تحصیل برای ستاره دارها ممنوع است

طبق گزارش منتشر شده در تاریخ سوم مهر ماه ۱۳۹۲ بیش یک هزار دانشجوی محروم از تحصیل یا ستاره‌دار وجود دارد. ۷۶۸ نفر از آنان طی هشت سال اخیر ستاره‌دار شده‌اند و ۲۵۰ نفر دیگر از دانشگاه اخراج شده‌اند.

علاوه بر فعالان دانشجویی که از حق تحصیل محروم هستند، گروه دیگری از دانشجویان نیز به دلایل عقیدتی و مذهبی یا ارتباط بستگان‌شان با گروه‌های مخالف حکومت از حق تحصیل محروم هستند. دانشجویان کرد مشغول به تحصیل در  دانشگاه‌ها نیز از جمله دانشجویانی هستند که تحصیل برای‌شان مشکل است. در چند سال گذشته بیش از هشت دانشجوی عضو «اتحادیه دانشجویان کرد» به دلایل نامشخصی بازداشت شده‌اند.

دانشجویان معتقد به آیین بهایی همواره تحت نظر نهادهای اطلاعاتی و امنیتی هستند. بهائیان سال‌هاست که از حق تحصیل محروم هستند و برای بسیاری از آنان احکام سنگین صادر شده است. از سال ۱۳۵۹ دانشگاه‌های ایران بیش از دو سال به مناسبت انقلاب فرهنگی تعطیل بود. پس از بازگشایی دانشگاه‌ها در سال ۶۱ و درزمان ثبت نام مجدد در تیرماه ۱۳۶۲ دانشجویان بهایی دانشگاه‌ها، نام خود را در فهرست محرومین از تحصیل بر تابلوهای اعلانات مشاهده کردند.

سرنوشت دانشجویان ستاره‌دار

«ستاره‌دار» در ایران به دانشجویی گفته می‌شود که به دلیل فعالیت‌های سیاسی و صنفی محکومیت قضایی داشته است. این دانشجویان ممکن است محروم از تحصیل یا اخراج از دانشگاه شوند یا تحت شرایط خاص مانند ارائه تعهدنامه کتبی مبنی بر انجام ندادن فعالیت‌های سیاسی و صنفی اجازه تحصیل دریافت کنند.

اصطلاح «ستاره‌دار» از تابستان ۱۳۸۵ در دولت محمود احمدی‌نژاد مطرح شد. در سال ۱۳۸۵ دانشجویان داوطلب کنکور کارشناسی ارشد ستاره‌هایی در کارنامه کنکور خود مشاهده کردند که با پیگیری متوجه وضعیت خاص خود که محدودیت یا محرومیت از تحصیل بود شدند.

ستاره‌دار شدن و برخورد با دانشجویان با آغاز دور دوم ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد شکل تازه‌ای به خود گرفت. انتخابات  و حوادث سال ۱۳۸۸ باعث شد برخورد با دانشجویان شدت و وسعت بیشتری بگیرد. از سال ۱۳۸۵تا ۱۳۸۷تعداد دانشجویان ستاره‌دار از ۱۳۲ دانشجو بود اما در سال ۱۳۸۸ بیش از ۲۶۸ دانشجو ستاره‌دار شدند.

در سال ۸۵ فعالان دانشجویی قبول شده در دانشگاه‌های مورد نظر پس از مراجعه برای ثبت‌نام با ستاره‌هایی در فرم ثبت‌نام مواجه شدند. یک و دو ستاره‌ای‌ها با دادن تعهد می‌توانستند به تحصیلات خود ادامه دهند، اما سه ستاره‌ای‌ها به طور کل از ادامه تحصیلات عالی باز ماندند.

این دانشجویان یا از ادامه تحصیل محروم یا با احکامی طولانی مدت راهی زندان شدند از جمله این دانشجویان که هنوز در زندان هستند می‌توان از مجید توکلی، بهاره هدایت، ضیا نبوی و مجید دری نام برد. علاوه بر محرومیت از تحصیل و احضار به کمیته‌های انضباطی، تعداد زیادی از دانشجویان بازداشت یا به مراجع قضایی احضار شدند. در ماه اردیبهشت و بهمن سال ۱۳۹۰ بیشترین تعداد دانشجویان به مراجع قضایی و دادگاه ها احضار شدند.

حق تحصیل در قانون

طبق اصل ۳۰ قانون اساسی حق تحصیل همگانی است و حاکمیت موظف است که تا سطح متوسطه امکانات و شرایط تحصیل رایگان را فراهم کند. همچنین در قانون مجازات اسلامی ذکر شده است که اگر شخصی مرتکب جرمی شود از برخی خدمات محروم خواهد شد، اما هیچ جا از محرومیت از تحصیل نام برده نشده است. بر اساس قانون، تصمیمات و آیین نامه‌های دولتی نباید خلاف قانون اساسی باشد و حاکمیت حق تصویب قوانین مخالف قانون اساسی را ندارد. بر این اساس، هیچ قانون یا نهاد اطلاعاتی و دولتی نمی‌تواند مانع تحصیل شود و این حق طبیعی هر فردی است که می‌خواهد تحصیل کند. قوانین و آیین نامه‌های  وزارت علوم نیز به عنوان یک نهاد که باید از قانون اساسی پیروی کند در رابطه با موضوع محرویت تحصیلی یا اخراج از دانشگاه قانونی نیست.

طبق اصول ۱۹و ۲۰ قانون اساسی، حقوق زنان و مردان در تمامی موارد یکسان است. بحث و آیین نامه‌های وزارت علوم و هر نهاد حکومتی دیگر در بحث تفکیک جنسیتی در دانشگاه موضوع دیگری است که توسط نهادهای حکومت مطرح می‌شود. این موضوع نیز  بر خلاف قانون اساسی است و هیچ نهاد یا آیین نامه‌ای نمی‌تواند دانشجویان را به صرف جنسیت از یکدیگر تفکیک یا تفاوت قائل شود.

برخورد با دانشجویان و رکود فعالیت‌های دانشجویی

در هشت سال گذشته، فضای دانشگاه‌ها به شدت امنیتی شده است. هر گونه تجمع تشکیلات و صدای مخالف جریان حاکم سرکوب شد. در طول آن هشت سال، شاهد بیشترین تعلیق محرومیت از تحصیل‌ها و بازداشت‌های دانشجویان بوده‌ایم.

در این مرحله پس از حذف تعداد قابل توجهی از اساتید، هم فکران نظام جایگزین‌شان شدند. تدریجا، بسیاری ازفعالین دانشجویی از کشور خارج و مجبور به کوچ اجباری شدند و تعدادی هم که باقی مانده بودند با احکام طولانی مدت در زندان‌ها به سر می‌برند. همین امر باعث رکود فعلی جنبش دانشجویی و دانشگاه شده است.