از قرون گذشته نواحی شمالی ایران با قرار گیری در کنار دریای خزر به عنوان مناظق مرزی با روسیه مورد توجه ویژه بود. روسیه از گذشته زمینه‌های نفوذ و حضور طولانی مدت خود را در این نواحی مهیا کرد. در دوره حکومت قاجار روس‌ها مقتدرانه در این منطقه فعالیت می‌کردند. نفوذ و حضور طولانی مدت روس‌ها تاثیرات اجتماعی، اقتصادی؛ فرهنگی، در نواح شمای ایران بخصوص گیلان بر جای نهاد. آغاز آشنایی روسیه با گیلان از طریق روابط اقتصادی بود. تولید ابریشم یعنی کالای مورد توجه خریداران خارجی روسیه را به این مناطق کشاند. به تدریج محصولات و تولیدات دیگر گیلان هم مورد توجه آنها قرار گرفت.
از زمان صفویه رفت و آمد تجار و بازرگانان به ایران سرعت گرفت. به دنبال روابط اقتصادی هجوم‌های نظامی و روابط سیاسی جهت نفوذ بیشتر توسعه یافت. آنان از همان زمان سعی کردند نفوذشان را در همه ابعاد بویژه اجتماعی و فرهنگی توسعه دهند. روس‌ها در سال‌های چیرگی بر گیلان[دوران افغان‌ها] برای پایداری زمینه‌های بهره‌کشی بر پایه نیازهای خود از این سامان همه ساختارهای پیشین اقتصادی، اجتماعی، نظامی، جا افتاده در گیلان به هم ریخته و کوشیدند تا ساختاری بر پایه شیوه‌های روسی را جایگزین نمایند.
بعد از جنگهای دوم ایران و روس تسلط به منطقه کامل شد, به خصوص با کسب امتیازات متعدد که از این زمان تا اواخر حکومت قاجار ادامه داشت، گیلان شاهد نفوذ و حضور کامل روس بود. گرچه گیلان هیچ زمان جز خاک روسیه نشد، اما این حضور و نفوذ تاثیرات زیادی در جامعه گیلان گذاشت. (با انقعاد قرارداد ترکنچای دوران نفوذ مستقیم فرهنگ روسیه به گیلان و تاثیر غیر مستقیم فرهنگ اروپایی از طریق روسیه پیش آمد.)
با اینکه نتیجه نظامی و سیاسی جنگهای ایران و روس شکست ایران بود اما فایده مهم آن برای این ملت آشنایی با فرهنگ و تمدن روسیه و اروپا بود.در سایه اقدامات نظامی روسیه در قفقاز و جنگهای ایران و ورس عواملی به وجود آمد که باعث تسریع در انتشار تمدن اروپایی در ایران شد.
احداث جاده انزلی به تهران و تبدیل گیلان به مهمترین راه عبور و مرور اساسی ترین نقش را در این تبادل فرهنگی داشت (جاده انزلی، رشت تهران تهران، و بندر بازسازی شده انزلی اهمیت مهمی به گیلان به عنوان دروازه ورودی کشور در قرن ۲۰ بخشید.) با این راه عبور و مرور به روسیه و کشورهای اروپایی توسعه پیدا کرد و رفت و آمد رجال پادشاهان و سفرای سیاسی نظامی فرهنگی از این طریق صورت گرفت. همچنین اروپاییان بسیاری گیلان را برای تجار مناسب دیدند. بعضی دولت‌ها دست به تاسیس کنسولگری زدند. این به میزان مسافرت غربیان افزود.
باز شدن کنسولگری ها و در پی آن تجارت‌خانه‌های اروپایی زمینه مناسبی برای تاسیس نهادهای فرهنگی اروپیی و حتی امریکا در رشت پدید آورد. لاجرم رشت پذیرای جمعیت بیشتری از اروپاییان گردید و زمینه ساز تحولات جدید از دوران ناصرالدین شاه به بعد در این ناحیه شد.
نظرات
این یک مطلب قدیمی است و اکنون بایگانی شده است. ممکن است تصاویر این مطلب به دلیل قوانین مرتبط با کپی رایت حذف شده باشند. اگر فکر می‌کنید که تصاویر این مطلب ناقض کپی رایت نیست و می‌خواهید توسط زمانه بازیابی شوند، لطفاً به ما ایمیل بزنید. به آدرس: tribune@radiozamaneh.com
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.