جوک های ضدزن، فقط برای خنده یا …

گوشی تلفن همراهم را بعد از خستگی از کار روزانه بر می دارم. حال و حوصله بحث و مکالمه جدی ندارم، وارد اولین گروه وایبری می شوم که دوستانم ساخته اند. گروهی کاملا دخترانه که نامش جوک های روز است. از دیدن ۴۳ پیغام جدید خوشحالم. از چایی که در حال سردشدن است و با خیالی آرام وارد گروه می شوم تا مزه پراکنی های دوستانم را بخوانم:

مورد داشتیم دختره رفته سبد کالا بگیره گفته آقا اون سبد صورتییه رو بده میخوام با مانتوم سِت بشه…. در کسری از ثانیه متصدی اهدای سبد کالا تمامی سبد هارو یه جااا قووورت داده.. هااااا.

مورد داشتیم خانومه تو کلاس آموزشگاه رانندگی پرسیده: استاد چه جوری بفهمیم که یه ماشین روشنه که یه وقت اشتباهی دوباره استارت نزنیم!!! هیچی دیگه طبق گزارشات رسیده تمامی صندلی های آموزشگاه جویده شده…….

سوال فیزیک: دختری به جرم ۴۵ کیلو گرم از کلیپسی به جرم ۳ کیلو گرم
آویزان است. اگر این کلیپس حرکت دختر را ۴۰ درصد کاهش دهد حرکت
متوسط او را حساب کنید.
….
سعی می کنم بخندم، سعی می کنم بی خیال از کنار ماجرا بگذرم، اما این بار چندم است. بارها و بارها درباره این لطیفه ها با دوستان هم گروهم حرف زده ام. دخترانی که همه تحصیلکرده، فعال اجتماعی و کارمند هستند، اما وقتی که ماجرا به جوک های جنسیتی می رسد، با حمله آن ها و این جمله مواجه می شوم: آنقدر مته به خشخاش نذار، یه جوک ساده س. ما می گیم که بخندیم…

تصویر کلیشه ای از زنان

این ماجرا در شبکه های اجتماعی از جمله فیس بوک نیز همین وضع را دارد.اگر اعتراضی در این زمینه بکنید، چه بسا با این پاسخ روبرو بشوید :دختران ما الکی سرخوش هستند و باید با همین جوک ها نقدشان کرد. عده زیادی از زنان و مردان که به این نمی اندیشند که ریشه این لطیفه های جنسیتی و ضد زن کجاست، نیز می گویند:ای بابا!ما فقط می خواهیم بخندیم ها، بازشما فمنیست ها ضدحال زدید…شما که با این جوکها مخالفید افسرده و پژمرده اید و اصولا با خندیدن مشکل دارید.

در این جوک ها دختران عموما بی عرضه، در انتظار شوهر برای ادامه زندگی، ساده انگار و سطحی نگر هستند. دخترانی بی مغز و کوتاه فکر که تنها دلیل موجودیت آن ها آرایش کردن و جذاب بودن برای تهییج روحیه مردان است. زنانی که بدون کمترین فکری صحبت می کنند و تنها برای خوش گذرانی زندگی می کنند.

این توصیف ها شما را به یاد چه می اندازد؟ آیا به نظرتان این همان تصویر کلیشه ای توصیف شده از زنان در تمام دوره ها نیست؟‌زنانی که باید بی دلیل سرخوش باشند و به مسائل اصلی زندگی نپردازند؟‌ زنانی که بهتر است فقط خوش لباس باشند، چرا که شاید مردان سطحی بودن و سبک مغزی زنان را بیشتر دوست داشته باشند. در ذهن برخی از مردم زن ها در حاشیه زندگی می کنند، وظیفه اصلی آن ها آرایش برای مردان است، زنان در مورد موضوع های مهم اظهار نظر نمی کنند، شعورشان به درک مسائل مهم اجتماعی نمی رسد . این توصیف های کلیشه ای در لطیفه های جنسیتی امروز به خوبی دیده می شود.

تهمینه میلانی، کارگردان سینمای ایران که عمده فیلم هایش به موضوع زنان اختصاص دارد، ‌درباره این جوک ها می گوید: «‌ متاسفانه رواج خشونت کلامی علیه زنان هر روز در حال افزایش است، حالا این خشونت را در بسته بندی دیگری به ما عرضه می کنند. این بسته بندی شاید هضم آسان تری برای همه داشته باشد، چرا که وقتی با آن مواجه می شوند نام لطیفه روی آن گذاشته شده و از آن جایی که مدام در بوق و کرنا می کنیم که چرا انتقاد پذیر نیستیم و جنبه شوخی نداریم، عده ای مجبور می شوند که ماسک بی ربط باجنبه بودن را در این مورد خاص بزنند و این جوک ها را به نشانه آدم خوشحال بودن برای هم بفرستند.
این خاصیت جوامعی است که می خواهند با نظام مردسالار کشورشان مبارزه کنند. وقتی این مبارزه جدی گرفته نمی شود، سطحی دیده می شود، وقتی که آمار زنان تحصیل کرده گوی رقابت را از مردان می گیرد، عده ای که قصد دارند این تلاش ها را سطحی ببینند، برای این کار آن را به سخره می گیرند. این واکنش را من کاملا طبیعی و البته هوشمندانه می بینم، چرا که هم در قاب شوخی است و در وهله اول ممکن است همه ما به آن بخندیم و از طرف دیگر عکس العملی دربرابر تلاش زنان این کشور است که حتی مسئولین هم ترجیح به سکوت آن ها می دهند. خاصیت مبارزه جدی همین است، شما هرچقدر جدی تر با مردسالاری مبارزه کنید، عکس العمل های جدی تری را هم در زمینه آن خواهید دید.»

سکسیسم ویژگی بارز لطیفه های جنسیتی

توهین جنسیتی به زنان در این کلیشه ها موج می زند. در حالی که اگر کمی واقع گرایانه به پیرامون خود نگاه کنیم، خصیصه سرخوشی و ساده انگاری ویژگی همه جوانان است، اما نسبت دادن این خصیصه به زنان و توهین به نوع پوشش و حتی اندام زنانه، دلیل بر نگاه سکسیستی به زنان است. این نگاه نیره توکلی استاد دانشگاه تهران در رشته جامعه شناسی درباره این ماجرا است.

نیره توکلی می گوید: «ظهور این جنس لطیفه ها ریشه در فرهنگ ما دارد. ریشه های فرهنگی این مساله در مطالعات زنان مورد بررسی قرار گرفته است و من در کتاب مقاله ای در انسان شناسی، در گفتار هویت جنسیتی و فرهنگ ایران مقاله ای در این باب نوشته ام که دلیل فرودست انگاری زنان در فرهنگ ایران چیست. این مساله در آثار ملاصدرا و رودکی و حتی آثار مدرن تر مثل آثار دولت آبادی و حجازی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. این که این نگاه ناشی از چیست را می شود از ریشه های فرهنگی جستجو کرد. البته من فکر می کنم حضور این لطیفه ها را در فضای مجازی باید دو سویه و مثبت دانشت، چرا که با روی کارآمدن فضای مجازی فرهنگ مقابله شکل می گیرد و ما شاهد بسیاری از شوخی ها ضد مرد هم هستیم که در این فضا راحت تر منتقل می شود. یعنی اگر ما در ادبیات رسمی کمتر محل انتقاد از فرهنگ مرد مدار را داریم، اما الان می توانیم در فضای مجازی شاهد پاسخی به این فرهنگ باشیم. من بسیاری از این جواب ها را جمع آوری کردم و کلیت آن را می شود شبیه معایب الرجال بی بی خانم استر آبادی دانست.»

چایی کاملاً سرد شده، با چند نفر از دوستانم بگومگوی جدی کرده‌ام و به حرف‌هایشان فکر می‌کنم. اصلی‌ترین استدلال آن‌ها حول این جمله‌ها می‌گردد: یک شوخی ساده را جدی گرفتن مته به خشخاش گذاشتن است. زنان فکر می‌کنند کسی برایشان کاری نمی‌کند و بنا را گذاشته‌اند بر این‌که خودشان برای خودشان کاری کنند، از یک لطیفه هم که لحظه خوشی به آن‌ها می‌دهد فکر می‌کنند حالا “sexist” هست که باشد!

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)