, and any struggle to stop an environmental disaster is closely bound up with struggle against capitalism as a whole.
[۱] منظور بهار ۱۳۹۹است.
[۲] یک جنبش دانش‌آموزی بین‌المللی که با تعطیلی یک روز از کلاس‌های درس در هفته دست به کُنش‌ورزی برای فشار به سیاستمداران برای بهبود وضع محیط زیست و جلوگیری از تغییرات زیست‌محیطی می‌زنند.
[۳] The Endowments and Charity Affairs Organization
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.