بنا به گزارش منتشر شده ذز سایت تشکیلات دموکراتیک زنان ایران، بیش از شصت سال پیش در نشریه پزشکی لانست تبلیغی منتشر شد برای یک پزشک متخصص زنان و زایمان که به اتیوپی در آفریقا برود و در آنجا برای پرستار ها یک مدرسه مامایی بر پا کند (۱) . در روز چهارشنبه ۲۹ اسفند ۱۳۹۸ دکتر کاترین هملین (Catherine Hamlin) که در پاسخ به این آگهی از استرالیا به اتیوپی رفته بود، در آدیس آبابا پایتخت اتیوپی درگذشت. کاترین هملین زندگی خود را صرف معالجه و بهبود زنان آسیب پذیر اتیوپی کرد که از جراحات شدید ناشی از زایمان رنج میبردند. او آخرین عمل جراحی خود را در سن ۹۲ سالگی که هنوز توان ایستادن در پشت میز جراحی را داشت، انجام داد. روزی که او وارد اتیوپی شد کسی به استقبال او، همسر و پسر۶ ساله اش نیامد چرا که اتیوپی از قرار معلوم مشکلاتی مهم تر از مامایی و تدریس آن را داشت. ولی در زمان درگذشت او در سراسر کشور از وی ،که به نام “مادر” معروف شده بود، تجلیل و به نیکی یاد شد. او از اتیوپی و سایر کشورها بالاترین مدال ها را برای خدمات بشر دوستانه خود دریافت کرد و دو بار نیز کاندید جایزه صلح نوبل شده بود.
دکتر کاترین هملین با همکاران و بیماران معالجه شده
زنان جوان و دخترانی که به بیمارستان دکتر هملین در اتیوپی مراجعه میکردند، زخم ها و جراحات داخلی وحشتناکی به نام فیستولا (obstetric fistula) داشتند که مانند آن در اروپای پس از قرن ۱۹ دیده نشده بود. درآن زمان در اتیوپی ، جثه دختران در اثر سوء تغذیه در سنین باروری کوچک بود. از طرفی دیگر نگرش کلیسای اورتدوکس اتیوپی که به منظور ترویج ” پاکدامنی” ازدواج کودکان را تشویق میکرد، همراه با نبود خدمات پزشکی زنان و زایمان، شرایط را دشوارتر کرده بود. دخترانی که در هشت و یا نه سالگی ازدواج میکردند چند سال بعد باردار میشدند. در زمان زایمان این زنان کم سن در غیاب کمک پزشک چاره ای نداشتند جز اینکه برای چندین روز بدون نتیجه ای تلاش کنند تا بچه به دنیا بیاید. اغلب نوزاد مرده به دنیا می آمد و در نتیجه مدت طولانی زایمان، صدمات شدیدی به بدن زن وارد میشد. این جراحات باعث میشد که اختیار بدن خود را کاملاً از دست بدهند و در نتیجه همسرانشان آن ها را ترک کنند و از طرف جامعه خود نیز طرد شوند. با وجود اینکه دکتر هملین موفق شده بود ده ها هزار زن را با تکنیک های جراحی ابداعی خود نجات دهد، این جراحات هنوز در اتیوپی و سایر کشور های روبه رشد آفریقا، جنوب و شرق آسیا و آمریکای لاتین رایج است و دو میلیون زن جوان از آن رنج میبرند .
تلاش دکتر کاترین هملین و همسرش که او نیز پزشک بود، نمونه کوشش پزشکان و سایر داوطلبان فداکار است که همواره سعی میکنند با خدمات خود درد و رنج زنان را در نبود خدمات درمانی بومی کاهش دهند. ولی شواهد امر نشان میدهد که بدون برنامه ریزی دولت ها بر اساس منافع زنان و سایر اقشارزحمتکش جامعه نمیتوان خدمات بهداشتی و درمانی آن ها را به طور مطلوبی تامین کرد. و به همین دلیل علی رغم این فدا کاری های نیکخواهانه در بسیاری از کشورها ی رو به رشد، پس از گذشت سالها هنوز امکانات پزشکی و درمانی جامع برای زنان وجود ندارد.
کشورهایی که درآن ها فیستولا(obstetric fistula) هنوز رایج است (۲)
برخی معضلات درمانی و بهداشتی زنان
سیستم سرمایه داری نو لیبرالی جهانی که در اقتصاد کشور های روبه رشد در آفریقا ، آمریکای لاتین و آسیا منجمله ایران تاثیرگذار است، با ترغیب خصوصی سازی بی رویه در بخش بهداشت و درمان، عملا از رشد یک اقتصاد ملی و مترقی که به مسئله بهبود کیفیت بهداشت و درمان زنان اهمیت عاجل میدهد، جلوگیری میکند. خانم دکتر فلاویا بُسترو(Flavia Bustreo) معاون بخش بهداشت خانواده، زنان و کودکان سازمان جهانی بهداشت (WHO)، مهمترین عوامل در سلامت زنان در سطح جهان را از این قرار میداند: سرطان، بیماری های تناسلی و زایمان، بیماری های مقاربتی و ایدز، خشونت بر علیه زنان، سلامت روحی، بیماری های غیر واگیردار و نهایتا بیماری های خاص زنان بزرگسال و جوان (۳، ۴). علاوه بر این عوامل، ختنه دختران بر اساس آداب و رسوم سنتی و به طور عمده در آفریقا، آسیا و در برخی از نقاط جنوب ایران و با دیدگاه مذهبی و خرافی انجام می شود. این عمل هیچگونه فایده ای برای سلامتی زنان ندارد ؛ و میتواند منجر به خطرات فوری و همچنین انواع عوارض طولانی مدت شود که بر سلامت جسمی، روحی و جنسی تاثیرات بمراتب منفی داشته باشد.
سرطان دهنه رحم و سینه از مهمترین امراض زنان در جهان هستند. با وجود اینکه آمار سرطان سینه در کشور های توسعه یافته آمریکای شمالی، اروپا و اقیانوسیه چندین برابر میزان بروز آن در کشور های روبه رشد آفریقا و جنوب آسیا هست، به علت عدم وجود خدمات درمانی برای تشخیص این بیماری در مراحل اولیه آن، تعداد مرگ و میر ناشی از این بیماری در کشور های رو به رشد بیشتر است. در ایران نیز سرطان سینه رایج ترین نوع سرطان زنان است. برای پیشگیری از سرطان سینه عدم وجود سامانه ملی پزشکی و درمانی باعث میشود که نتوان در بسیاری مواقع در مراحل اولیه بیماری از آن جلوگیری کرد.
زایمان و صدمات ناشی از آن بخش بزرگی از معضلات بهداشتی زنان در کشور های رو به رشد را تشکیل می دهد. از عوامل تاثیر گذار در مرگ و میر و جراحات ناشی از زایمان، میتوان از کمبود و یا نبود امکانات درمانی و ترغیب ویا اجبار دختران به ازدواج در سنین کم در نتیجه متداول بودن عقاید ارتجاعی و خرافی نام برد. در اثر این جراحات زنان علاوه بر درد و مشقت جسمی دچار مشکلات روانی و روحی میشوند و از فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نیز محروم میشوند. علی رغم کاهش این آمار در بسیاری از نقاط جهان، عوارض ناشی از آن هنوز یک مشکل بزرگ است. در بین سالهای ۱۹۹۰ و ۲۰۱۵ هر سال حدوداً دویست هزار زن در جنوب صحرای آفریقا به هنگام زایمان جان خود را از دست میدادند.
در ایران آمار رسمی وزارت بهداشت نشان میدهد که گرچه در این زمینه پیشرفتهایی به دست آمده است، بسیاری از زنان در شهرستان ها و به خصوص در نواحی محروم کشور در هنگام زایمان دچار مشکلات جدی میشوند. سیاست های ارتجاعی و واپسگرایانه رژیم ولایی که منجر به تک جنسیتی شدن رشته زنان و زایمان در دانشکده های پزشکی گشته است، نیز به شدت این مشکلات می افزاید. با حذف پزشکان مرد از رشته زنان و زایمان، نیمی از نیروی پزشکی کنار گذاشته شده است و از طرفی دیگر پزشکان زن که در این رشته تخصص دارند به روستاها و شهرستان های دورافتاده نمیروند. ایرج حریرچی دبیر کل ستاد مبارزه با کرونا که قبلا سخنگوی وزارت بهداشت ایران بود، از این عامل نام نمیبرد ولی طبق آمار رسمی فهرست عوامل موثر در مرگ و میر مادران در زمان بارداری را از این قرار میداند (۶):
۱-کمبود متخصصین از جمله متخصصین زنان و زایمان که تعدادشان ۴۵۴۴ نفر میباشد.
۲-کمبود نیروی متخصص در تمام عرصه های درمانی خصوصا در مناطق محروم.
۳-استقرار اکثریت پزشکان متخصص در پایتخت (بیش از ۵۰ درصد متخصصین در تهران و در بعضی موارد بیش از ۷۰ درصد متخصصین در تهران و شهر های بزرگ کار میکنند).
۴-اکثر متخصصین در ابتدا برای سه سال در محل تایید شده توسط وزارت بهداشت کار میکنند و به دلیل نابرابری های شرایط زندگی در اولین فرصت در تهران و کلان شهرها مستقر میشوند.
۵-وجود حدود ۴۰ هزار متخصص پزشکی در تمام رشته ها نشان دهنده نسبت حدوداً ۵ متخصص به ازاء هر ۱۰ هزار نفر جمعیت است. در کشورهای مشابه این رقم چند برابر است.
دشواری های ناشی از فقدان برنامه ریزی برای کاهش نابرابری های اقتصادی و اجتماعی و تضاد روز افزون بین استاندارد زندگی در شهر های بزرگ و مناطق محروم کشورمان، از دلایل عمده در نابرابری خدمات پزشکی برای زنان است .ایرج حریر چی همراه با تعدادی دیگر از پزشکان در مقاله ای دیگر در ژورنال بهداشت شرق مدیترانه برخی عوامل تاثیر گذار در فعالیت دوگانه پزشکان ایرانی در بخش خصوصی و دولتی را از این قرار ذکر کرده اند (۷):
۱- تفاوت درآمد و حق ویزیت در بخش خصوصی و دولتی
۲-تاخیر در پرداخت حقوق پزشکان در بیمارستان های دولتی
۳-مشارکت پزشکان در سودآوری بیمارستان های خصوصی
۴-عدم کنترل حق ویزیت پزشکان متخصص در بخش خصوصی
۵-نبود تجهیزات کافی در بیمارستان های دولتی
۶-عدم وجود قوانین برای جلوگیری از خدمت پزشکان در بخش خصوصی
همه این عوامل دال بر قرار دادن بخش درمانی و بهداشت کشور در سیستم سرمایه داری نولیبرالی است که سود آوری بخش خصوصی درمانی و دارویی را بر سلامت زنان و سایر شهروندان ترجیح میدهد. در ایران متاسفانه در رابطه با نیاز های پزشکی و درمانی بخصوص در مورد زنان، پول حرف اول را میزند و بهترین خدمات درمانی در اختیار همگان نیست. این امر بخصوص اکنون که بیماری کرونا شیوع یافته است محسوس تر است. علاوه بر عرصه زنان و زایمان، بحران بهداشتی کرونا نشان داده است که در کشورهایی که سامانه درمانی و بهداشت ملی وجود دارد، مقابله با این بحران و رسیدگی به بهداشت زنان و کودکان کار آمد تراست. سلامت زنان که کلید سلامت جامعه است در گرو برنامه ریزی برای سامانه بهداشت و درمان همگانی است که سلامت همه شهروندان بخصوص زنان و کودکان را هدف قرار میدهد.
منابع:
۱
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30816-3/fulltext
https://www.economist.com/obituary/2020/04/08/catherine-hamlin-died-on-march-18th
(A Walk to Beautiful Documentary Film, November 2016)
۲
Ending the Shame for Women and Girls: The Effort to End Fistula
Ending the Shame for Women and Girls: The Effort to End Fistula
۳
https://www.who.int/life-course/news/commentaries/2015-intl-womens-day/en
۴
The Health of Women and Girls Determines the Health and Well-Being of Our Modern World:
A White Paper from the International Council on Women’s Health Issues, Health Care Women Int. 2011 Oct; 32(10): 870–۸۸۶
PATRICIA M. DAVIDSON, SARAH J. McGRATH, AFAF I. MELEIS, PHYLLIS STERN, MICHELLE DiGIACOMO, TESSA DHARMENDRA, ROSALY CORREA-de-ARAUJO, JACQUELYN C. CAMPBELL, MARGARETHE HOCHLEITNER, DeANNE K. H. MESSIAS, HAZEL BROWN, ANNE TEITELMAN, SIRIORN SINDHU, KAREN REESMAN, SOLINA RICHTER, MARILYN S. SOMMERS, DORIS SCHAEFFER, MARILYN STRINGER, CAROLYN SAMPSELLE, DEBRA ANDERSON, JOSEFINA A. TUAZON, YINGJUAN CAO, and ELEANOR KRASSEN COVAN
Health Care Women Int. 2011 Oct; 32(10): 870–۸۸۶
۵
https://www.isna.ir/news/97092613054/آمار-مرگ-ومیر-مادران-باردار-کمبود-پزشک-عمومی-و-پرستار-در-کشور
۶
Factors influencing medical specialists’ dual practice in the Islamic Republic of Iran.
Mahboubeh Bayat, Azad Shokri, Mahmoud Khodadost, Hamed Fattahi, Elmira Mirbahaeddin, Iraj Harirchi, Ali Akbari-Sari, Gholamhossein Salehi Zalani and Roghayeh Khalilnezhad , Eastern Mediterranean Health Journal – Vol. 24 No. 9 – ۲۰۱۸-۸۷۷-۸۸۷
https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/326795/EMHJ_24_9_2018.pdf?sequence=1&isAllowed=y
۳۱ خرداد ۹۹
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.