تهران (شهر تهران و حومه) مرکز اصلی جمعیت در کشور است. در سال ۹۳ حدود ۱۶.۲۰۰.۰۰۰ نفر در استان‌های تهران و البرز زندگی می‌کنند. از این تعداد حدود ۱۳.۵۰۰.۰۰۰ نفر در طول روز در تهران هستند. حدود ۳۷% از جمعیت استان‌های تهران و البرز بر روی پهنه گسله فعال یا در نزدیکی آن ساکنند (۵.۹۸۵.۰۰۰ نفر).
در خوش‌بینانه‌ترین حالت حدود ۲۵% از جمعیت این دو استان در بافت فرسوده زندگی می‌کنند (حدود ۴.۱۰۰.۰۰۰ نفر)! بنابراین حدود ۶۲% از جمعیت متراکم‌ترین پهنه جمعیتی کشور در پهنه‌ای با ریسک بالای زلزله (در پهنه گسله یا در بافت‌های فرسوده) ساکن هستند (حدود ۱۰.۱۰۰.۰۰۰ نفر!). با توجه به مجموع امکانات و محدودیت‌های شهر تهران، سند طرح جامع مصوب برای این شهر سقف جمعیت‌پذیری آن را به ۱۰ و نیم میلیون نفر محدود کرده است. درحالی‌که طبق ضوابط طرح تفصیلی موجود و براساس اعلام نظر مشاور طرح تفصیلی استقرار بیش از ۱۳ میلیون نفر جمعیت در تهران ممکن فرض شده، این طرح یقیناً شهر تهران را که هم‌اکنون نیز دچار مشکلات فراوانی است، به لحاظ شرایط زیستی و ایمنی دچار مشکلات اساسی‌تر و غیرقابل جبران خواهد کرد. در تهران حدود ۴۰۰۰ مدرسه و واحد آموزشی وجود دارد (حدود ۲۲۰۰ مدرسه دولتی و حدود ۱۸۰۰ مدرسه غیر انتفاعی) که جمعا ۱.۶۸۰.۰۰۰ دانش‌آموز در آنها تحصیل می‌کنند (۱۸۰ هزار نفر در مدارس غیرانتفاعی و ۱.۵۰۰.۰۰۰ نفر در مدارس دولتی). تراکم جمعیت در مدارس غیرانتفاعی حدود ۱۰۰ دانش‌آموز در هر مدرسه است و این تراکم برای مدارس دولتی حدود ۶۸۰ نفر برای هر مدرسه است. اگر به گفته معاون عمرانی وزیر آموزش و پرورش دولت یازدهم استناد کنیم که حدود ۳۰% از مدارس را آسیبپذیر و نیازمند نوسازی و مقاوم‌سازی دانسته، باید گفت در تهران حدود ۱۳۰۰ مدرسه، بافت فرسوده و آسیبپذیر دارند و در حال حاضر حدود ۵۶۰ هزار دانش‌آموز در چنین مدارسی تحصیل می‌کنند. به یک نکته خاص هم باید توجه ویژه کرد: مدارس غیرانتفاعی اکثر در منازل تغییر کاربری داده شده تاسیس شده‌اند که ساختمان بیشتر آنها در مقابل خطر زلزله آسیبپذیر است. از چنین مدارسی هنوز هیچ گزارشی دال بر آسیب‌پذیری داده نشده.
۱- در سال ۹۳، مجموع جمعیت مراکز استان‌ها ۳۲.۱۷۷.۰۰۰ (برای ۳۱ مرکز استان) برآورد شده. حدود ۴۱% جمعیت ۷۸ میلیونی ایران در سال ۱۳۹۳ در این ۳۱ مرکز استان ساکن هستند. ولی نکته مهم آن است که ۲۴.۹۱۶.۰۰۰ نفر (۷۷% از کل جمعیت ساکن در شهرهای بزرگ ایران) در پهنه خطر بسیار زیاد (پهنه خطر نسبی ۱) زلزله ساکنند! ساکنان مراکز استان‌های واقع در پهنه خطر نسبی ۲ حدود ۱۵% از کل جمعیت مراکز استان‌ها را تشکیل می‌دهند و تنها ۸% در پهنه خطر نسبی ۳ (خطر نسبتا پایین) ساکن هستند. بر اساس گزارش وزیر راه و شهرسازی در ۲۵ شهریور ۹۳، ایران ۵۶ هزار هکتار بافت فرسوده و ۵۴ هزار هکتار بافت حاشیه‌نشینی دارد، که جمعا می‌شود حدود ۱۱۰ هزار هکتار بافت آسیبپذیر). اگر جمعیت متوسط ساکن در بافت‌های آسیبپذیر را (بافت‌های فرسوده و حاشیه‌نشین که حدود ۱۱۰ هزار هکتار مساحت دارند). ایران را حدود۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر برآورد کنیم، جمعیت ساکن در این بافت‌ها، حدود ۲۲ تا ۳۳ میلیون نفر برآورد می‌شود. این تعداد درصدی بالغ بر ۲۸ تا ۴۲% از کل جمعیت ایران را نشان می‌دهد. متاسفانه این برآورد با گزارش سال ۲۰۰۹ راهبرد بین‌المللی کاهش ریسک ملل متحد هم‌خوانی نشان می‌دهد این گزارش بیانگر سکونت ۳۰ تا ۴۲% از جمعیت کشورهای در حال توسعه در واحدهای فیزیکی ـ اجتماعی بسیار آسیبپذیر است.
۲- ایران امروز حدود ۱۲ و نیم میلیون دانش‌آموز مشغول تحصیل در مراحل ابتدایی تا متوسطه دارد. براساس گزارش آموزش و پرورش در سال ۹۳ حدود ۱۰۵ هزار مدرسه و مجتمع آموزشی در ایران وجود دارد. مساحت زیربنای این فضای آموزشی ۵۰۲۵ هکتار برآورد شده. (متوسط بنای هر مدرسه یا واحد آموزشی در ایران ۴۵۷ متر مربع است). در پایان دولت دهم معاون وزیر آموزش و پرورش از نوسازی ۱۹۶۰ هکتار از این مساحت خبر داد. هیچ ارزیابی از کیفیت این بافت‌های جدید الاحداث در دسترس نیست. اگر فقط ۲۵% از ساختمان‌های مدارس را جزء بافت‌های فرسوده در نظر بگیریم، حدود ۲۶ هزار واحد از مدارس و مجتمع‌های آموزشی ایران دارای ساختمان‌های فرسوده هستند. ارزیابی‌های دیگر نشان می‌دهد که بافت‌های آسیبپذیر (فرسوده و حاشیه‌نشین) در ایران احتمالا حدود ۲۸ تا ۴۲% کل بناها را شامل می‌شوند. بنابراین احتمالا تعداد مدارسی که ساختمان‌های آسیبپذیر دارند در ایران می‌تواند تا ۴۴ هزار واحد برآورد شود. در این صورت احتمالا تعداد دانش‌آموزانی که در مدارسی با بافت آسیبپذیر درس می‌خوانند، بین ۳ تا ۵ میلیون و دویست و پنجاه هزار نفر برآورد می‌شود. از سوی دیگر با توجه به اینکه شهرهای ایران در پهنه خطر با خطر نسبی بسیار زیاد (منطقه ۱) قرار دارند، حدود ۷۷% برآورد می‌شود، بنابراین در یک برآورد اولیه حدود ۸۰ هزار واحد آموزشی در ایران در پهنه‌ای با خطر نسبی بسیار زیاد قرار دارند.
۳- مرور سریع این آمار نشان‌دهنده آسیب‌پذیری بسیار بالای مدارس ایران در مقابل خطر زمین‌لرزه است. بودجه عمرانی آموزش و پرورش در سال ۹۳ حدود ۴۹ درصد کاهش و بودجه جاری ۲۶ درصد افزایش یافته است. بررسی بودجه آموزش و پرورش در سال‌های گذشته نیز نشان می‌دهد که اعتبار عمرانی ملی آموزش و پرورش در پیشنهاد دولت برای سال ۹۲، مبلغ ۹۳۰ میلیارد تومان بود و مجلس ۱۳۸۰ میلیارد تومان از آن را مصوب کرد بودجه پیشنهادی ۹۳ نسبت به بودجه مصوب ۹۲، ۴۰ درصد نسبت به پیشنهاد دولت در سال گذشته ۱۱ درصد کاهش را نشان می‌هد. در سال ۹۲ نیز بودجه دولت برای آموزش و پرورش ۸۳۰ میلیارد تومان بود که از این میزان ۴۴۰ میلیارد تومان ویژه طرح تخریب، بازسازی و مقاوم‌سازی و ۲۰۰ میلیارد تومان سهم استانداردسازی سیستم‌های گرمایشی بود اما با وجود این در پایان سال بسیاری از این بودجه‌ها در جایی که باید هزینه شود صرف نشده بود و آموزش و پرورش همچنان از بابت بافت‌ها و مدارس فرسوده خسارت می‌داد.
۴- در پایان دوره دولت دهم اعلام شد که برای ساخت ۴.۴۰۰.۰۰۰ (چهار میلیون و چهارصد هزار) واحد مسکن مهر در کشور برنامه‌ریزی شده که سه میلیون واحد تا پایان این دوره کامل شده است. بنابراین مساحتی که برای ساخت مسکن مهر در کشور در نظر گرفته شده، شامل حدود ۵۳.۰۰۰ هکتار بافت نوساز (اکثرا حاشیه‌نشین) خواهد بود که حداقل حدود ۶.۵۰۰.۰۰۰ نفر (شش و نیم میلیون نفر) و به صورت واقع بینانه‌تر حدود ۱۰.۵۰۰.۰۰ نفر (۱۰ و نیم میلیون نفر با فرض اسکان حدود ۱۲۰ تا ۲۰۰ نفر در هر هکتار)، در این ساختمان‌ها یا ساکن شده و یا به زودی ساکن خواهند شد. با توجه به آسیب‌پذیری بالایی که از واحدهای مسکن مهر به‌ویژه در زلزله‌های ۱۳۹۱ ورزقان و ۱۳۹۳ مورموری ایلام مشاهده شد، حتی اگر دست کم نیمی از این ساخت و سازهای جدید آسیب‌پذیری بالایی در مقابل خطر زلزله داشته باشند، حدود ۲۶۰۰۰ هکتار بافت فرسوده جدید به منازل مسکونی کشور اضافه شده و یا در سال‌های آینده این اتفاق خواهد افتاد. جمعیت آسیبپذیر ساکن در این بافت‌های فرسوده نوساز حدود ۳.۳ میلیون تا ۵.۲ میلیون نفر تخمین زده می‌شود! با عنایت به اینکه ساخت و ساز مسکن مهر برنامه‌ای ادامه‌دار است، تدبیر برای ساماندهی به وضع این ساختمان‌ها فوری و حیاتی است.
نظرات
این یک مطلب قدیمی است و اکنون بایگانی شده است. ممکن است تصاویر این مطلب به دلیل قوانین مرتبط با کپی رایت حذف شده باشند. اگر فکر می‌کنید که تصاویر این مطلب ناقض کپی رایت نیست و می‌خواهید توسط زمانه بازیابی شوند، لطفاً به ما ایمیل بزنید. به آدرس: tribune@radiozamaneh.com
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.