مهدویت، باوری مختص شیعیان

گفت و گو با پرفسور سید حسین نصرسید حسین نصر، متولد ۱۳۱۲ در شهر تهران از نوادگان آیت الله شیخ فضل الله نوری و از شاگردان فلسفه و حکمت اسلامی نزد علامه طباطبایی و محمد کاظم عصار است. این فیلسوف اسلامی در حال حاضر استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه جرج واشنگتن در شهر واشینگتن امریکا است.
وی در سال ۱۳۳۷ در رشته تاریخ علم با گرایش مطالعات اسلامی از دانشگاه هاروارد فارغ التحصیل شد. نصر در سال ۱۳۵۲ از سوی فرح پهلوی ماموریت یافت تا انجمن مطالعات فلسفی را تاسیس کند ودر سال ۱۳۵۳ انجمن شاهنشاهی فلسفه تاسیس شد. با وقوع انقلاب ۱۳۵۷ نصر با مشکلات متعددی از سوی انقلابیون مواجه شد که نهایتا به مصادره اموال و املاک وی منجر شد. این مساله باعث شد او و خانواده‌اش برای همیشه ایران را ترک کنند. از دکتر نصر کتب بسیاری موجود است که شماری از آن‌ها نیز در سالهای اخیر ترجمه و در ایران منتشر شده است. از این کتب می‌توان به “انسان و تنگناهای جهان متجدد” اشاره کرد که بحث‌های بسیاری را در میان محافل دانشجویی و فرهنگی برانگیخت. با وی در باره تفکر مهدویت به گفتگو نشسته‌ایم:

تفکر مهدویت در شیعه از چه زمانی مطرح شد و چه مسایلی در آن مطرح شده است؟
تفکر مهدویت یا‌‌ همان اعتقاد به مهدویت از ارکان جهان بینی شیعی است. ما در موج مهدویت قرار داریم.
نه تنها ما که بسیاری مسیحی نیز اعتقاد دارند به زودی حضرت مسیح باز می‌گردد. این نشان می‌دهد این موضوع حقیقتی است که بعد‌ها به اسلام وارد نشده است و از اول بوده و حتی پیغمبر اسلام به آن اشاره‌ کرده‌اند. بدین ترتیب نمی‌توان گفت مهدویت ساخته دست علمای قرن سوم هجری قمری است و این ساختگی دانستن مهدویت نزد معتقدین نوعی کفر به حساب می‌آید.

اما چرا این موضوع اینقدر نزد شیعه اهمیت دارد؟
این اعتقاد ساختار باوری است به نام شیعه. اگر امام را همانطور که شیعه ۱۲ امامی باور دارد باور داشته باشید یکی از این دو راه پیش پای شماست:
اول این که امام همیشه باشد که به آن امام حاضر می‌گویند. این مساله در شعبه دیگر تشیع یعنی “شیعه اسماعیلیه” مطرح است که امام حاضر دارند برای مثال “آقاخان” امام اسماعیلیه است (حالا اینکه کراوات می‌زند یا فرانسه می‌رود آن بحث دیگری است).
دوم این که امام غایب است، که این باور ما شیعیان است.

امام زمان بر پایه این تفکر شیعی کجا ظهور می‌کند؟
در طول تاریخ ادعاهایی مطرح شده در مورد این که برخی حضرت حجت را دیده‌اند و این موضوع را به افراد دیگر نیز گفته‌اند. یکی از این مکان‌ها جمکران است.
آن زمانی که من در تهران زندگی می‌کردم، جمکران زیاد می‌رفتم. ولی معمولا هیچکس آنجا نبود. این روز‌ها در عکس‌ها می‌بینم مسجدی شبیه مسجد بازار تهران درست کرده‌اند، تعجب می‌کنم. این بناها تماما بعد از دوران انقلاب درست شده.
چند مکان وجود دارد که مردم معتقدند حضرت آنجا ظهور می‌کند. چند حدیث هم داریم که به طلوع آفتاب از غرب اشاره می‌کند، به این معنا که نظام عادی طبیعت برعکس می‌شود.
طلوع آفتاب از غرب معانی بسیاری دارد و تعابیر مختلفی از آن شده است. یکی از این تعابیر آن است که عده‌ای معتقدند شمس الدین تبریزی که در ارتباط با مولانا بود و شخصیت مرموزی داشت و مقبره‌اش در شهر خوی هست و کتابی هم از او به جا مانده، خودش حضرت حجت بوده، چون تبریز نیز در غرب ایران واقع است. نام او هم شمس است به معنای خورشید. زمانی که من در کلاس‌های علامه طباطبایی و مرحوم عصار تحصیل می‌کردم به این موضوع اشاره داشتند؛ نه به عنوان یک باور، بلکه عنوان می‌کردند که چنین باوری هم وجود دارد.
مورد دوم موضوع قابل اهمیتی است که در بحبوحه انقلاب در تهران رخ داد. یادم می‌آید راننده من اهل کرمانشاه بود. در محله فقیری در جاده کرج زندگی می‌کرد. روزی مرا صدا کرد و گفت در محله ما همه می‌گویند امام زمان ظهور کرده است.
این موضوع برمی گردد به زمانی که رادیو بی‌بی سی هم به مرحوم آیت الله خمینی عنوان امام خمینی داد. راننده‌ام گفت همه می‌گویند او امام است و اینک در ‍پاریس است و پاریس هم در غرب واقع شده است و به زودی هم به ایران می‌آید. حتی دو تن از نمایندگان پارلمان ایران آیت الله خمینی را خطاب قرار دادند که اگر مهدی هستی بگو.
این مساله بسیار مهم است و در فضای فکری دینی و قوه متخیله ایرانیان وجود دارد اما سند تاریخی که ایشان در کجا ظهور خواهند کرد وجود ندارد جز اینکه ایشان به مکه می‌روند.

مساله امام زمان‌های قلابی این روز‌ها بسیار باب شده است. نظر شما درباره این افراد چیست؟
عده‌ای خیال می‌کنند مهدی موعود هستند، این‌ها دروغ نمی‌گویند تحت فشار روحی یا تخیل، خیال می‌کنند و خیال خود را به واقعیت تبدیل می‌کنند. من نمی‌خواهم راجع به این مساله صحبت کنم اما حتی دو سه نفری هم در ظرف ۲۰-۳۰ سال گذشته پیش من آمدند و ادعای مهدویت کردند و از من پرسیدند نظر من چیست که به آن‌ها گفتم اصلا حرفش را هم نزن. برو خانه دو رکعت نماز بخوان و استغفار کن.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)