نقدی بر شهرزاد

من برخلاف دیگران که نقد و انتقاد علیه این سریال را از همان قسمت اول شروع کردند اجازه دادم شهرزاد کامل شود تا نظرم درمورد آن را امروز بگویم.

شهرزاد اگرچه یک سریال عام‌پسند و پرطرفدار است اما در عین حال از قصه خاصی برخوردار است. خط داستان سریال شهرزاد در نگاه اول به شکل کلی داستانی عاشقانه است که گاهی در جزئیات برای پیچیده‌کردن آن به مسائل اجتماعی و سیاسی زمانه خود می‌پردازد. اما فکر می‌کنم فیلمنامه برخلاف ظاهر آن بلعکس است. این نگاه تیزبینانه #حسن_فتحی را می‌رساند. او اگرچه فارغ التحصیل روانشناسی‌ست اما جامعه‌شناس خوبی است. می‌دانست که اگر چارچوب و خط اصلی داستان سیاسی باشد و لابه‌لای آن برای جذب مخاطب عام وارد فاز عاشقی می‌شد شهرزاد اینقدر محبوب نمی‌شد و شاید حتی با این اشتباهات تاریخی (یا بهتر است بگویم برداشت‌های تاریخی) مجوز پخش هم نمی‌گرفت.

بگذارید صریح‌تر و به صورت خلاصه‌تر درمورد سریال بنویسم. شهرزاد از لحاظ دیالوگ خارق‌العاده است. دیالوگ‌های این سریال همان حرف‌های روشنفکرانه‌ای است که بعد از شنیدنش هر کسی را به تامل وا می‌دارد. انگار که شهرزاد اول دیالوگ بوده و بعد برای آن فیلمنامه نوشته‌اند. صحنه‌های اکشن شهرزاد برخلاف موارد دیگر بسیار ضعیف و سطحی است. به نظر می‌رسد تمرکز بیش از حد به قصه باعث نادیده گرفتن صحنه‌های اکشن شده است. معضلی که شاید در فصل دوم حل شود. بازیگران سیاه‌لشکری که در سکانس‌های فضای عمومی از جلوی لوکیشن عبور می‌کنند بیش از حد زیادند. گاه مخاطب برداشت می‌کند چقدر خیابان‌های دهه ۳۰ تهران شلوغ بوده است. با این حال برخلاف گاف‌های سریال‌های تاریخی چند سال اخیر تلویزیون فضای ظاهری سریال شهرزاد شدیدا شبیه به دوران زمانه خودش است. اگرچه به لباس و پوشش و حتی به حیا و نحوه صحبت‌کردن بازیگران زن و دختر سریال شهرزاد نقد وارد است اما مخاطب از همین شکل و شمایل هم خوشش آمده است.

همزمانی پخش شهرزاد در شبکه نمایش خانگی با دو سریال کیمیا و معمای شاه از شبکه دو و یک صداوسیما باعث ایجاد فضای دوقطبی و تقابل ناخواسته‌ای شد. همه می‌دانستند که شرایط به وجود آمده رقابت عادلانه نیست. پشت سریال #معمای_شاه سرمایه و بودجه‌های چند میلیاردی با آدم‌های بانفوذ حکومتی بسیارند. ضمن اینکه فضای غیررقابتی برای تبلیغ و جذب مخاطب کاملا برای همگان واضح و مبرهن بود. عوامل سریال شهرزاد بر مردم و مخاطبان تکیه کردند. قلب شبکه‌های اجتماعی و فضای اینترنت که به دست مردم می‌چرخد را به دست گرفتند و آن‌ها در این رقابت ناعادلانه با قاطعیت پیروز شدند. به گونه‌ای که بعضی از تحلیل‌گران یکی از دلایل کمبود مخاطب در صداوسیما و عدم استقبال از معمای شاه را سریال شهرزاد می‌دانند.

تا قبل از سریال شهرزاد کمتر کسی در ایران نسخه‌های اصلی سریال‌های شبکه نمایشی را می‌خرید. مهران مدیری برای قهوه تلخ مردم را قسم می‌داد که نسخه اصلی سریال را بخرند. حتی جایزه‌های میلیونی برای کسانی که نسخه‌های اصلی سریال را می‌خریدند هم در نظر گرفت. اما هیچکدام از این روش‌ها به موفقیت مورد نظر تهیه‌کننده سریال نصف‌ونیمه قهوه تلخ حاصل نشد. “دوبرابر هزینه‌های سریال سود کرده‌ایم”. محمد امامی، تهیه‌کننده سریال شهرزاد این را می‌گوید. اگر چه متوصل شدن به حلال و حرام هم نقش موثری در فروش شهرزاد داشت اما با این حال پخش سریال به صورت فایل در اینترنت برای دانلود در کنار توزیع CD به فروش آن کمک کرد.

دست‌اندرکاران شهرزاد در موسیقی از همان روش پنج سال پیش سریال #قلب_یخی به کارگردانی محمد حسین لطیفی استفاده کردند. سریال را با آهنگ‌های عاشقانه و دلربا پیوند دادند و این یکی از دلایل محبوبت شهرزاد شد. من افرادی را می‌شناسم که شهرزاد را به دلیل آهنگ‌هایش دنبال می‌کردند یا حداقل اینکه وقتی آهنگ‌های این سریال را گوش دادند از سر کنجکاوی یا چیزهای‌ دیگر به سراغ آن رفتند.

با اینکه اسم سریال شهرزاد است و بازیگر نقش اول آن شهرزاد سعادت است اما درمورد فرهاد دماوندی که شغلش روزنامه‌نگاری‌ست حرف و حدیث زیاد است. این درست است که سریال درمورد وقایع دهه ۳۰ است و اتفاقا داستان فیلم از همان اوایل قسمت اول از روز ۲۸ مرداد کلید می‌خورد اما فیلم برای دهه نود است. مخاطب زمان را مقایسه می‌کند و برداشتش این است که انگار هیچ چیز عوض نشده است. این ایران همان ایرانی است که عده‌ای علیه سیاستمداران مردمیش کودتا می‌کنند، روزنامه‌ها را توقیف می‌کنند و روزنامه‌نگاران همچنان تحت فشارند. در واقع آن‌هایی که بعضی از وقایع این فیلم را با سال ۵۷ و ۷۸ چفت می‌زنند یا این که می‌گویند چقدر برخی اتفاقات این فیلم شبیه وقایع سال ۸۸ است، بیخود نمی‌گویند. با این حال برخی از گره‌های فصل اول شهرزاد هنوز باز نشده است. باید منتظر فصل دوم باشیم و ببینم عاقبت شهرزاد و فرهاد بدون بزرگ آقا به کجا خواهد رسید. فصلی که مشخص نیست آیا حسن فتحی با سریال شهرزاد در همان دهه ۳۰ در جا خواهد زد یا فکر دیگری مد نظرش است.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)