روز بین‌المللی فرزند دختر، تلاشی برای تمرکز توجه به فرصت‌های برابر

سال گذشته با کمک خانم «پروین ذبیحی» فعال حقوق زنان و کنشگر اجتماعی ساکن کردستان، در مورد فرصت های تحصیلی و وضعیت بهداشتی دختران عشایر، فراوانی ختنه وناقص سازی دختران و تبعیض خانگی، خصوصا در مورد دختران منطقه کردستان، گزارشی تهیه کردیم.

در این ماجرا به روستایی برخوردیم به نام «نشکاش» با ۳۶ خانوار و ۱۱۰ نفر جمعیت که تقریبا تمامی پسران روستا تا مقطع دبیرستان به تحصیلاتشان ادامه داده بودند ولی فقط یک دختر مابین این ۳۶ خانوار، توانسته بود سطح تحصیلاتش را به دیپلم برساند .علت آن هم بی میلی خانواده ها برای رشد تحصیلی دختران بود.

آنها آموزش دختران را ضروری و حیاتی نمی دانستند و معتقد بودند سرمایه‌گذاری برای آموزش دخترانی که دیر یا زود، خانه پدری را ترک می کنند، دور ریختن سرمایه خانواده است.

علی نقی یزدان پناه، مدیر کل دفتر امور مناطق کم تر توسعه یافته عشایر، سال گذشته در گفت و گو با رسانه ها به این تبعیض اشاره کرده بود: «من به مسوولان استانی توصیه کردم که به خانواده‌های دانش‌آموزان عشایر سرکشی و آن ها را برای تحصیل دخترانشان متقاعد کنند اما ما با برخی از رسومات محلی روبه‌رو هستیم. خانواده‌ها در بعضی از مناطق روستایی کشور اصلا اجازه خروج دختر را نمی‌دهند و حتی برخی دختران را بعد از سن ابتدایی شوهر می‌دهند. خیلی از این موارد از دسترس ما خارج است.»

تبعیض و خشونت علیه دختران به کردستان ایران یا مناطق عشایرنشین محدود نمی شود. این تبعیض ها می تواند در مورد توجه به تغذیه دختران، میزان بهره مندی کودکان از مواهب اقتصادی خانواده و حتی سهمیه سرانه بهداشت و آموزش آنان تعمیم داده شوند.

یازده اکتبر

شاید به دلیل وجود همین مشکلات است که نباید اهمیت روز یازدهم اکتبر، روز بین‌المللی فرزند دختر را از خاطر برد. دیگر مطلب خانه امن برای این روز را بخوانید: ناخواسته عروس شد، مادرشد، مطلقه شد

سال های سال بود که کمپین های فعال در حوزه حقوق زنان و دختران برای به ثبت رسانی این روز تلاش می کردند. آنها بر این باور بودند که در گوشه و کنار جهان، کماکان دختربچه ها تحت خشونت خانگی، تبعیض و کم توجهی اند، آنها در حوزه خانواده به یک نسبت از مواهب اقتصادی بهره مند نیستند و در حوزه اجتماعی نیز، مورد کم مهری سیستم آموزشی و میزان سرانه بهداشت قرار می گیرند. هرگز فرصت تحصیلی دختران و پسران در بسیاری مناطق محروم جهان، یک دست و یک سان نبوده است.

سرانجام نوزدهم دسامبر سال ۲۰۱۱ بعد از قریب به ده سال تلاش کنشگران مدنی برای حساس سازی افکار عمومی نسبت به مشکلات و تبعیض های دختران در سراسر دنیا، سازمان ملل با انتخاب روز یازدهم اکتبر به عنوان روز جهانی دختران موافقت کرد.

روزی که با هدف توجه به دشواری ها و تبعیض های دختران در دنیا نامگذاری شده است، توجه از بشقاب های کم مایه دختران بر سر سفره خانه پدری گرفته تا وجود یک مدرسه دخترانه شبانه روزی در مقابل صد مدرسه پسرانه شبانه روزی در مناطق محروم کشورهای کم تر توسعه یافته ای همچون ایران.

تحلیل‌هایمان بر مبنای حدس و گمان است

از آسیه امینی، روزنامه نگار و فعال حقوق زنان می پرسم به نظرش مهم و ترین مشکلات دختران در ایران چیست؟

او می گوید برای پاسخ به سوال هایی درباره «مهم ترین» ها یا «بزرگترین » ها ، نیاز به نوعی پیمایش ملی و توجه به اطلاعاتی مبتنی بر نیازسنجی دختران بر اساس منطقه، سن و سایر ویژگی هاست.

«بیشتر تحلیل‌های ما یا بر مبنای حدس و گمان است یا واکنش نسبت به یک حادثه، خبر یا نظر. دختری که در بوشهر زندگی می‌کند مسائل و چالش‌هایش با دختری که در رشت و ایرانشهر و تهران یا مشهد زندگی می‌کند، فرق دارد. برای همین است که در بسیاری از جوامع پیشرفته برنامه‌ریزی‌های منطقه‌ای را جایگزین برنامه‌ریزی‌های کلی و سراسری کرده‌اند، به‌ویژه در حوزه‌هایی مثل آموزش و بهداشت.»

به گفته این فعال جنبش زنان ایران: « اگر بخواهم بر اساس تحلیل ذهنی و گمان شخصی یا تجربه عملی نظری بدهم که کلیت و عمومیت داشته باشد، باید به آموزش اشاره کنم. دختران ما آموزش‌های کاربردی برای مواجهه با زندگی واقعی‌، تجربه‌های جسمی و جنسی‌، حقوق‌شان(حتی همان حقوق نابرابر در قانون)، بهداشت و سایر نیازهای ضروری دریافت نمی‌کنند.»

دختران در حوزه بهداشت جنسی آسیب پذیرتراند

به خانم امینی می گویم ضرورت این آموزش‌ها شامل پسران هم می شود. امینی می‌گوید: « اما به نظر من دختران، به ویژه در حوزه بهداشت جنسی آسیب پذیرتراند و متاسفانه به نظر می‌رسد که سیستم آموزشی در این مورد به بن‌بست رسیده است. چون بسیاری از مسائل در حد یک خبر کلی، تیتر رسانه‌ها می‌شود. اما اگر قرار به بررسی و ریشه‌یابی باشد، نیازمند یک تحول اساسی در نگرش مدیران جامعه به مسائل است.»

مثال او اما جالب است: به طور مثال از یک طرف رابطه دختران و پسران نوجوان مرزبندی شده و ممنوع است، و از طرفی پایین آمدن سن روابط جنسی آزاد برای دختران در حد یک تیتر، گه‌گاه در رسانه‌ها مطرح می‌شود، آن‌هم با واژه‌هایی مثل فساد جنسی، فحشا و …، حال چطور می‌شود انتظار داشت این سیستم آموزشی که نگاهش با رابطه جنسی خارج از چارچوبهای شرعی، ارزش‌گذاری شده و با تحقیر و توهین و تنبیه همراه است، به دختران نوجوان آموزش بدهد که از خودشان و بدنشان در رابطه جنسی مراقبت کنند؟ این تناقض را نمی‌شود حل کرد. البته این فقط یک مثال است. اما می‌شود آن را تعمیم داد به این که حوزه آموزش و بهداشت ما به مسائل دختران از دور، و با فاصله نگاه می‌کند. چون اگر قرار به لمس مشکل و بررسی و موشکافی باشد، با تناقض هایی روبه‌رو می‌شود که اساس فکری و اصول اعتقادی این نظام آموزشی را زیر سوال می‌برد.»

قصه تکراری اما تلخ ازدواج اجباری

ازدواج اجباری در سنین کودکی، تبعیض جنسیتی گسترده در نوع تغذیه و پوشاک یا سایر مواهب و امکانات زندگی و تفاوت و تبعیض در میزان توجه و مهربانی والدین و همچنین تحمل خشونت هایی که به نام سنت و عرف در خانواده، روال عادی و طبیعی به خودشان گرفته اند از سنین اولیه کودکی دامنگیرجامعه دختران در ایرانند.

شاید به همین دلیل است که هر ساله همزمان با فرارسیدن یازدهم اکتبر، ساختمان های مهمی در سراسر دنیا با نورپردازی صورتی تزیین می شوند تا توجه افکار عمومی را برانگیزند، رنگی که به عنوان سمبل دختران در دنیا شناخته شده است، سال های گذشته آبشار نیاگارا و برج معروف مخابرات برلین، مزین به نور صورتی درخشان شدند، رنگی که نشانه دنیای دخترانه است.

با وجود همه این تلاش ها باز هم سازمان بهداشت جهانی، خبرهای ناگواری درباره دختران دارد، نابرابری اقتصادی، نابرابری فرصت های آموزشی و بهداشت ، فقر و خشونت در خانواده به شکل محسوسی دختران را درگیر یک شرایط نابرابر و غیر انسانی می کند.

به گزارش سازمان ملل، گر چه دختران در حوزه آموزش، بهداشت و واکسیناسیون و همچنین در زمینه بهبود بیماری های ناشی از سوء تغذیه تا ۱۵درصد نسبت به سال گذشته شرایط متعادل تری داشته اند، اما درد و زخم از جای دیگری سربرآورده و کماکان در بسیاری از نقاط جهان، این بار دختران در مورد خشونت خانگی، ازدواج ، سوء استفاده جنسی و قتل های ناموسی، قربانی می دهند.