هدفمند سازی یارانه، گرهی کور بر اقتصاد ایران

یکی از بزرگترین و مهم‌ترین بخش‌های طرح تحول اقتصادی در ایران، هدفمند سازی یارانه‌ها است.
یارانه چیست و فرآیند آن چیست؟ حذف یارانه و هدفمند کردن آن چیست؟
آیا هدفمند کردن یارانه طرحی است که به ارتقا نظام اقتصادی می انجامد؟ و یا با شکست مواجه شده است؟
حذف یارانه چه مشکلاتی برای مردم دارد؟ و یا این مبلغ چه تاثیری در مشکلات اقتصادی دارد؟
این سوالات محملی برای مصاحبه کوتاهی با یکی از شهروندان مطلع اقتصادی شد. ایشان به دلایل شخصی ترجیح دادند بدون نام مصاحبه کنند.

به عنوان سوال اول لطفا تعریف کوتاه و مختصری از یارانه برای ما ارایه فرمایید.
واژه یارانه در لغت به طور کلی کمک رایگان و اعانه (مالی) دولت به مردم در زمانهای معین معنا شده و عبارت است از نوعی حمایت دولتی از قشری خاص و در برخی موارد کل مردم. تاریخچه یارانه بر می گردد به بعد از جنگ جهانی دوم و ایجاد تورم و رکود شدید اقتصادی در کشورهای غربی.
تا قبل از جنگ های جهانی چیزی به نام یارانه در مفهوم کنونی آن وجود نداشت و “آدام اسمیت” بنیان‌گذار مکتب کلاسیک ها از مخالفان جدی دخالت دولت در فعالیت اقتصادی بود. اما بعد از جنگ جهانی مکتب های جدیدی در عرصه اقتصاد ظهور پیدا کردند که از آن جمله اندیشه های اقتصادی “کینز” بود.
به اعتقاد این مکتب یکی از وظایف مهم دولت در رشد اقتصادی، دخالت در تنظیم و تعادل بخشیدن به اقتصاد است.

به گمان جنابعالی یارانه باید حذف شود؟
قبل از اینکه به این سوال پاسخ بدهم لازم به ذکر است که یارانه از دهه چهل وارد اقتصاد ایران شد. اما تا پیش از آن هم برخی قوانین و دستورالعمل ها مصداق هایی جزیی از یارانه بود. مثلا در دوران صفویان نوعی تخفیف مالیاتی وجود داشت. در دوران قاجار سیاست هایی در جهت توسعه زراعت، که در آن دادن بذر و مساعده به مستاجر پیش بینی شده بود. سال ۱۳۱۱ دخالت مستقیم دولت در عرضه و تقاضا (تولید). تصویب قانون برای تاسیس سیلو در تهران و خرید و ذخیره گندم توسط سازمان غله که خرید گندم با قیمتی بالاتر از قیمت بازار برای حمایت از کشاورزان را در دستور کار خود قرار داد که تا سال ۱۳۲۱ ادامه یافت و دولت حمایت از کشاورزان، تهیه و ذخیره گندم و تهیه نان ارزان برای مصرف کنندگان کم درآمد را در دستور کار قرار داد و همین امر موجب شد تا مالکین بدترین نوع گندم را به دولت بفروشند و نوع خوب آن را در بازار آزاد عرضه کنند. نان مهم ترین کالای دوران جنگ جهانی اول بود که در نظام سهمیه بندی ایران قرار گرفت. با توجه به این مقدمه به نظر من یارانه نباید حذف شود و چیزی شبیه همان “صندوق حمایت از مصرف کننده” که در سال ۱۳۵۳ به دنبال تورم داخلی و افزایش قیمت ها تاسیس شد، باید وجود داشته باشد.

آیا مبلغ یارانه سهم مهمی از هزینه های زندگی شما را پوشش می دهد؟
مقدار مبلغی که فعلا به عنوان یارانه نقدی پرداخت می شود به ازای هر فرد ۴۵۵۰۰ تومان است که با توجه به نرخ تورم و افزایش قیمت ها، بسیار ناچیز است. به عنوان مثال ما خانواده ای ۳ نفره هستیم که ماهانه حدود ۲ میلیون تومان هزینه زندگی مان است (که بخش عمده آن هزینه خورد و خوراک است). با این حساب حتی ۵ درصد هزینه های ما را هم تامین نمی کند.

به نظر جنابعالی اگر یارانه نقدی حذف شود، چه آسیبی به زندگی شما وارد خواهد شد؟
به نظر من این سوال کمی کلی است. یارانه ها از نظر اینکه چگونه در جامعه توزیع می شوند، چندین شکل دارند مثلا یارانه باز: مثل یارانه بنزین قبل از سهمیه بندی که بدون محدودیت به میزان متفاوت و بسته به مقدار مصرف در اختیار همه قرار می گرفت. یارانه سرانه: مثل یارانه کالاهای کالابرگی (کوپنی) که به شکل محدود و مشخص و به طور مساوی بین همه افراد جامعه توزیع می شود. یارانه هدفمند: مثل بن ها و کالابرگهایی که به گروه مشخصی از افراد جامعه مانند کارگران، کارمندان، از کار افتادگان و مستمری بگیران پرداخت می شود (سبد کالای شب عید). حالا اگر قرار باشد یارانه نقدی حذف شود و هیچ یک از گزینه های دیگر نباشد، قطعا به زندگی اقشار کم درآمد، آسیب جدی وارد می‌کند. در عین حال بعضی از کارشناسان اعتقاد دارند اعطای یارانه مستقیم تاثیر منفی بر روحیه کار دارد و یارانه نقدی بیکاری می آورد.
البته با کمال احترام جواب سوال مرا ندادید!
نه آسیبی به زندگی مان وارد نمی شود همانطور که در سوال قبلی هم گفتم یارانه نقدی درصد بسیار کمی از هزینه های ماهانه را پوشش می دهد.

نظرشما درباره تاثیرات اقتصادی این طرح چیست؟
از آنجایی که بنده اقتصاددان نیستم به نظر برخی کارشناسان اقتصادی اکتفا می کنم. آنها معتقدند: اجرای طرح یارانه ها نه تنها بازار و اقتصاد را راهبری نکرد بلکه یکی از علل تورم و افزایش شدید قیمتها در سطح بازار شد. که این امر ربطی به تحریم نداشت. – عدم سیاستهای صحیح مالی و پایین آوردن تولید خود یکی از عوامل تورم بود. – بیکاری ناشی از تعطیلی کارخانجات یکی دیگر از مشکلات اقتصادی سال ۹۲ بود.

چه راهکاری برای بهتر شدن وضعیت اقتصادی مردم پیشنهاد می دهید؟
چرخه اقتصاد کشور فقط با تولید حل می شود.
بنابراین وزارتخانه های اقتصادی مخصوصا وزارت صنعت، معدن و تجارت باید با همکاری جدی بانک مرکزی، مشکل تولید صنایع را که عمدتا سرمایه در گردش است به نحوی حل کنند. در این حالت اشتغال و کار و تولید به مقدار زیادی تورم را در کشور مهار خواهد کرد.
باز شدن در های مملکت و ایجاد روابط با کشورهایی که علاقه مند به توسعه اقتصادی با ایران هستند، می تواند تا پایان سال ۹۳ تورم را حداقل از حد دو رقمی به یک رقمی نزدیک کند. اگر مشکل تولید حل شود، درآمد حاصل از فروش نفت هدر نرود، نیاز ما به واردات کالاهای اساسی به حداقل برسد،سیستم عرضه و تقاضا در کشور متعادل شود (که آن هم مستلزم رونق کارخانه ها و تولیدات داخلی است) شاید بتوان به بهبود اوضاع اقتصادی امیدوار بود.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)