تصاویر بدیع بتلی؛ تصویرسازی‌های جالب پی‌یر بتلی و ترویج کتابخوانی

بتلی با درک تصویری که داستان در ذهن مخاطب خلق می‌کند، نظام نشانه‌ها را در یک قاب تصویری پایه‌ریزی می‌کند و در این تلاش از ژست، رفتار، پوشش، مدل مو و … بهره برده است تا به تصویر خود وجوهی دراماتیک اعطا کند. از همین رو مخاطب عکس می‌تواند بخش مهمی از رویدادهای خارج از قاب را نیز خوانش کند.

تصاویر بدیع بتلی مملو از جذابیت، شوخ‌طبعی و کنایه است. برخی از تصاویر به سمت گروتسک پیش می‌روند که در دیگر مجموعه‌های بتلی به خوبی حس می‌شود. در ادامه این گزارش می‌توانید با ۱۳ قطعه از این مجموعه همراه باشید و با کتاب‌هایی که بتلی انتخاب کرده است بیشتر آشنا شوید.

۱- ابله – فیدور داستایوسکی

«ابله» داستان پرنس میشکین، آخرین بازمانده خاندان سلطنتی است که بعد از سفری به سوئیس برای درمان بیماری صرع خود، به سنت پترزبورگ بازمی‌گردد. وی نزد یکی از اقوام قدیمی‌اش به نام الیزابت می‌رود که صاحب سه دختر است. دختر کوچی عاشق پرنس می‌شود؛ اما پرنس میشکین عاشق ناستازیا فیلیپوونا می‌شود، غافل از اینکه تمام شهر به دنبال این دخترند. پس از مصیبت‌ها و اتفاقات مختلف، ناستازیا خودکشی می‌کند و دست کسی به وی نمی‌رسد.

ژست بتلی اشاره مستقیمی به ویژگی‌های شخصیت پرنس دارد. ساده‌لوحی و نیک‌دلی میشکین همواره از سوی اطرافیانش به ابله بودن تفسیر می‌شود، همان طور که تصویر بتلی چنین جلوه می‌کند، مردی ساده که هر کسی می‌تواند سرش را کلاه بگذارد. لیکن واقعیت چیز دیگری است، واقعیت در شکل حروف‌چینی روی جلد کتاب عیان است. عنوان «ابله» روی کتاب برعکس است، همانطور که واقعیت میشکین برخلاف تصور همگان است.

۲- ناب و دست‌نخورده – باربارا کاترلند

رمان مشهور کاترلند داستان دوکِ راونستاک است که در لندن به عنوان جذاب‌ترین، بدنام‌ترین و زیرک‌ترین مجرد شناخته می‌شود. نامش بواسطه سوءاستفاده‌ها و فرارهای عاشقانه نقل محافل می‌شود. دوک ناچار است به زنی دل ببازد و از این رو به زنی که او را ناب و معصوم می‌یابد عشق می‌ورزد. تصمیم به ازدواج می‌گیرد؛ ولی در روز عروسی درمی‌یابد نامزدش به نزدیک‌ترین دوستش عشق می‌ورزد. دوک تصمیم به انتقامی وحشیانه می‌گیرد. زمانی که برای خواهرش، مادر روحانی صومعه‌ای در پاریس، اعتراف می‌کند در پی معصوم‌ترین دختر روی زمین است. خواهرش او را با آنوشکا، نوآموز صومعه آشنا می‌کند. آنوشکا گذشته‌ای مرموز دارد، با این حال تن به ازدواج می‌دهد و در کمال حیرت دوک، زیبایی و معصومیت آنوشکا بیش از تصور دوک ثابت می‌شود.

رومانس سوزناک داستان، وجود اشک روی گونه بتلی و دستمال کاغذی‌های روی میز، پوشش انگلیسی‌وار او به علاوه تصویر بچه گربه‌ها همه از ادبیات انگلیسی حکایت می‌کند. ادبیاتی که به شدت درگیر داستان‌های عاشقانه است. ذوب کتاب در فرم آنامورفیک و صورتی‌اش بهترین بیان تصویری از حالت روانی موجود در کتاب است. نکته جالب تصویر حرکت حروف در جریان ذوب کتاب است.

۳- تهوع – ژان پل سارتر

مهمترین اثر ادبی سارتر، داستان مردی سی ساله به نام آنتوان روکانتن است که به این باور می‌رسد که اشیاء بی‌جان و موقعیت‌های مختلف، بر تعریف او از خود و آزادی عقلانی و روحی‌اش لطمه می‌زنند و این ناتوانی، او را دچار تهوع می‌کند. سارتر در این رمان خود بیش از همه چیز به فلسفه ی اگزیستانسیالیسم اشاره دارد. اگزیستانسیالیسم به انسان به عنوان موجودی مستقل از فرهنگ، آداب و رسوم و قانون نگاه می‌کند. سارتر تأکید بر زندگی شخصی آنتوان روکانتن دارد و او را به عنوان یک انسان با تمام روحیات و خصوصیات خاص خود مورد بررسی قرار می دهد.

بتلی به سادگی مفهوم تهوع را به تصویر کشیده است. او از تهوع خود آن را نشان می‌دهد و چندان وارد مجاز و استعاره نمی‌شود؛ اما به یک چیز به خوبی دقت کرده است. اینکه تهوع را در قالب حروف که نمادی بر اندیشه می‌باشد، درآورده است و ایهامی تصویری خلق کرده است.

۴- کتاب سرخ – مائو تسه تانگ

مائو، رهبری چین نوین، در ۱۹۶۸ کتابی با عنوان «کتاب سرخ» به رشته نگارش درآورد که در آن گزینه‌گویی‌هایش تبدیل به اصول فکری چین کمونیستی می‌شود و اتفاقات و رویدادهای پس از آن، تفاسیری از این کتاب محسوب می‌شوند.

بتلی در عکس مربوط به این کتاب دستانش را سرخ رنگ و به تعبیر دیگری خونین می‌یابد. رنگ قرمز روی انگشتان بار کنایی و مفهومی دوپهلو دارد. از یک سو تاثیر بالای کتاب مائو بر گروه‌های چپ پارتیزانی و محبوبیتش میان جوانان آن دوره را تداعی می‌کند که رنگ سرخ نمادشان بود. در سوی دیگر رنگ سرخ به عنوان نماد خون – در کنار چکه کردن آن از انگشت بتلی – اشاره به تبعات انسانی این کتاب دارد که نمونه مشهورش قتل‌عام میدان تیان‌آن‌من در ۱۹۸۹ است که تصویری بد از چین در اذهان غرب ترسیم کرد.

۵- رابینسون کروزوئه – دانیل دفو

داستان آشنای رابینسون، مرد ثروتمندی که برای ماجراجویی بریتانیا را به مقصد آب‌های آزاد رها می‌کند و در یک سانحه تک و تنها در جزیره‌ای تقریباً نامسکون رها می‌شود. بتلی در این عکس با پوششی در هم ریخته که دال بر تک‌افتادگی رابینسون است بر توده‌ای از کتاب‌ها نشسته است که بر جزیره – محل سکونت قهرمان رمان دفو – دلالت می‌کند. پس‌زمینه یک آسمان در حال غروب خورشید، ابرهای سیاه در هم فشرده و دریایی در پس بتلی عکس را به فضای اصلی رمان نزدیک می‌کند.

۶- طاعون – آلبر کامو

اثر آلبر کامو داستان دکتر ریو است که از همسرش جدامانده است و در شهر اران الجزایر ساکن است. با افزایش جمعیت موش‌ها وضعیت شهر بحرانی می‌شود. طاعون شهر را فرامی‌گردد و شهر وارد قرنطینه می‌شود. با آنکه بخش عمده‌ای از مسئولان شهر وضعیت بحرانی را گردن نمی‌گیرند، ریو دواطلبانه تشکل درمانی راه می‌اندازد. افراد به سمت ریو می‌روند و با شروع زمستان طاعون نیز فروکش می‌کند. با این حال ریو با پایان قرنطینه خبر مرگ همسرش را دریافت می‌کند و در عین حال در هنگام شادی عمومی خطر طاعون را برطرف نشده می‌داند.

بتلی نگاهی کنایی به اثر کامو دارد. او با انتخاب دستکش‌های صورتی رنگ آشپزخانه، از یک سو رمان کامو را در حد یک اثر آشپزخانه‌ای دانسته و از سوی دیگر تصویری از بیماری طاعون و لزوم استریل بودن در برابر آن را در دستکش خلاصه کرده است، دستکشی که مخصوص امور بهداشتی نیست. چهره در هم بتلی نیز دال بر علاقه‌مندی او به کتاب نیست و گویا او چندان از خواندن این رمان اگزیستانسیالیستی لذت نمی‌برد، همان طور که با خواندن دیگر رمان این سبک ادبی – فلسفی دچار تهوع شده است.

۷- تصویر دوریان گری – اسکار وایلد

دوریان گری جوانی خوش‌سیما است که تنها به زیبایی‌اش اهمیت دهد. دوست نقاشش از او پرتره‌ای در کمال زیبایی و جوانی می‌کشد. دوریان در  اندیشه گذشت زمان و زوال زیباییش افسرده می‌شود و آرزو می‌کند چهره‌اش پیوسته جوان بماند و در قبالش گذشت زمان و پیری در پرتره‌اش نمود پیدا کند. ارزویش برآورده می‌شود. توسط لرد هنری به راه‌های پلید سوق می‌یابد و تصویرش به مرور، پیرتر و کریه تر می‌شود. مرتکب اولین قتل خود می‌شود و نقاش پرتره‌اش را می‌کشد. دوریان‌گری که هر روز چهره خود را در تصویر فرسوده‌تر و پیرتر می‌بیند از سر خشم، با چاقوی بلندی به قلب پرتره ضربه می‌زند. دوریان در هیبت کریه خود می‌میرد در حالی که تصویر روی بوم در کمال جوانی و زیبایی است.

در این تصویر بتلی خود را در شمایل دوریان گری و در پرده آخر داستان تصور کرده است. بتلی نسبت به دیگر عکس‌هایش جوان‌تر است. تغییر حالت از کتاب آغاز شده و در حال حرکت به سمت صورت او به عنوان موتیف اصلی داستان است. شکل و وضعیت کاغذ دیواری نیز اشاره به موقعیت تابلو نقاشی در اتاق زیر شیروانی دارد.

۸- ۱۹۸۴ – جورج ارول

رمان سیاه ارول جهانی را به تصویر می‌کشد که در آن تمام فعالیت‌های روزانه انسان، اندیشه‌اش و آنچه بدان تمایل دارد توسط نیروهای پلیسی و در قالب یک حکومت توتالیتر کنترل می‌شود. قهرمان داستان، مردی به نام وینستون اسمیت است درگیر شک و تردید نسبت به جهانی می‌شود که به وی دیکته می‌شود. نتیجه شک و تردیدش سقوط و زوالی است که دستگاه برادر بزرگ برایش ترتیب دیده است.

در عکس بتلی عنصر دوربین و کتاب به عنوان نماد کنترل و آگاهی از رمان خارج شده است. دوربین مستقیماً روی کتاب است. در رمان ارول بخشی از آگاهی وینستون در پی خواندن یک جزوه است و در عین حال به سبب وجود دوربین‌های کنترلی لو می‌رود و دستگیر می‌شود. در این عکس خبری از کاغذ دیواری نیست. نمای فولادی دیوارها بر نظام امنیتی و در یک گام جلوتر، فضای زندان دلالت دارد.

۹-  بر باد رفته – مارگارت میچل

سرگذشت اسکارلت اُهارا، دختر لوس اهل جورجیا که در پی جنگ‌های انفصال به زنی بالغ تبدیل می‌شود، با گذشت نزدیک به هشتاد سال از اولین انتشارش، کماکان از محبوب‌های جهان ادبیات است. بتلی با این اثر پرطرفدار نگاه شوخ‌طبعانه دارد. او با دستمایه قرار دادن مفهوم «بر باد رفته»، آن را به تصویر تبدیل کرده است. کتاب میچل از همان جایی به باد می‌رود که کلمه Wind قرار دارد. به تعبیری به باد رفتن از خود باد شروع شده است. فضای پس‌زمینه نیز با آن طرح قاصدکی و رنگ ارغوانی‌اش به فضا و نوشتار زنانه اثر اشاره دارد.

۱۰- داستان‌های گالیور – جاناتان سویفت

یکی از محبوب‌های ادبیات کودک، سفرنامه‌ای پرهیجان که هنوز مورد نظر فیلمسازان است. سفرهای گالیور مجموعه‌ای از چند داستان است؛ اما بتلی شهیرترین روایت آن را انتخاب کرده است: داستان جزیره لی‌لی‌پوت. ویژگی کوچک بودن مردم و هر آنچه در لی‌لی‌پوت حضور دارد، در عکس بتلی به دری کوچک و باغچه‌ای مینیاتوری خلاصه می‌شود. البته تصویر موجز انطباق بسیار خوبی با زمینه فانتزی داستان سویفت دارد. پس‌زمینه سنگی عکس نیز دال بر جزیره بودن فضای لی‌لی‌پوت است.

۱۱- ماجراهای پینوکیو – کارلو گولدی

پینوکیو بی‌شک یکی از محبوب‌های همیشگی کودکانه ماست. داستان پسرک چوبی که به دنبال آدم شدن، سفری ماجراجویانه را دنبال می‌کند و با هر دروغش، دماغ چوبیش دراز و درازتر می‌شود. بتلی با آن تیپ ایتالیایی که در عکس دارد، عنصر دماغ پینوکیو را از دل اثر بیرون کشیده است و با زدن چسبی روی دماغش به بزرگ شدن دماغ این شخصیت محبوب تلمیحی دارد. البته دماغ بتلی در این تصویر بزرگ شده است و می‌توان آن را به خوبی دید که شاید خیالی بودن داستان را چون یک دروغ پنداشته است که با خواندنش دماغش دراز شده است.

۱۲- جاناتان مرغ دریایی – ریچارد باخ

مشاهدات یک مرغ دریایی در مسیر مهاجرتش هنوز که هنوز است در ایران می‌فروشد. بتلی بارانی به تن، دریا را تداعی می‌کند و آن لکه سفید روی صورتش هم از رفتار ناشایست جاناتان حکایت می‌کند. سگرمه‌های بتلی در هم گره خورده است و میمیکش شامل فرم لبان و زاویه نگاهش، از ماجرایی خارج از قاب تصویر خبر می‌دهد. شاید بتلی چندان داستان باخ را نپسندیده است و استفاده از آن لکه سفید حامل بار کنایی است از تاثیر ناپسند این مرغ دریایی بر عکاس غیرعادی فرانسوی.

۱۳- جنگ دنیاها – اچ. جی. ولز

سی اکتبر ۱۹۳۸، اورسن ولز، نابغه بی‌بدیل سینما در یک برنامه رادیویی، نمایشی رادیویی از این رمان جنجالی اجرا می‌کند و نتیجه آن فرار مردم از خانه از ترس حمله موجودات فضایی بود. نخستین اثر ادبی که از خطر تقابل میان انسان‌ها و موجودات ماورایی می‌گفت، چنان تاثیری بر اندیشه مردم غرب گذاشت که همواره تصور حمله موجودات فضایی برایشان ممکن است. در عکس بتلی کتاب ولز مورد اصابت شلیک گلوله موجود فضایی قرار گرفته است و او مبهوت این رویداد است. جهت کتاب و دود برخاسته از آن نیز دال بر شلیک از سمت بالاست که خود به مکان زندگی موجودات فضایی – جایی در آسمان‌ها و افلاک – اشاره می‌کند.

تصویرسازی‌های بتلی شاید فهمی نمادین و مختصر از یک کتاب به مخاطب ارائه دهد اما انگیزه‌ای ولو حداقلی برای خواندن یک کتاب برای مخاطب ایجاد می‌کند تا با خواندن کتاب در دست بتلی به قضاوت درباره تصویرسازی او بپردازد. اقدام بتلی لااقل جذابیتی برای ترویج کتاب‌خوانی قلمداد می‌شود در روزگاری که بشریت دیدن را بیشتر از خواندن می‌پسندد.