رفع فیلترینگ در ایران، منبع درآمد هنگفتی است.
در حالی کە دولت ایران میلیون ها دلار صرف ساخت و حفظ یکی از بستەترین رژیم های سانسور در جهان می کند، شهروندانش میلیون ها دلار از حساب های شخصی خودشان را صرف نرم‌افزارهای رفع فیلترینگ می کنند تا بە اینترنت آزادتری دسترسی داشتە باشند.
رفع فیلترینگ مستلزم صرف پول هنگفتی است. در حقیقت، بسیاری از مقامات دولتی و دست اندرکاران اجرای سانسور در ایران، خود عاملان عرضە و فروش نرم افزارهای غلبە بر سانسور هستند تا پول گزافی بە جیب بزنند، نوعی حس امنیت کاذب بە شهروندان بدهند، و از این طریق شغل نظارتی خود را آسان تر کنند.
تقریبا بیشتر کسانی کە در ایران اقامت داشتەاند، بە شما خواهند گفت کە دُور زدن سیستم سانسور ایران، کە از سوی منتقدان بە“فیلتِرنِت” ملقب شدە است، چندان سخت نیست.
سیستمی کە در آن، بزرگ‌ترین وب سایت های جهان از جملە فیسبوک -کە تقریبا ٢٠ میلیون ایرانی از آن استفادە می کنند– و توییتر مسدود (فیلتر) شدەاند. این در حالی است کە با پرداخت چند دلار برای یک شبکە خصوصی مجازی (وی‌پی‌ان)، امکان دسترسی آزادانەتر بە اینترنت، همانند سایر نقاط جهان فراهم می شود.
فناوری رفع فیلتر -فیلترشکن– در ایران غیرقانونی است، اما بسیاری از وی‌پی‌ان ها بە طور علنی بە فروش می رسند، کە بە ایرانیان این فرصت را می دهد تا پیرامون اثرات سانسور بە گزافە گویی بپردازند و آن را ظاهرا ناکارآمد توصیف کنند. بنا بە استناد بە آمارهای رسمی دولت و هم‌چنین با یک جستوی سادە در گوگل برای خرید وی‌پی‌ان در ایران، تقریبا از بین هر ١٠ نفر ایرانی، ٧ نفر از آنها از وی‌پی‌ان استفادە می کنند.
پلیس سایبریِ ایران یا “پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات” (فتا)، جنگ وسیعی علیە وی‌پی‌ان ها برپا کردە است، اما با این وجود هم پیدا کردن، خریدن و بە کار بردن این دسته از نرم‌افزارها خیلی آسان است. بە این معنا کە شما می توانید از سامانەهای قانونی پرداخت الکترونیکی دولت ایران (مانند پرداخت‌نت، شارژ ایران، جهان‌پرداخت و بازپرداخت) برای خرید نرم‌افزارهایی استفادە کنید کە سانسور را دور می زنند.
هنگام استفادە از این سامانەها، مشتریان از حساب بانکی و هویت واقعی خودشان استفادە می کنند، بە این امید کە اطلاعات شخصی شان محرمانە بماند و با پیگردهای دولتی مواجە نشوند.
سوال واضحی کە این‌جا مطرح می شود این است کە: چرا سامانەهای قانونی و دولتی افزارهایی را عرضە می کنند کە قانون را نقض می کنند؟
رسانەهای مستقل ایران گزارش دادەاند کە عاملان دولتی و اعضای سپاە پاسداران انقلاب اسلامی ایران از شماری از عرضەکنندگان اصلی وی‌پی‌ان حمایت می کنند؛ ادعایی کە بە استنادهای گزارش سال ٢٠١۴ سازمان غیرانتفاعی “رسانە کوچک” (Small Media) متکی است. گزارش ها این تئوری را مطرح می کنند کە این یک آرایش دو سویە سودآور است؛ پر کردن جیب مقامات دولتی، و هم‌زمان آزاد گذاشتنِ فروشندگان وی‌پی‌ان، تا بدون نگرانی از دخالت نهادهای دولتی بە کارشان ادامە دهند.
هادی نیلی، روزنامەنگار بی‌بی‌سی، معتقد است کە «نە تنها مقامات دولت ایران مبادرت بە فروش اشتراک های وی‌پی‌ان می کنند، بلکە دولت ایران از وی‌پی‌ان ها بە منظور حراست از ارتباطات خودش هم استفادە می کند». نیلی بە “دِیلی‌دات” (Dailydot) میگوید: «اثبات ارتباط مستقیم دولت با عرضەکنندگان وی‌پی‌ان کار دشواری است، اما این حقیقت کە وی‌پی‌ان ها علنا به فروش می رسند، و به جز در مناسبت های خاص مانند انتخابات، در مقیاس وسیعی بە کار گرفتە می شوند، بە این معنا است کە بە احتمال زیاد این یک ارتباط دولتی است.»
“نریمان غریب”، پژوهش‌گر حوزه‌ی اینترنت و فعال مدنی، هم دولت ایران را مالک بیش از ٧٠ درصد وی‌پی‌ان های داخل کشور میداند. او معتقد است کە «عرضەکنندگان وی‌پی‌ان تقریبا همگی با دولت و سپاە پاسداران انقلاب اسلامی ارتباط دارند چرا کە در غیر این صورت آنها تا به حال باید پشت میلەهای زندان می بودند، در حالی کە نیستند».
در نوامبر ٢٠١۴، “غریب” در بین ٨۴ هزار کاربر ایرانی کە روزانە سیستم سانسور ایران را دور می زنند، یک مطالعەی آماری انجام داد. نتایج این مطالعە محبوب ترین ابزارها را در کشور معرفی می کند و جزییات بیشتری در مورد این‌کە دور زدن سانسور در کشور چگونە عملی است (و در چە حالتی غیرعملی است) در اختیار ما می گذارد
محبوب ترین ابزار دور زدن سانسور در ایران “هاتسپات شیلد” (Hotspot Shield) است با ١۵/١ درصد از مجموع کاربران؛ پس از آن “سایفون ٣” (psiphon3) و “اِف–سِکیور فریدِم وی‌پی‌ان” (F-Secure Freedom VPN) در رتبەهای دوم و سوم قرار دارند؛ سە ابزاری کە بە آسانی قابل استفادەاند و ادعا می کنند کە قادرند سانسور را دور بزنند و در سدهای ایجادشدە، نفوذ کنند.
“تور” (Tor)، بە احتمال زیاد یکی از موفق ترین و موثرترین ابزارهای رفع فیلتر در جهان غرب است کە توسط ٧/۵ درصد از ایرانیان مصاحبە‌شدە، به کار گرفته شدە است. از نقطەنظر فنی، شکی نیست کە تور یکی از موثرترین ابزارها برای حفاظت از حریم خصوصی و دور زدن سانسور است.
پس چرا گروەهای عظیمی از ایرانیان بە یک ابزار رایگان، متن باز، و با شبکەای که بە میزان قابل توجەی قدرتمند و غیر قابل شناسایی است، روی نیاوردەاند؟
“غریب”، کە اکنون در کشور انگلستان مشغول بە کار است، از این‌کە تور رتبەهای یک تا سە را بە خود اختصاص ندادە، متعجب نیست. او میگوید: «وقتی کە شما با یک حکومتِ به طور فزایندە فریب‌کار مانند ایران سر و کار دارید، استفادەی موثر از تور بە مراتب سخت تر از سایر ابزارهای وی‌پی‌انِ حاضر در میدان رقابت است.»
برای یک کاربر معمولی مانند جُو (یا در این مورد، علی)، سهولت استفادە از ابزار بسیار مهم است.
غریب اضافه میکند: «دانش کافی در مورد چگونگی استفادەی موثر از تور و اتصالاتش وجود ندارد؛ حجم نرمافزار تور برای کاربران اینترنت در داخل ایران، نسبتاً بزرگ است و آنها نمی دانند کە چگونە ویدئوها را بر روی مرورگر تور نمایش دهند. این جداً یکی از بزرگ‌ترین چالش های روبروی کاربران است.»
ایرانیان هم‌چنین از سرعت کند تور شکایت می کنند در حالی کە وی‌پی‌ان ها سریع هستند، بە آسانی قابل استفادەاند و کمتر خطا می کنند.
اگر مانند بسیاری از کاربران اینترنت قصد دارید از سرویس هایی مانند “پی‌پَل” (Paypal) استفادە کنید، تور بە شکل غیرقابل قبولی طاقت‌فرسا می شود.
یکی از مزیت های مخفیانەی تور این است کە هیچ وب سایتی، هرگز قادر بە تشخیص موقعیت شما نخواهد بود و این‌گونە بە نظر می رسد کە موقعیت شما بە طور سیستماتیک در سرتاسر جهان در حال تغییر است. برای وب سایت های مالی مانند پِی‌پَل، کە موقعیت مشتریان را برای جلوگیری از تقلب و کلاەبرداری بە طور دقیق ردیابی می کند، تور کل سیستم را مسدود می کند.
بە گفتەی غریب «اکثر وی‌پی‌ان های مذکور قابل استفادە هستند، اما بە نظر من فقط تور و اِف–سِکیور فریدم وی‌پی‌ان از حریم خصوصی کاربران حراست می کنند». این یک راز سر بە مُهر در ایران نیست، اما حقیقت این است کە مردم اهمیت چندانی بە این مسائل نمی دهند.
هادی نیلی در این ارتباط میگوید: «مسالەای کە برای اکثر آنها در درجەی اول اهمیت قرار دارد، پیداکردن راهی در میان پردەهاست کە آنها را بە مقصد مورد نظرشان برساند. آنها می خواهند بە موسیقی گوش دهند؛ ویدئو تماشا کنند؛ هر دوی آنها را دانلود کنند؛ سیستم های آندروید یا اپل شان را به روزرسانی کنند؛ فیسبوک شان را برای تماشای ویدئوهایی از دخترخانم های ناز بررسی کنند؛ اخبار را در وب سایت های خبری مانند بی‌بی‌سی فارسی دنبال کنند؛ دیوار فیسبوک شان را بالا پایین کنند؛ و شاید مطلبی را بپسندند یا نظر طعنەآمیزی زیر پست ها بنویسند و در فعال ترین حالت، برخی از پست ها را دوبارە بە اشتراک بگذارند.بنابراین حتی اگر آنها نیاز بە سیستمی با ضریب امنیتی بالاتری داشتە باشند، ممکن است حریم خصوصی خودشان را در ازای قیمت مناسب تر و سهولت استفادە از نرم افزاری مشابە معامله کنند.»
برای بسیاری از ایرانیان، همانند بسیاری از مردم جهان، اگر آنها بتوانند بە حساب کاربری خود در فیسبوک وارد شوند، دیگر بیش از این چە چیزی از اینترنت می خواهند؟
میدان مبارزە تور با دولت ایران از سال ٢٠١١ بە این طرف بە سرعت در حال وسیع تر شدن است.
بعد از انتخابات بە شدت بحث برانگیز سال ٢٠٠٩، فعالان مدنی از شبکەهای اجتماعی برای سازماندهی و جلب توجە افکار عمومی در سرتاسر جهان استفادە کردند؛ امری کە اهمیت اینترنت را بە عنوان “یک ابزار انگیزشیِ جنبش های اجتماعی” بە دولت اثبات کرد. درنتیجە، حکومت ایران سیستم های بسیار ابتدایی سانسور و نظارتیِ خود را بە یک “موجود” کاملا جدید تبدیل کرد.
در سال ٢٠١١، دولت ایران یک سیستم نظارتی فوق العادە پیچیدە و چندلایه را مستقر کرد. این مطلب را “اَندرو لِومان” (Andrew Lewman)، مدیر اجرایی “تور” بە “دِیلی‌دات” گفت. همه‌ی اطلاعات بە طور ناگهانی زیر تیغ سیستم های نظارتی رفت.
آقای لومان میگوید: «ایران، ١٨ میلیون نفر کاربر داشت کە بە طور هم‌زمان از اینترنت استفادە می کردند. از یک دیدگاە صرفا مهندسی، این رقم، رقم چشم‌گیری است. شایعات بسیاری در مورد این‌کە چە کسی بە آنها کمک کرد، وجود دارد. این دقیقا مانند پیشرفت از “گاری و درشکە” بە فناوری ساخت “هواپیمای جت” در طول یک سال است.»
بخش اصلی کار حتی از این هم سریع تر اتفاق افتاد. در ژانویەی ٢٠١١ لِومان نوشت کە «در طول ۴٨ ساعت، “دیوارِ آتشینِ قدرتمند فارسی”(۲) به روزرسانی شدە و شروع بە مسدود کردن تور و دیگر ابزارهای رفع فیلتر کردە، بە طوری کە قبلا در کشور بی سابقە بودە است».
تا پایان ماە، تقریباً هیچ کس در ایران قادر بە استفادە از تور نبود.
یکی از ویژگی های تحسین برانگیز نسل جدید اینترنت ایران این بود کە می توانست تور را در اتصال کابلی تشخیص دهد. بە هر حال، توسعەدهندگان تور خود را برای چنین پیش‌آمدهایی آمادە کردە بودند. آنها هشت ماە بر روی توسعەی “حاملِ قابلِ اتصال”کار کردند؛ ابزاری کە بە تور این قابلیت را می بخشد تا تغییر قیافە بدهد و برای استفادەهای کم خطر مانند اسکایپ و جستجو در گوگل بە کار می رود.
لِومان می گوید: «این یک آزمایش تمام‌عیار بود. ما بە کاربران گفتیم کە نرم افزار در مرحلە آزمون و خطا است. ما گفتیم “آیا شما آمادەاید کە برای چنین کاری زندانی بشوید؟” و آنها جواب دادند “بلە. ما در حال حاضر آمادەایم کە به خاطر چیزهای زیادی بە زندان برویم، فقط نرمافزار را بە ما بدهید”. آنها کد ما را مستقیماً آزمایش کردند و از آن نتیجە گرفتند.»
از آن پس، دولت ایران بە شیوەای سیستماتیک این نرم افزار ناشناس ماندن را مورد حملە قرار دادە؛ نقاط ضعف آن را شناسایی کردە و در صورت امکان آن را از شبکە خارج کردە است. سال گذشتە آنها موفق شدند کە شبکەی ٧۵ درصد از کاربران ایرانیِتور را قطع کنند.
توسعەدهندگان پروژە تور یک بار دیگر جنگیدند. در طی چند هفتە، شمار بی‌سابقەای از ایرانیان از تور بە عنوان ابزاری کە به روزرسانی شدە بود و با سانسور مبارزە می کرد، استفادە می کردند.
این روزها، شمار کاربران تور یک بار دیگر بە رقمی حول و حوش ٢٠ هزار نفر به صورت هم‌زمان رسیدە است؛ کە این سقوط فاحشی از شمار کاربران در سپتامبر سال ٢٠١۴ است کە چیزی نزدیک بە ۵٠ هزار نفر بود. مثل همیشە، تور در حال به‌روزرسانی و ارتقاء کیفیت برای مقابلە با خطرهای نوظهور است.
لومان میگوید: «ما بە آرامی بە مبارزەی جنگ‌افزاریِ خودمان ادامە می دهیم. گویا برای هر عملی کە ما انجام می دهیم، عکس العملی وجود دارد. ما نمی توانیم بە صورت شتاب‌زدە بە یک مسابقەی جنگ‌افزاری برویم، این برای کاربران ما خوب نیست. یک کاربر معمولی نمی تواند نسخەهای روزانەی نرمافزار را دنبال کند؛ حتی بە نظر می رسد کە انتشار و استفادە از نسخەهای ماهیانەی آن هم بیش از حد دردسرساز باشد.»
این نکتە برای کاربران ایرانی بیشتر صدق می کند کە در حال حاضر بە سختی و با پهنای باند فشردە از تور استفادە می کنند. این وضعیت نە تنها کاربران ایرانی را آسیب پذیر می کند، بلکە بە آنها نوعی حس امنیت کاذب می دهد کە می تواند فریبندە و بسیار خطرناک باشد.
آیندەی اینترنت در ایران تیرە و مبهم است. در حالی کە رییس جمهوری اسلامی علیە سانسور اینترنت سخنرانی می کند، آیت‌اللە خامنەای -کە در واقع قدرت اصلی است و حرف اول مملکت را می زند– اینترنت پرسرعت را “غیراسلامی” می داند.
اما حتی با یک وی‌پی‌ان مطمئن یا استفادە از تور، امنیت فضای سایبر برای تودەهای عظیمی از ایرانیان یک رویا است. نسخەهای جعلی -کِرَک شدە– ویندوز و نرم‌افزارهای فیلترشکن برای پرهیز از پرداخت هزینەهای تصاعدی آنها بە وفور در ایران یافت می شوند کە کاربران را از زوایای گوناگون طعمەهای خوبی برای حملەهای اینترنتی می کند. نرمافزار رایگان و امنی مانند لینوکس، علی‌رغم ضریب امنیتی بالای دیوارەی آتشین آن، در ایران کمتر استفادە می شود.
به همین دلیل است که نریمان غریب به کاربران ایرانی این‌گونه هشدار میدهد: «در ایران، “امنیت کامل” بە معنای واقعی کلمە وجود ندارد. بنابراین، فعالان مدنی در ایران چندان اهمیتی بە فعالیت آژانس های اطلاعاتی خارجی مانند “سازمان امنیت ملی امریکا” (NSA) نمی دهند، چرا کە آنها بیشتر نگران پیگردهای دولت خودشان هستند.»
۱ Patrick Howell O’Neill
۲ Great Persian FireWall
نظرات
این یک مطلب قدیمی است و اکنون بایگانی شده است. ممکن است تصاویر این مطلب به دلیل قوانین مرتبط با کپی رایت حذف شده باشند. اگر فکر می‌کنید که تصاویر این مطلب ناقض کپی رایت نیست و می‌خواهید توسط زمانه بازیابی شوند، لطفاً به ما ایمیل بزنید. به آدرس: tribune@radiozamaneh.com
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.