پروفسور هئیت، شیرینی زبان مقاومت – محمدرضا لوایی

نسلی از بزرگ مردان مکتب تبریز دارند ما را ترک می کنند. نسل حسرت و هجران و هیجان و خلاقیت. پروفسور هئیت با وارلیق حضور پر رنگی در رنگارنگی زبان و ادبیات آزربایجان جنوبی داشت. پروفسور نطقی ها و فرزانه ها و…با مجلۀ وارلیق به سمت و سوی زبان ما جاری شدند. موضوع، تجمع و وحدت یک نسل در راستای تحریر تاریخ و فرهنگ آزربایجان با زبان خویشتن است. نسل پروفسور هئیت خسته از ستم شاهنشاهی در جستجوی راهی برای آزادی بیان بودند. وارلیق اینگونه به وجود آمد. وارلیق یک مانیفست سیاسی نیست اما تاثیرات سیاسی داشت. می توان این تاثیرات را از نحوۀ جبهه گیری پان فارسیسم در قبال وارلیق به وضوح مشاهده کرد.
نوع خوانش تاریخی آزربایجان یکی از موضوعات ثابت وارلیق بود.
وارلیق داشت تاریخ می نوشت. برای مثال صمد سرداری نیا و رحیم رئیس نیا جزئیات تاریخ مشروطه را به رشتۀ تحریر در آورده اند اما خالی چیزی این میان حس می شود. روایت تاریخی جای تحلیل تاریخی را گرفته است.این تقصیر هیچ کس نیست بلکه به چگونگی مقاومت در برابر استبداد فرهنگی بر می گردد.
هئیت یکی از آفرینندگان دیالوگ فرهنگ سیاسی یا سیاست فرهنگی بود. از بین شور و هیجان این دیالوگ تئوری ها، متون فلسفی و جامعه شناختی ، انجمن های ادبی و تشکیلات های سیاسی گوناگون آزربایجانی به وجود آمدند.
پروفسور هئیت در برابر هجمه های سیاسی پان فارسیسم به مقاومت فرهنگی اعتقاد داشت. در نظر او متغیر زبان و فرهنگ کارآیی بیشتری داشتند.
نسل امروز ما که به متغیر سیاست می اندیشند خود را مدیون امثال هئیت ها می دانند. این دو راه متضاد و موازی نیست، این سیر تکاملی یک راه است.
زبان سیاسی شرق زبان انقلاب هاست اما پروفسور هئیت انقلاب زبان بود در مکتب ما. او شیرینی زبان مقاومت در برابر تلخی زبان هجمه و استحاله بود.

پروفسور هیئت دیره نیشین شیرین دیلى

تبریز مکتبینین قوجامان نسلی بیزیمله بیره ر – بیره ر ویداعلاشیر. آیرلیق، حسرت، هیجان، یارادیلیش نسلی. پروفسور هئیت وارلیق ایله بو مکتبین دیل قونوسونو قانادلاندیردی.
وارلیق دیله قاییدیش دئییل دیر دیله قاتیلیم ایدی.
پروفسور نطقی لر، محمدعلی فرزانه لر بیر یئرده توپلانیب دیله آخدیلار. قونو بیر نسلین بیر نوقطه ده توپلانیب ادبی تاریخیمیزه مکتوب ایزلر بوراخماسی دیر. هئیت – ین نسلی گنج چاغلاریندا ایران سلطنت یاسالارینین ظولمو آلتیندا تورکجه یازیب یاراتمادا چوخ ظولم لره معروض قالمیشدی. اونلار شاهدان سونرا وارلیغی یایمادا هم ادبی، همده سیاسال دوشونجه لرینی بیزیم اوچون اینشا ائتدیلر. وارلیق سیاسال مانیفئست دئییل آمما سیاسال ائتگی دیر. ایران آدلی یئرده باشقا دیللرین یازیلیب اوخونماسی ایستر- ایسته مز بیر سیاسال قونویا چئوریلیب. بونو فارس فاشیست لری بو آشامایا گتیریبلر.
هئیت -ین تاریخسل متن لری وارلیغین باشقا بیر قونوسو ایدی. تورک تاریخینی اوخوماق.
وارلیق تاریخی یازیردی.
اؤرنه یین رحمتلیک صمد سردارنیا، رحیم رئیس نیا کیمی اینسانلاریمیز مشروطه تاریخینین ان کیچیک دئتایلارینی، اولایلارینی ترسیم ائدیبلر. بیر شئیین یئری بوش گؤرونور. مشروطه دئورینده اولایلارین تاریخسل، سیاسال آنالیزینه یئر وئریلمه ییب. بو هئچ کسین سوچو دئییل. بلکه ده دئسپوتیزمین هر دؤوره عایید اولان سیاستلرینین قارشیسیندا توتولان قرار لار بعضی قونولاری بوش بوراخیر. بلکه ده ادبییاتلا تاریخه گؤمولن سیاست، سیاستیمیزین اؤزو ایدی.
هئیت – له یئنی نسلین اورتاسیندا بیر دییالوق یاراندی: سیاسال کولتور یا ایسه کولتورل سیاست؟
بو تارتیشمانین ایچیندن چئشیدلی داورانیشلار، تئوریلر، قوروپلار اورتایا چیخدی. اؤنملی اولان باشلانغیج ایدی.
اصلینده بو گون او تارتیشمانین ایچیندن بیر چوخ شئی دیشاری چیخیب اؤز یئرینده اوتوروب. سیاسال تشکیلاتلار، ادبی انجومن لر، تاریخسل یازیلار، فلسفی متن لر …
هئیت فارس فاشیزمینین سیاسال سالدیری لارینین اؤنونده تام بیر کولتورل باخیش ایدی. اونون فلسفه سینده دیل – کولتور – ده ییشدیریجی دیر.
کولتور ده ییشدیریجی دیر یا سیاست؟ بیزیم ایچیمیزده اولان چئشیدلی لیک بو سورودان قایناقلانیر. هئیت کولتور ده ییشدیریجی دیر دئیه ن قوروپا عاییددیر.
سیاست ده ییشدیریجی دیر دئیه ن یئنی نسیل اؤزونو هئیت – ین ده ییشدیرجی بیلدیی کولتورونه بورجلودور.
پارالئل یولجولوقلاردان سؤز گئتمیر بلکه یوللارین ائوریمیندن دانیشیرام. بو ائوریم هر ایکی تئورینین صاحیب لرینه آسیلی دیر.
شرقده سیاست دئوریم لرین دیلی ، کولتور ایسه دیللرین دئوریمی دیر. بو آچیدان باخاندا هئیت دیلین دئوریمی دیر منجه.
پروفسور هئیت فاشیزمین آجی دیلینین قارشیسیندا دیره نیشین شیرین دیلی دیر.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)