درشکه چی رفت

نصرت کریمی خالق درشکه چی و محلل در سن ۹۵ سالگی درگذشت. اواسط دهه نود میلادی سفری به کپنهاک داشت که فرصتی پیش آمد تا او را در انجمن ایرانیان کپنهاک ببینم. در حرف زدن کاملا محتاط بود و مشخص بود که راحت به هر کسی اعتماد نمی‌کند.

وقتی از او پرسیدم فیلم محلل چه شد؟ (آن زمان هنوز یو تیوب با امکان‌های امروز وجود نداشت) کمی مکث کرد و با تردید گفت: نمی‌دانم ولی فکر کنم یک نسخه از فیلم در ایتالیا وجود داشته باشد و وقتی از او پرسیدم زمان شاه چه مشکلی از طرف مذهبیون برایش به خاطر فیلم محلل به وچود آوردند نگاهی کرد و چیزی نگفت.

نصرت کریمی در روزگاری که فیلمفارسی با تولید انبوه فیلم، مبلغ دفاع از ناموس با چاقوی ضامن دار، عربده کشی پس از مراسم عرق خوری، کارگر درست کار و کار فرمای انسان دوست و زیارت امامزاده و توبه بود، با استفاده از آموزه‌های خود از کار در ایتالیا و تحصیل در چکسلواکی و تجربه‌های تاتری خود قبل از کودتای ۲۸ مرداد، با ساختن درشکه چی تصویری واقع گرایانه از بقای ساختار سنتی در بخشی از جامعه را با زبان طنز ارائه داد. او به جای نشان دادن داش مشتی‌ها و کلاه مخملی‌ها به عنوان نماد مردم کوچه و بازار درشکه چی را با درشکه واقعی و روابط اطراف او به نمایش در آورد. او سخت جانی سنتهای فرسوده را در روزگار جدید و ناسازگاری آنها را با زمانه به زبانی که برای عامه مردم قابل فهم بود به نمایش گذاشت بی آنکه نقش معلم اخلاق را بر عهده بگیرد. درشکه چی تنها روایت ساده یک ماجرای عشقی و سنتهای دست و پا گیر نبود که همزمان با طنزی زهر اگین ریاکاری عوام را نیز از پرده برون میریخت.

موفقیت فیلم به او امکان ساخت فیلم محلل را داد که این بار مستقیما اصلی را در شریعت زیر ضربه گرفته بود. در محلل نیز او زبان طنز و واقع گرائی را هم چون در درشکه چی در هم آمیخت تا فیلم برای مردم عادی قابل فهم باشد. موفقیت محلل و به ویژه پوستر فیلم، خون را در رگهای پاسداران شریعت به جوش آورد و مرتضی مطهری در کیهان ۲۸ بهمن ۱۳۵۰ مقاله‌ای در تقبیح فیلم نوشت و آن را مبتذل خواند. کینه شریعتمدارن از فیلم محلل آن چنان عمیق بود که وقتی به قدرت رسیدند او را به جرم ساختن محلل به زندان انداختند. کریمی هنرمندی بود چند وجهی، او بازیگری بود توانا، کارگردانی تیز بین و صورتک سازی چیره دست. او که بازیگری را در تاتر همراه با نوشین آموخته بود در سریال دائی جان ناپلئون توان خلاقیت خود را در بازیگری به نمایش گذاشت. افسوس که او نیز همچون دیگر هنرمندان نو آور پس از انقلاب از امکان ادامه کار هنری خود محروم شد. یادش گرامی باد.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)