کمپینِ محرم

دین یکى از عرصه هاى فرهنگى در کشورهاى مختلف جهان مى باشد . اگر اغراق نکرده باشیم باید بپذیریم که همه ى آدمها حتى اگر به هیچ دینى اعتقاد نداشته باشند ،بالاجبار باید رابطه ى شخصى و اجتماعى خودشان را با دین تعریف کنند . صرف نظر از ادیان جدید که شاید عمرى در حدود صد سال یا کمى بیشتر و کمتر داشته باشند ،عمر دین به اندازه ى عمرِ اندیشه ىِ بشر مى باشد.تعاریف متفاوتى درباره ى دین وجود دارد ،مثل اینکه؛ دین مجموعه ایى از باورهاى افراد نسبت به جهان و انسان است که به زندگى معنا مى بخشد.
همه ى ادیان براى معنا بخشیدن به زندگى نیاز به روش هاى عملى دارند که بکارگیرى این روش هاى عملى پیروان ادیان را به صورت مجموعه ى واحدى درخواهد آورد و به استناد این اعمال ،پیروان یک دین داراى هویت جمعى مشترکى مى شوند که البته هر دینى این ادعا را دارد که بهترین روش ها را به پیروان اش ارائه مى دهد و معناى زندگى در این دین دقیق تر و با ارزش تر از بقیه ى ادیان است. اما براى پذیرش این مدعا ،پیروان ادیان باید ایمان کاملى داشته باشند و به محتواى دین خود اعتماد کامل داشته باشند، در غیر این صورت اگر بنابر این باشد که پیروان به دنبال چند و چون و صحت و سقم ادعاى ادیان خویش باشند ،یقیناً ایمان شان متزلزل مى شود.روش هاى عملى ادیان را تحت عنوان مناسک و آئین هاى دینى دسته بندى مى کنند که به صورت هاى مختلف فردى و گروهى توسط پیروان انجام مى شود.
مناسک گروهى مانند هر واکنش جمعى یا گروهى دیگر از منظر جامعه شناسى قابل بررسى هستند. شور و هیجان و دلدادگى و همبستگى ،که در تمام انواعِ اجتماعات دیگرِ انسانى قابل مشاهده است ،در این اجتماعات مذهبى نیز به وضوح دیده مى شود. افراد داراى یک روح جمعى شده و با غلبه ى واکنش هاى هیجانى ،تحت تاثیر ابهت گروه قرار مى گیرند و آمادگى انجام امورى را خواهند داشت که نیاز به همدلى گروهى دارد. تمام این تلقینات دینى به همراهِ غلبه ى روحِ جمعى مى تواند زمینه ساز بروز رفتارهاى خلق الساعه و بدون پشتوانه ى فکرى باشد.
در واقع نبض اصلى این مناسک دینى ِ جمعى نیز در همین نکته مى تپد . به این معنا که رهبران دینى یا سیاست گزاران دینى ،با شکل بخشیدن به این مناسک گروهى ،تک تک افراد را به یک روح واحد جمعى و هیجانزده تبدیل مى کنند که تسلط و شکل دهى به آنها به غایت آسانتر از غلبه بر تک تک این افراد است . ضمن اینکه در این اجتماعات هیجانى که بر حول یک رفتار مناسکى مذهبى شکل مى گیرد،افراد نیز این فرصت را پیدا مى کنند که ضعف هاى شخصى خود را در پیوندهاى موقتىِ گروهى پنهان کنند و احساس قدرت بیشترى پیدا کنند و اعتماد به نفسى کاذب را تجربه کنند.
این احساسات خوشایندِ درون گروهى ،اگر با پاداش هاى بیرونى همراه شود ،قادر است که در دراز مدت تبدیل به رفتارهاى تکرار شونده و با ثباتى شود.که البته سیاستگزاران دینى مى توانند در بزنگاه هاى حساس از این گونه رفتارهاى مناسکى دینى ،براى اهدافى غیز دینى بهره ببرند.
از سوى دیگر باگذشت ایام و تکرار این آئین ها و مناسک مذهبى،شرکت کنندگان در این مراسم یا همان پیروان ادیان مى توانند از اهداف دینى نهفته در این آئین ها فاصله گرفته و صرفن این مناسک را تبدیل به عرصه ى خودنمایى ونمایشِ نیازهاى پنهان روانىِ خود سازند و البته طبیعى است،چرا که انسان تنها در جمع مى تواند هویت خود را آشکار و برجسته سازد و چه جایى بهتر از عرصه ى عمومى و مذهبى که لااقل به طور ظاهرى ،حاملِ معانى مثبت مى باشد.
رفتارهاى گروهى ،فرقه ایى و مذهبى ،توانایى ساختنِ بخش هایى از فرهنگ را دارند که به مرور زمان تبدیل به یک خرده فرهنگ شده یا در صورتِ حمایتِ منابع قدرت ،تبدیل به فرهنگ ملى و دینى یک جامعه مى شوند.
مثال واضح در مورد کشور ایران ،مراسم آئینى مربوط به محرم و صفر و البته سایر ایام سوگوارى است که به شکل پایدارى با فرهنگ عمومى کشور گره خورده است و خواه ناخواه در این ایام زندگى عادى افراد جامعه را تحت الشعاع قرار مى دهد. و یا به عبارت دقیق تر همه ى افراد جامعه خود را ناگزیر مى بینند که رابطه شان را با این مناسک به شکل عامه پسندى تعریف و معیین کنند.فرقى هم نمى کند بعضى ها با شرکت در مراسم نوحه خوانى و زنجیر زنى ،بعضى ها با شرکت در صف هاى طویل نذرى براى تبرک و شفاعت.
مسئولین کشور ،همرمندان ،ورزشکاران ،پولدارها ،بازارى ها ،دانش آموزان و دانشجویان،حتى کودکان خردسال ،هر سال در کمپین عزادارى شرکت مى کنند. کمپینى که با همه ى کمپین هاى دیگر یک فرق اساسى دارد ،اگر هر کمپینى براى رسیدن به یک هدف مشخص و واقعى تشکیل مى شود و افراد را به همدلى وادار مى کند،کمپین عزادارى محرم با اهداف چندگانه ایى تشکیل مى شود که مى توان این اهداف را در جزء جزء ادا و اصول هاى مربوط به این روزها ى خاص در رفتار و چهره ى آدمها دنبال کرد، که گاهى به همه چیز شبیه است ،الىٰ به روشى براى معنا دادن به زندگى!!

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)