درجستجوی واژه ای بودم که ره گم کرده ای را به آن بیارایم، ره گم کرده ای که در وادی فرهنگ و شعور به دنبال نان ونام، در بی مایگی و درماندگی، طعمه ای می یابد بی آنکه شحنه ای براو خرده گیرد وحقی اگربتوان یافت« به حقدار» رسد . اما چه میشود که درین بلبشو و بازارمکّاره هرآنچه خواهی توانی ، و به گفتهٔ مسئولان امر «بداخلاقی» ها چپاولها خشونتها صدافزون .و کیست که نداند چرا چنین روزگاری بر جامعه تحمیل شده!
نمونه های این «بداخلاقی» ها، دزدی ها در پهنهٔ سرمایهٔ مادی و نمادین جامعهٔ ایران فراوانند. اماّ این یکی را که من به تازگی شناخته ام برایم بس معمّا ست. مرا به یاد روزی می اندازد که در اوایل بهار ۱۳۴۲گرفتار دوجیب بر حرفه ای در نزدیکی بهارستان (شاه آباد قدیم) شدم . اینان باتردستی تمام چنان مرامشغول وحیران کردند که تصورم این بود که نکند من ندانسته مرتکب جرمی شده ام. اماّ دقیقه ای چند نشد که فهمیدم دار و ندارم را «به جیب زدند»، و من برای برگشت به دیارم مشهد تهی دست ماندم.
اینک سخن از حلال زاده ایست که پارسال مرموزانه ترجمه ای را به ناشری بسیار سر شناس در تهران سپرده و او آن را منتشر و به بازار عرضه کرده است! اثر مورد نظرLa domination masculine «سلطهٔ مردانه»از جامعه شناس سرشناس فرانسوی Pierre Bourdieu است که این جانب آنرا در ۱۲ سال پیش بااجازهٔ کتبی ناشر فرانسوی ووارث بوردیو،از فرانسه به فارسی برگرداندم ، ولی جواز انتشار نگرفت*. سه سال پیش جوانی همین اثر را از انگلیسی** به فارسی یرمیگرداند و او هم مثل من تیرش به سنگ میخورد.
در کشوری که بر هر امری وزارتخانه ای گمارده اند و ازنیروی تجسس واطلاعات کم نمی آوریم، باید پرسید کلید این معمّا کجاست ؟ در این مختصر مجال نام بردن از ناشرین و اشخاص حقیقی و حقوقی نیست، و می دانیم که به برکت موتورهای جستجو هر آنکس که خواهد تواند یافت. شخصی که توانسته این اثر آکادمیک و دانشگاهی را به عنوان مترجم منتشر کند ، نام اثر را به «سلطهٔ مذکر» تغییر داده است.
دو دلیل بر«غصب » این سرمایهٔ فرهنگی می تواند هر پرسشگری را متقاعد کند:
۱ـ به گواهی مترجم واقعی، آخرین صفحات کتاب مأخذ ( ۶ صفحه) ترجمه نشده، یعنی ترجمه کامل نیست. و ایشان از نشراین اثر در عجب مانده. « سلطهٔ مذکر» ی را که من در اختیار دارم فاقد این صفحات با عنوان «سؤالی چند در مورد جنبش همجنس گرایان مرد و زن» است. در این پژوهش علمی که بر پایهٔ مشاهدات میدانی و گزارش پژوهشگر وادیب بریتانیایی ویرژینیا وولف(۱۸۸۲ـ۱۹۴۱)نوشته شده شخصیت اجتماعی (Habitus)اشخاص محور اصلی سخن است و سلطه مرد برزن در همهٔ ابعاد آن با نقل شواهد تجزیه وتحلیل میشود. بنا براین جنبش هم جنس گرایان بافته ای جدا از موضوع کتاب نیست ، و افسوس که درین زمانه خواننده به این مبحث دسترسی ندارد، درصورتیکه ترجمه من کامل است.
۲ٓـ آقای «مترجم سلطهٔ مذکر» در ابتدای کتاب «یاداشتی » دارد ناشیانه که به دم خروس میماند. دراین یادداشت خلاصه ای از کتاب همراه اظهار نظرهایی نچسپ، که نشان از ناآگاهی به مفاهیم جامعه شناختی دارد، آمده است. مانند Agent«عامل اجتماعی» که به گمان ایشان کسی است در جایگاه مأموردر مجموعهٔ قدرت . بوردیو هر انسانی رادر جمع (Collectivité)یا بهتر بگویم در سیستم (نظام) تعریف میکند. پس منظور هر «شخص جامعه» است. به نطر نگارندهٔ یادداشت «از نظر بوردیو «عاملان اجتماعی» طی فرایند دوگانه دیدگاه مذکر را در مردان وزنان نهادینه میکنند ومردان راسوژه و زنان را اًبژه میسازند……….»
بدفهمی دیگر از واژهٔ یونانی الاصلDokein(درخشیدن، منعکس شدن روی چیزی) که واژهٔ « Doxa » معادل فرانسوی آنست، مرا به روشنگری درین باره وامیدارد. دوکسا به معنای باور بدیهی نیست بلکه باورو قضاوتی است عامیانه و غیرعینی ، دوکسا در نظم امور روند سلطه را آسان میکند و بر خلاف تصور آقای مترجم ریشهٔ سلطه بشمار نمی رود.
در همین یادداشت آقای مترجم بر خلاف نظر بوردیو می پندارد که سلطهٔ مذکر تصویری ازگذشتهٔ جوامع اروپایی و کابیلی الجزایر و ماقبل سرمایه داری است. اصل کتاب خلاف این ادعا را نشان میدهد. ایشان باز می پندارد که نقش جامعه شناس« بررسی و حل وفصل ساختارهای نمادین » است! اینگونه برداشت از «جامعه شناس» در جامعه شناسی کاربردی آمریکایی مصداق پیدا میکند، و بوردیو جامعه شناس مبارز، به طبقهٔ « بسیج شده وحاضردر خیابان» که واقعیت ذهنی دنیای اجتماعی درآن دخیل است، پایبند است.
بخش پایانی یاداشت مترجم که به واژه شناسی پرداخته مستدل ومعقول وکمتربه سطورقبلی می ما ند.
اینک بجا میدانم که صفحات پایانی این اثر را که از سلطهٔ مذکر حذف شده از ترجمهٔ خودم دراینجا بگنجانم:
چند سئوال در مورد جنبش همجنسگرائی مرد و زن (Gay & Lesbiennes)
——————————————————
*ٓ- در اوایل سال ۱۴۰۰ سلطهٔ مردانه را در فرانسه منتشر کردم و در کتابخانه ملی فرانسه ثبت شده. شابک:
۹۷۸-۲-۳۶۶۸۲-۹۹۰-۰
*ـMasculine Domination. Translated by Richard Nice , Stanford University Press, 2001.
رحیم هاشمی
جامعه شناس ، فرانسه.
اول سپتامبر ۲۰۲۲
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.