پرونده این شماره؛ گفتگو با دکتر فریدون خاوند استاد اقتصاد دانشگاه پاریس، “ما تافته جدا بافته نیستیم”

پرونده نفت۰۱

پرونده نفت۰۲

پرونده نفت۰۳

پرونده نفت۰۴

بیستمین نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی روز چهارشنبه؛۱۶ اردیبهشت ماه با شعار “تقویت ساخت داخل با اتکا بر اصول اقتصاد مقاومتی” و با حضور ۱۸۰۰ شرکت از ایران و ۲۹ کشور آغاز به کار کرد. این نمایشگاه، در فضایی به وسعت ۵۰ هزار متر مربع و با حضور بیش از یک هزار و ٢٠٠ شرکت داخلی و ۶٠٠ شرکت خارجی از ٢٩ کشور برگزار شد.
به نوشته پایگاه اطلاع رسانی شرکت ملی نفت ایران، شرکت هایی از کشورهای فرانسه، بلژیک، انگلستان، سنگاپور، موناکو، کره جنوبی، اوکراین، اسپانیا، اتریش، چین، قزاقستان، سوئیس، ایتالیا، آلمان، امارات متحده عربی، هند، ترکیه و روسیه در نمایشگاه بیستم صنعت نفت حضور داشتند.
به گفته بسیاری از مقامات ایرانی، بیستمین نمایشگاه صنعت نفت و گاز کشور با استقبال خوبی از سوی کشورهای خارجی برگزار شده و بیانگر موج استقبال از سرمایه گذاری در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی ایران است.
برهمین اساس، خبرگزاری شانا، به نقل از محمد ناصری نوشت: “بیستمین نمایشگاه بین المللی نفت، گاز ،پالایش و پتروشیمی تهران در حالی برگزار می شود که دوره نخست آن در سال ١٣٧۴ شمسی تنها با دو سالن آغاز بکار کرد و امروز با فضا و شرکت کنندگانی مثال زدنی، بدون شک یکی از بزرگترین نمایشگاه های بین المللی این صنعت در جهان به شمار می رود.”
رئیس روابط عمومی شرکت ملی نفت ایران برگزاری نمایشگاه را از فرصتهای مفید خارجی برای استفاده در توسعه این صنعت راهبردی دانست وگفت: “نمایشگاه بیستم برای بخش عظیمی از شرکتهای کارفرمایی، پیمانکاران، سازندگان تجهیزات صنعت نفت، صادرکنندگان، سرمایه گذاران، مدیران و کارشناسان ایرانی و خارجی فرصتی خواهد بود تا توانمندیهای گسترده خود را در حوزه های مختلف صنعت نفت و صنایع وابسته به اطلاع ذینفعان برسانند و از زمینه های موجود بین المللی برای اعتلا و دسترسی به اهدافشان در این حوزه مهم اقتصادی بهره مند شوند.”
نشریه انگلیسی زبان ایران پترولیوم هم در مطلبی با اشاره به برگزاری این نمایشگاه تخصصی نوشت:”صنعت نفت ایران همواره در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی تحت تحریم های گوناگون قرار گرفته است، اما تجربه نشان داده که جذابیت وجود منابع عظیم نفت و گاز و قرار گرفتن در موقعیت استراتژیک جغرافیایی- سیاسی سبب شده است که شرکت های معتبر نفتی به رغم فشارهای سیاسی علیه ایران، تلاش کنند تا منافع بلندمدت حضور خود را در یک عرصه معتبر انرژی هرگز از دست ندهند.”
به گزارش این نشریه، جمهوری اسلامی ایران با در اختیار داشتن ۱۱ درصد از کل ذخایر نفت جهان و ۱۸ درصد از ذخایر گاز طبیعی، هر ساله میزبان نمایشگاه بین المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی است که از نظر گستردگی و تعدد شرکت کنندگان در زمره پر اهمیت ترین نمایشگاه های تخصصی در حوزه صنعت نفت و گاز جهان به شمار می آید.
خبرهای منتشر شده در خصوص نمایشگاه،  از امیدواری های بسیار مقامات نفتی و مدیران این صنعت در کشور خبر می دهد،  تا جاییکه منصور معظمی، معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزارت نفت با اشاره به عزم وزارت نفت برای حضور قوی تر در بازارهای جهانی پس از رفع تحریم، از برنامه این وزارت خانه برای افزایش ۷۴۰ هزار بشکه ای تولید نفت تا سال ۱۳۹۷ خبر داد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شرکت ملی نفت ایران، در نخستین همایش راه کارهای افزایش سهم بخش خصوصی در بازارهای بین المللی انرژی وی با اشاره به اهمیت حضور بخش خصوصی در صنعت نفت گفت: “برای توسعه و تحول در صنعت نفت هیچ راهی جز توجه واقعی و منطقی به بخش خصوصی نداریم.”
معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزارت نفت با اشاره به افزایش تولید گاز با توسعه فازهای پارس جنوبی، گفت: “وزارت نفت به مجلس شورای اسلامی و دولت متعهد شده که تا سال ۹۴ به ظرفیت روزانه تولید گاز ۲۰۰ میلیون مترمکعب، بیافزاید که با عزم راسخ این وزارت خانه این مهم محقق می شود.”
این اظهارات و ابراز خوشبینی ها از سوی مدیران کشور در حالی منتشر می شود که برخی از صاحبنظران با شک و تردید به موضوع بازگشت صنعت نفت و گاز کشور به جایگاه قبلی خود می نگرند.
در این میان، رسانه های داخلی و خارجی با اشاره به توافق احتمالی بر سر موضوع هسته ای ایران، سفر نمایندگان برخی شرکت های بزرگ نفتی و گازی به ایران را نشانه اقبال و توجه سرمایه گذاران و همچنین بازگشت رونق به این صنعت کشور می دانند.
در همین خصوص، خبرگزاری وابسته به سپاه پاسداران، در خبری با اشاره به سفر برخی نمایندگان شرکت های آمریکایی به تهران، ضمن پنهانی خواندن این سفر، خبر از مذاکرات سری نفتی میان ایران و آمریکا داد.
تسنیم در خبر خود با اشاره به گزارشی از پایگاه خبری دی هیل، نوشت:» هیئتی از روسای شرکت های نفتی و سرمایه گذاران آمریکایی برای مذاکره در مورد فرصت های فعالیت در ایران در صورت لغو تحریم ها به تهران سفر کرده اند.»
به نوشته این خبرگزاری نزدیک به اصولگرایان، به دلیل سری بودن مذاکرات شرکت های نفتی با ایران، میزان علاقمندی شرکت های غربی برای حضور در بخش انرژی ایران مشخص نیست.
تسنیم همچنین در مورد میزان استقبال شرکت های خارجی نسبت به حضور در آینده صنعت نفت کشور به نقل از کارلوس پاسکوال، تحلیلگر موسسه مشورتی آی اچ اس،  موضوع بحث میان مقامات ایران و و شرکت های خارجی را بندهای موجود در قراردادهای نفتی عنوان کرد، و به نقل از وی نوشت: «با شکل فعلی قراردادها، کسی به ایران هجوم نمی آورد… تنها کسانی که ممکن است به ایران سرازیر شوند،  تامین کنندگان توربین ها و دیگر کالاهای مورد نیاز ایران برای راه اندازی مجدد تجهیزات این کشور هستند. اما شرکت های نفت و گاز با ساختار فعلی ای که قراردادهای نفتی ایران دارند، در این کشور سرمایه گذاری نخواهند کرد».

گفتگو با دکتر فریدون خاوند
 استاد اقتصاد دانشگاه پاریس
 ما تافته جدا بافته نیستیم

برخی از صاحبنظران با اشاره به مشکلات پیش  رو در نحوه انعقاد و اجرای قراردادها و همچنین نبود استراتژی مشخص از سوی ایران و در نهایت حضور شرکت های شبهه دولتی و نظامی در بخش نفت و گاز کشور، بازگشت به روزهای طلایی صادرات نفت و گاز را برای ایران، تا حدی دور از انتظار می بینند.
دکتر فریدون خاوند استاد اقتصاد دانشگاه پاریس و متخصص در رشته روابط بین المللی اقتصادی هم در گفت و گویی اختصاصی با ماهنامه پایا، به نقد وضعیت فعلی نفت و اقتصاد ایران در این حوزه پرداخت.
او که در نوشته هایش به زبان فرانسه عمدتا به سازمان تجارت جهانی پرداخته است. از سی و پنج سال پیش در دانشگاه رنه دکارت فرانسه  تدریس و تحقیق کرده و همزمان هم در شمار زیادی از مدارس آموزش عالی در فرانسه و آفریقا تدریس کرده است.
وی در این گفت و گو با اشاره به موقعیت فعلی نفت و گاز ایران و همچنین چشم انداز آینده این صنعت در جهان، ضرورت تغییر در مفاد و نحوه انعقاد قراردادهای بین المللی و همچنین رفع برخی ابهامات در نحوه مدیریت و سیاست های راهبردی صادرات نفت و گاز کشور را اجتناب ناپذیر دانست و تعلل در این مورد را برای آینده اقتصاد ایران نگران کننده عنوان کرد.
دکتر خاوند، در مورد وضعیت فعلی تولید نفت در کشور گفت:”بر اساس برنامه های ۵ ساله و به خصوص برنامه پنجم، هدف این است که ظرفیت تولید ایران به حدود ۵ میلیون بشکه در روز برسد. این در حالیست که با تحریم های فعلی تولید ایران چیزی نزدیک به ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز است که بر این اساس، ایران در واقع مقام سوم یا چهارم در اوپک بعد از عربستان و عراق را دارد که البته در برخی موارد هم امارات و کویت به شکل مقطعی جلو می افتند، ولی در آخرین گزارش اوپک ایران مقام سوم را داشته که البته با فاصله خیلی کم از امارات بوده است.
حال با توجه به آخرین ارزیابی صورت گرفته توسط مؤسسات تخصصی بین المللی در صنعت نفت، این احتمال وجود دارد که حدود، دوازده تا هیجده ماه بعد از لغو تحریم ها، ایران بتواند تولید خودش را به همان سطح قبلی رسانده و صادراتش را حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد. یعنی بجای صادرات روزانه یک میلیون و سیصد هزار بشکه، به رقم ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز برسد، که البته با احتساب حدود یک میلیون و ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار بشکه مصرف داخلی هم می توان به رقمی نزدیک به ۳ میلیون ۷۰۰ هزار تا ۴ میلیون بشکه رسید که قبلا هم در کشور تولید می شد. اما برای دست یابی به ۵ میلیون بشکه، ایران نیاز دارد که مشارکتش را بیش از پیش با شرکت های عظیم نفتی در دنیا افزایش بدهد.”
حضور شرکت ها برای کسب معلومات
دکتر خاوند در خصوص حضور شرکت های خارجی پیش از رسیدن به توافق هسته ای و رفع تحریم ها در ایران افزود:”در مورد اینکه شرکت های خارجی به سرمایه گذاری در ایران علاقه مند هستند شکی نیست، چرا که ایران از نظر ذخایر نفتی و بر اساس آمارهای بین المللی، چهارمین کشور دنیا بوده و همچنین در خصوص ذخایر هم بر اساس گزارش سالانه بریتیش پترولیوم، اولین کشور دارنده گاز در دنیا حتی جلوتر از روسیه و یا بر اساس بعضی دیگر از ارزیابی ها دومین کشور گازی دنیاست. بنابراین از نظر ذخایر نفت و گاز، ایران امکان بالقوه این را دارد که به یکی از مهمترین قطب های انرژی فسیلی در دنیا تبدیل شود. اما این که می شنویم برخی شرکت های سرمایه گذار به ایران می روند، طبعا در حال حاضر این اقدام آنها فقط و فقط جنبه کسب معلومات از وضعیت موجود در صنعت نفت و گاز کشور است. چرا که اگر تا اواخر ماه ژوئن در مورد پرونده هسته ای، اتفاق مثبتی بیافتد و به خصوص طرف های مذاکره به نتیجه ای مثبت برسند، بدون شک زمینه برای سرمایه گذاری مجدد در صنایع نفت و گاز ایران دوباره فراهم خواهد شد.
اما مشکلات هسته ای تنها یکی از بن بست ها و موانعی است که حتی اگر هم برداشته شود، مشکلات حل نشده و موانع دیگری وجود خواهد داشت که با وجود آنها، احتمال حضور شرکت های غربی در صنایع نفت و گاز ایران آنطور که انتظار می رود نخواهد بود.”
لزوم تغییر در شکل قراردادها
استاد اقتصاد دانشگاه پاریس، در ادامه به موانع موجود بر سر راه آینده صنعت نفت کشور اشاره کرد و در مورد نوع قراردادهای نفتی ایران گفت:”یکی از این موانع در عرصه نفت و گاز، نوع قر ار دادهایی است که ایران به طرف های خارجی خود ارائه می دهد.
در این مورد باید بگویم که بعد از انقلاب اسلامی، در قانون اساسی، یک اصل هشتاد و یک وجود دارد که بر اساس آن، دادن هر نوع امتیاز، به شرکت های خارجی، به هر شکلی ممنوع است و چون قراردادهای نفتی هم باید با این اصل منطبق باشند به ناچار قراردادهای معروف به بیع متقابل مرسوم شد که دولت ایران آنها را به شرکت های نفتی بزرگ دنیا پیشنهاد می کرده و در واقع، این قراردادها از نوع خدماتی بوده و بر اساس آن شرکت های نفتی بزرگ دیگر نمی توانستند امتیازهایی را که در دیگر کشورهای نفتی می گرفتند، در قرار دادهای ایران داشته باشند. بنابراین نوع قراردادهای ما، آنطور که باید و شاید به فکر منافع شرکت های طرف مقابل نیست.
با این حال، ایران در سال های بعد از جنگ و انقلاب توانست تا اندازه ای ظرفیت تولید را بهبود بخشیده و دوباره شرکت های نفتی به ایران بیایند.  قبل از انقلاب چیزی نزدیک به ۶ میلیون بشکه نفت در ایران تولید می شد که متأسفانه در زمان جنگ به شدت سقوط کرد. بعد از جنگ هم با حضور شرکت های خارجی و با عقد قراردادهای بیع متقابل توانستند تا مقداری تولید ایران را بالا ببرند و تا قبل از بالاگرفتن تحریم ها هم ایران نزدیک به ۴ میلیون بشکه در روز تولید داشت.
اگرچه در زمانی شرکت های خارجی بر اساس همین نوع قراردادهای بیع متقابل در پروژه های نفتی و گازی کشور حضور پیدا کرده اند، اما باید به این مسئله توجه داشت که در حال حاضر دیگر این نوع قراردادها مورد توجه شرکت های نفتی جهان نیست. چرا که به طور مثال عراق قراردادهای بهتر و پر منفعت تری را پیشنهاد می کند و دولت ایران هم متعاقباً قصد دارد که شکل قرار دادهای خود را عوض کند.
یعنی آنها را از نوع بیع متقابل مطرح کند، به شکلی که با اصل ۸۱ قانون اساسی هم در تضاد قرار نگیرد .
بدون شک طرف ایرانی باید وضعیتی را ایجاد کند تا شرکت های خارجی از حضور در ایران ثمره ای متناسب با دیگر قراردادهای بین المللی داشته باشند.
در همین راستا هم پیش از این قرار بوده که قراردادهای نوع جدید در اروپا رونمایی بشود ولی به تدریج و به دلیل اولویت مذاکرات هسته ای، این موضوع به تعویق افتاد و از قرار معلوم مقرر شده است که در پاییز آینده، احتمالا در شهر لندن در جریان یک کنفرانس بین المللی، قراردادهای جدید ایران به شرکت های نفتی معرفی بشود.
البته باید دید که استقبال شرکت های نفتی از این نوع قراردادها چگونه و در چه حدی است.
نکته اول همان بحث قراردادها بود که مطرح کردم، یعنی باید مسئله قراردادهای نفتی تا اندازه زیادی اصلاح بشود، بطوری که این شرکت ها بتوانند قراردادهای مورد علاقه اشان را با ایران بسته و هر دو طرف به منافع خودشان عادلانه و صحیح دسترسی
داشته باشند.”
رفع تحریم ها و بازگشت سریعتر بانک های بین المللی
وی در ادامه، لزوم بازگشت هر چه سریعتر بانک های جهانی بزرگ به ایران را در صورت لغو تحریم ها بسیار مهم و حیاتی دانست و در این خصوص گفت:” باید در عرصه لغو تحریم ها پیشرفت های زیادی حاصل شود تا شرکت های نفتی بتوانند هر چه سریعتر به ایران باز گردند.  چرا که در حال حاضر از یک سو قرار دادهای نفت و گاز مستلزم پشتیبانی بانک های بزرگ بین المللی است و از سوی دیگر بانک ها به شدت از آمریکا
وحشت دارند.
براین اساس، هر بار که این بانک ها با ایران وارد عملیات بانکی شده اند، از سوی ایالات متحده آمریکا میلیاردها دلار مجازات شده اند و طبعاً در صورت ادامه روند مذکور و مشکلات بانکی و همچنین مسئله تحریم ها شرکت های نفتی و بانک های بزرگ دنیا به ایران نخواهند آمد.”
ابهامات در استراتژی ایران روشن شود
دکتر خاوند همچنین در مورد اهمیت مدیریت راهبردی و استراتژی صادرات نفت و گاز در کشور گفت:”مسئله ای که در این میان و به خصوص در بحث گاز خیلی مهم است، این است که طرف های خارجی در مورد استراتژی تولید و صادرات گاز ایران اطمینان پیدا کنند.
این کشورها و شرکت های خارجی باید بدانند که دولت ایران در مورد گاز چه استراتژی دارد! چرا که با وضعیت فعلی هیچ کسی نمی داند که آیا ایران واقعا قصد حضور در بازارهای بین المللی گاز را دارد یا نه؟
اینکه ایران از چه طریق در بازارجهانی حضور پیدا می کند، اهمیت بسیاری دارد. در واقع از سه بازار منطقه ای خلیج فارس و بازار آسیا یا بازار اروپا، کدامیک برای ما اولویت دارد؟ نکته ایست که برای طرف های خارجی بسیار اهمیت دارد.
اینکه ایران؛ آیا می خواهد که گاز مایع بفروشد یا از طریق شاه لوله های گازی صادرات داشته باشد، و یا در نهایت چه مسیری را برای انتقال گاز انتخاب می کند؟
اینها همه سئوالاتی است که کسی پاسخ دقیق آنها را نمی داند. بنابراین باید ابهامات موجود در صنعت نفت و گاز کشور، در تمامی موارد یعنی تحریم ها، قرار دادها و اولویت ها و استراتژی صنعت نفت و گاز کشور روشن شود تا با باز شدن پای شرکت های معتبر بین المللی در این حوزه، ایران بتواند ظرفیت تولید و عرضه خود را بالا ببرد و در بازار جهانی حضور مؤثرتر داشته باشد.”
شفاف سازی در رابطه اقتصادی دولت و دیگر ارگان ها
وی همچنین به وضعیت حضور بخش های دولتی و شبهه دولتی در اقتصاد و به خصوص صنعت نفت کشور اشاره کرد و با اشاره به عدم شفافیت در نحوه حضور و فعالیت این ارگان ها و دستگاه های وابسته به قدرت در اقتصاد ایران گفت:”البته همه نکات مبهم در این میان، فقط استراتژی صادرات نیست، بلکه مسئله بزرگتر، شاید همان ابهام های داخلی ورابطه بین گروه های ذیع نفوذ در کشور است.
ما باید به این نکته توجه کنیم که تا اینجا و طی تقریبا دو سال گذشته در عرصه اقتصادی، ابتکارهای مهمی از طرف دولت روحانی اتخاذ نشده، ما شاهد تحولات چشمگیری در اقتصاد کشور، توسط دولت روحانی نبوده ایم.
بدون شک دلیل این امر الویت ایشان برای حل مسئله تحریم ها و توافق هسته ای است که خود اهمیت ویژه ای دارد، اما به هر حال هنوز در اقتصاد ایران وضعیت شرکت ها ی شبهه دولتی و همچنین نظامی و حضور قرارگاه های مختلفی که معتقدند که هیچ نیازی به حضور شرکت های خارجی در ایران نیست روشن نشده و اینها خود تأثیرات منفی بسیاری بر اقتصاد کشور گذاشته است.
چه در زمینه نفت و گاز و چه در زمینه های دیگر اقتصادی، مسئله رابطه دولت با مجلس، دولت با شرکت ها و بنگاه های شبهه دولتی، به خصوص با سپاه و غیره، همه اینها باید مد نظر قرار گرفته و مورد بررسی قرار گیرد تا نقاط ضعف و مبهم برطرف شده و فضای اقتصادی را باز و شفاف سازد.
تا زمانی که تکلیف این مسائل مبهم در اقتصاد ایران روشن نشود و تا وقتی که نقاط ابهام ها در روابط و رقابت اقتصادی و تجاری در ایران وجود داشته باشد، هیچ اتفاق بزرگی در هیچ حوزه ای، نه در عرصه نفت و گاز و نه در بقیه عرصه ها نمی افتد. ”
ما تافته جدا بافته نیستیم
استاد دانشگاه پاریس، در بخش پایانی صحبت هایش با نادرست خواندن گرایش برخی دیدگاه ها در داخل کشور به اوهام و تصورات غلط، به لزوم واقع بینی و درک حقیقت بازار نفت در جهان اشاره کرد و گفت:”ما باید بدانیم که در حال حاضرخصوصا برای اروپایی ها ارتباط با صنایع گاز و نفت ایران خیلی مهم است. چرا که اروپا به گاز ایران گرایش بسیاری دارد و این به آنها اجازه می دهد که از زیر بار وابستگی گازی به روسیه خارج شوند. ولی این امر به شرطی صورت خواهد گرفت که ایران هم یک صدا، یک استراتژی، یک برنامه و یک هدف داشته باشد.
بگذارید بگویم که ما نباید فکر کنیم در حال حاضر و با شرایط فعلی صنعت نفت و گاز ایران برای دنیا ارزش زیادی دارد. چرا که به دلیل وجود ابهامات، آنها باید بدانند که در ایران با چه کسی طرف هستند، برنامه های مد نظر ایران چیست و قرار دادهای ایران چگونه خواهد بود.
تا وقتی که ابهام ها وجود داشته باشند، هیچ بانکی، هیچ سرمایه گذار و هیچ طرف تجاری حاضر به تأمین نیازها و مشارکت نیست. همچنین شرکت های نفتی علاقه چندانی برای حضور نشان نمی دهند.
در نهایت باید بگویم، اگر تحولاتی جدی و اساسی صورت بگیرد، مسلما ایران می تواند جایگاه شایسته خود را پیدا کند. اما اگر ایران نتواند به این ابهام ها پاسخ مناسب بدهد، حتی اگر تحریم ها هم رفع شود، یک مقدار شور و شوق اولیه خواهد بود، اما پس از آن وقتی طرف های خارجی ببینند که آش همان آش و کاسه هم همان کاسه است، دلسرد می شوند.
طرف ایرانی هم به خصوص دولت روحانی باید بداند که ما در دنیای صنعت نفت و گاز تنها نیستیم و دنیا هم منتظر ما نخواهد ماند.
یک مثال ساده می زنم و آنهم کشور عراق است که در کنار ایران و با وجود تمام مشکلات از جمله مسئله داعش و ایجاد جو نا امنی در این کشور، روز به روز تولیدات خود را افزایش می دهد.
منابع دیگری هم در دنیا در حال شکل گیری هستند از جمله نفت شیل آمریکا، آفریقا و جاهای دیگر که به خوبی بر آینده بازار انرژی تأثیر خواهند گذاشت.
این تصور اشتباهی است که ما ایرانی ها داریم، ما همیشه فکر می کنیم که تافته جدا بافته ای هستیم و اگر ما نباشیم دنیا سقوط خواهد کرد. کما اینکه قبلا در دوره دولت گذشته هم عده ای فکر می کردند که اگر اروپایی ها نفت ایران را تحریم کنند، قیمت نفت می شود ۳۰۰ دلار در بشکه.
این تصورات و اوهام اشتباه بوده و باید کنار گذاشته شود و مسئولان درک کنند که ایران در دنیا تنها نیست و رقابت عظیمی در میان تولید کنندگان انرژی وجود دارد که در اصطلاح یکی از مسائل بزرگ جامعه بشری در چند دهه آینده خواهد بود.
بدون شک کشورهای پیش رو به طرف انرژی های تازه هم می روند که در آن موقع اصلاً رابطه قدرت در جهان عوض خواهد شد. از اینرو باید عجله کرد، چرا که تحولات عظیمی در این راستا جریان دارد و ایران باید بتواند حضوری مؤثرتر داشته باشد و بقیه هم به روشنی بدانند که ایران چه می خواهد.”