رسانه ملی، رقیب تولید ملی؟

علی جلالی

علی جلالی

مدتی است که برخی رسانه ها و خبرگزاری های کشور در گزارش هاى حوزه اقتصادی و بازرگانی خود، ضمن اشاره به عملکرد بخش بازرگانی سازمان صدا و سیما، از عملکردهای مدیریتی این نهاد دولتی و با توجه به بودجه کلان دولتی در این سازمان انتقاد کرده اند؛ برخى هم درآمد رسانه ملی از طریق آگهی های بازرگانی را زیر سوال برده و با اشاره به اینکه آماری دقیق در این خصوص موجود نبوده و سازمان صدا و سیما هم شفاف سازیی در این مورد انجام نداده است، بارها از ریاست سازمان صدا و سیما خواسته اند تا با روشن ساختن موارد نامعلوم و درآمدهای کسب شده توسط رسانه ملی، دربرابر مردم و همچنین رسانه های دیگر اطلاع رسانی دقیق کند.

البته پیش از این عزت الله ضرغامی، ریاست سازمان صدا و سیما در پاسخ به انتقادات رسانه ای همواره از پاسخ شفاف خودداری کرده است.

این سازمان علاوه بر دریافت بودجه دولتی هر ساله از طریق راه‌هایی دیگر ازجمله موارد زیر نیز کسب درآمد می کند: ۱- فروش زمان پخش رادیو و تلویزیونی به تبلیغات بازرگانی، ۲- دریافت هزینه آبونمان از تمام مشترکان برق در ایران، ۳- دریافت مبلغی با عنوان عوارض توسعه شبکه صدا و سیما از فروش هر دستگاه تلویزیون، ۴- دریافت مبلغ از تیم‌های ورزشی مورد نمایش در اوقات خاص، ۵- درآمد حاصل از انتشارات سروش، ۶- درآمد حاصل از انتشار مجلات، ۷- درآمد حاصل از روزنامه جام جم، ۸- درآمد حاصل از شرکت صنعتی سیما چوب، ۹- درآمد حاصل از شرکت صوتی و تصویری سروش، ۱۰- درآمد حاصل از شرکت سروش رسانه.

اما نکته ای که شاید در این میان جالب به نظر برسد اینکه، این سازمان علی رغم بودجه و درآمدهای هنگفت تبلیغاتی که پاسخگوی آنها هم نبوده، چندی پیش دست به باج خواهی زده و به گفته حسام الدین آشنا، مشاور حسن روحانی و نماینده رئیس جمهور ایران در شورای نظارت بر صدا و سیما، این رسانه “علاوه بر بودجه رسمی این سازمان”، مبلغ سنگینی از دولت بابت بودجه اضافی در خواست داشته و برای تامین آن مهلتی دو ماهه نیز تعیین کرده بود.

به گفته آقای آشنا؛ مبلغ درخواستی، “معادل بودجه یک سال صداوسیما” بوده و عزت الله ضرغامی رئیس رادیو – تلویزیون سراسری ایران، در نامه ای مستقیم به رئیس جمهور خواستار تامین آن شده است.

این در حالیست که صدا و سیما بر اساس قانون تنها به مقام رهبری نظام پاسخگو بوده و شورای شش نفره نظارت بر صدا و سیما (۲ نفر به انتخاب رئیس‌جمهور، ۲ نفر به انتخاب رئیس قوهٔ قضائیه و ۲ نفر به انتخاب مجلس شورای اسلامی) تنها گزارشات تهیه شده از این سازمان را در اختیار رهبر قرار می دهند.

به تازگی اما، خبرها از انحراف بیشتر بخش بازرگانی صدا و سیما حکایت داشته و به نوشته برخی خبرگزاری ها، رسانه ملی این روزها به دلیل کسب منفعت بیشتر و درآمد بالاتر، دست به تبلیغات گسترده کالاهای خارجی و وارداتی با نام کالاهای ایرانی زده است.

حرکتی که به گفته کارشناسان علی رغم ایجاد جبهه ای در برابر تولید ملی کشور، جنبه ای غیر اخلاقی نیز داشته و رسانه ای با نام ملی، دست به پخش دروغ در جامعه، و ترویج کالاهای ساخت بیگانگان و رقبای تولید داخل زده و با این کار به مخاطبان خود و بازار مصرف کشور تبلیغات دروغ را القاء کرده و فرهنگ مصرف گرایی این نوع کالاها را صرفا جهت دریافت مبالغی هنگفت بالا برده است.

تبلیغ کالای خارجی به نام داخلی

در تازه ترین اخباری که در این خصوص منتشر شده، می توان به گزارشی اشاره کرد که روز گذشته خبرگزاری دانشجویان ایران منتشر کرده و در آن با اشاره به روند فعلی پخش آگهی های بازرگانی در تلویزیون و همچنین توجه به وضعیت بحرانی اقتصاد کشور ضمن طرح سوالاتی نوشت: “افزایش تعداد و زمان پخش آگهی‌ها در رسانه ملی به صورت تله‌شاپینگ پیش از ترغیب مخاطبان به خرید کالاها دو سوال عمده در ذهن ایجاد می‌کند، اول آنکه آیا مطرح و تبلیغ کردن این کالاها با عنوان کالای ایرانی صحت دارد و دوم این که آیا در شرایط بحرانی اقتصاد کشور تبلیغ کالاهای خارجی با نام کالای ایرانی ترویج فرهنگ مصرف‌گرایی نیست؟”

ایسنا در شروع مطلب خود می نویسد: “از چندماه قبل تا کنون شاهد پخش آگهی هایی هستیم که در آن‌ها ایرانی بودن کالاها مورد تاکید قرار می‌گیرد. از جمله بارزترین آنها برنج، لوازم ورزشی، تیغ‌های اصلاح صورت و نظایر آن است.

هرچند در این تبلیغات اعلام می‌شود کالاها ایرانی است ولی همین موضوع صحت تبلیغاتی که در صدا و سیما پخش می‌شود را زیر سوال برده‌ است به طوری که بسیاری از فعالان بخش خصوصی صراحتا اعلام کرده‌اند که رسانه ملی کالاهای وارداتی را با نام کالای ایرانی تبلیغ می‌کند و هیچ نظارتی هم بر عملکرد آن از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط نظیر وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان حمایت، قوه قضاییه و تشکل‌های مربوطه نمی‌شود.”

این خبرگزاری در ادامه ضمن اشاره به حجم بالای واردات برخی کالاها در کشور نوشت:”به طور مثال صراحتا اعلام شده‌ است که بسیاری از برنج‌هایی که در رسانه ملی با عنوان برنج ایرانی تبلیغ می‌شود وارداتی است اما نه تنها سازمان حمایت سکوت کرده‌ بلکه انجمن برنج ایران نیز واکنشی در افشای آن نداشته‌ است.”

به نام کالای ایرانی، به کام محصول وارداتی!

در همین زمینه محمدحسین برخوردار، رییس مجمع عالی واردات در گفت‌وگو با ایسنا در این باره تاکید می‌کند:”بسیاری از برنج‌هایی که تحت عنوان برنج ایرانی در تلویزیون تبلیغ می‌شود از پاکستان و هندوستان وارد شده و ایرانی نیست. وارداتی بودن کالاهایی که با نام کالای ایرانی در تلویزیون تبلیغ می‌شوند باید از سوی رسانه‌های ملی و وزارتخانه‌های مربوطه افشا شود.”

حسین معروف، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران نیز می گوید:”اگر انجمن تولید‌کنندگان برنج اعتراضی به تبلیغ برنج های وارداتی به عنوان برنج ایرانی دارد باید به دادستان مراجعه و اعتراض خود را قضایی کنند تا از تبلیغ این کالا جلوگیری شود.”

اما از سوی دیگر بحث دیگری در مورد این کالاها مطرح است و آن این‌که بسیاری از این کالاها که عمدتا کالاهای ورزشی را شامل می‌شود به صورت قطعات مجزا وارد شده و سپس در ایران سرهم و نهایتا با نام کالای ایرانی فروخته‌ می‌شود.

به گفته رییس مجمع عالی واردات، “برخی از کالاهایی که در رسانه ملی تبلیغ می‌شود آنقدر ساده است که قطعات آن وارد شده و بعد در داخل سرهم می‌شود و برای تبلیغ می‌گویند که این کالا صد‌درصد ایرانی است ولی کالاهایی که قطعات آن وارداتی است، صد‌درصد ایرانی نیست.”

ضرورت پالایش فضای بازرگانی رسانه ملی

ایسنا در ادامه می نویسد:”آنچه در این بین به عنوان مهم‌ترین نکته در چالش پخش آگهی‌های بازرگانی مطرح است موضوع رسیدگی و نظارت بر کیفیت این تبلیغات است.”

بر این اساس، مجید رضا حریری، رییس کمیسیون واردات اتاق بازرگانی ایران در این باره می‌گوید: “رسانه ملی که بودجه خود را از دولت دریافت می‌کند نباید نظیر رسانه‌های درجه۳ به پخش تله‌شاپینگ بپردازد بلکه باید علاوه بر مشخص کردن ایرانی یا خارجی بودن کالا اسنادی را برای اثبات کیفیت کالا ارائه دهد.”

به گفته وی فضای تبلیغاتی در فضای رسانه ملی انتقاد‌های بی‌شماری را به همراه دارد و متخصصان رسانه در زمینه‌ی تبلیغاتی که در رسانه ملی ایران انجام می‌شود حرف‌های زیادی داشته و به اعتقاد آنها فضای بازرگانی رسانه ملی ایران احتیاج به یک پالایش اساسی دارد.

سیستم عریض و طویل و تنبل

به نوشته ایسنا، رییس کمیسیون واردات اتاق بازرگانی ایران می‌افزاید: “فشار اقتصادی به صدا وسیما که بودجه خود را از دولت دریافت می‌کند بسیار افزایش یافته است و این سیستم عریض و طویل و تنبل برای جبران هزینه‌های خود مجبور شده که هر کالایی را تبلیغ کند. تبلیغات در رسانه ملی به صورت تله‌شاپینگ انجام می‌شود و این در حالی است که در هیچ جای دنیا رسانه‌های ملی و دولتی به تله‌شاپینگ نمی‌پردازند و این قبیل تبلیغات از طریق رسانه‌های درجه۳ هر کشوری انجام می‌شود.”

او با اشاره به این‌که اکثر برنامه‌های تلویزیونی در ایام عید حامی مالی داشته است، خاطر نشان می‌کند: “صدا‌وسیما باید در تبلیغاتی که پخش می‌کند تجدید‌نظر کند و باید مشخص شود که کالایی که تبلیغ می‌شود ایرانی است یا خارجی تا کالای خارجی نتواند با عنوان کالای ایرانی تبلیغ شود. کیفیت کالاهایی که از سوی رسانه ملی پخش می‌شود باید بررسی شده و این رسانه اسنادی را برای تایید کیفیت کالاها داشته باشد. در نهایت باید گفت که تبلیغات در تلویزیون‌های دولتی و خصوصی با یکدیگر متفاوت است و رسانه ملی که بودجه خود را از دولت دریافت می‌کند نباید تن به پخش هر نوع آگهی بدهد.”

به گزارش ایسنا، بخشی دیگر از کارشناسان معتقدند رسانه ملی وظیفه دارد تا به عنوان امین مخاطبان در ارسال پیام‌ها موشکافانه تر برخورد کند و از صحت آگهی ها با تعامل سایر سازمان‌های ذی‌ربط اطلاع یابد.

لزوم دریافت استعلام پیش از پخش تبلیغات

در ادامه گزارش، ایسنا به نقل از محسن چمن‌آرا، یک عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در این باره می نویسد: “صدا‌وسیما باید قبل از پخش هر آگهی بازرگانی از سندیکاها و تشکل‌های مربوطه تاییدیه بگیرد که جنس تبلیغ شده ایرانی است یا خیر. رسانه ملی باید برای کالاهایی که تبلیغ می‌کند از تشکل‌های مربوطه استعلام بگیرد زیرا ما برای وارد‌کنندگان و صادر‌کنندگان تمامی کالاها سندیکا داریم و این سندیکا‌ها می‌توانند کالاهایی که قرار است در صدا‌وسیما تبلیغ شوند را تایید کنند. صدا‌وسیما باید از این سندیکاها تاییدیه دریافت کند که آیا جنسی که با نام ایرانی تبلیغ می‌شود واقعا ایرانی و تولید داخل است یا وارداتی. تبلیغ باید قبل از پخش در رسانه ملی در تشکل‌های مربوطه مورد بررسی قرار گیرد و صحت آنها باید پیش از پخش تایید شود.”

تلویزیون صرفا به درآمدزایی فکر نکند

حسین معروف نیز با اشاره به این‌که سندیکاهای مربوط به تولید، سندیکای مربوط به بسته‌بندی و انجمن صنایع غذایی و حتی انجمن‌ها و سندیکاهای بهداشتی می‌توانند بر این موضوع نظارت داشته باشند که آیا اطلاعاتی که در آگهی‌های بازرگانی داده می‌شود واقعی است یا کذب تاکید می‌کند: “به دلیل شرایط به وجود آمده به صدا‌وسیما انتقاد‌های بسیار زیادی وارد است، وسائل بهداشتی و به وی‍ژه برنج‌هایی که در صدا‌وسیما با نام کالای صد‌درصد ایرانی تبلیغ می‌شود باید مورد رصد قرار گیرد و نباید تلویزیون صرفا به درآمدزایی خود فکر کند.”

به نوشته این خبرگزاری، سوال دیگری که در این بین مطرح می‌شود صحت ترویج مصرف‌گرایی در تلویزیون است. این‌که آیا در شرایط رکود تورمی، کاهش میزان ارز در کشور و تاکید بر اقتصاد مقاومتی تبلیغ کالاهای وارداتی با نام کالای ایرانی ترویج مصرف‌گرایی نیست؟

این سوال در حالی مطرح می‌شود که اهمیت تبلیغات در رسانه‌ها بر هیچ کس پوشیده نیست و قطعا تا زمانی که مصرف نباشد تولیدی نیست. اما بسیاری از اقتصاددانان و فعال بخش خصوصی بر این باور هستند که در شرایط کنونی اقتصاد ایران برای حمایت از تولید داخلی و برون رفت آن از رکود باید فضای رقابتی را گسترش داد که یکی از راه‌های آن پخش آگهی در رسانه‌ها است.

اما سوالی دیگر این است که آیا تبلیغ کالای وارداتی با عنوای کالای ایرانی در رسانه ملی عوام فریبی نیست؟ آن هم در شرایطی که به یقین عمده کالاهای ایرانی توان رقابت با کالاهای وارداتی را ندارد.

جایگزینی کالای وارداتی به جای ایرانی

به گزارش ایسنا، در همین زمینه محمدرضا بهرامن، عضو هیات ریسه اتاق بازرگانی تهران هم تاکید می‌کند: “رسانه ملی باید به مبانی تبلیغات اشراف کامل داشته باشد تا کالاهای خارجی با عنوان کالاهای ایرانی معرفی نشده و فرهنگ مصرف‌گرایی و استفاده از کالاهای وارداتی به جای کالاهای تولید داخل در کشور ترویج نشود. با توجه به ماهیت اصلی رسانه ملی فعالیت آن نباید به گونه‌ای باشد که به جای ترویج فرهنگ تولید، فرهنگ مصرف‌گرایی در جامعه ترویج یابد.”

او با تاکید بر این‌که یکی از وظایف رسانه ملی این است که به مسائل فرهنگی و اقتصادی ورود پیدا کرده و نقش خود را در ترویج فرهنگ اقتصادی با توجه به نام‌گذاری امسال ایفا کند می‌افزاید: “بودجه رسانه ملی دولتی است و باید فرهنگ، اقتصاد و مدیریت جهادی را در جامعه ترویج دهد. رسانه ملی باید به دنبال ارتقای تولید در کشور، استفاده از فرصت‌ها، مدیریت جهادی در جهت کیفیت و کسب بازارهای نو باشد، نه این‌که با نحوه‌ی ارائه تبلیغات بازارهای داخلی را برای کالاهای وارداتی آماده کند. ارائه‌ی برخی تبلیغات در رسانه ملی کالاهای وارداتی را جایگزین کالاهای ایرانی کرده و شرایط را برای کشور‌های رقیب فراهم و امکان سرمایه‌گذاری را در داخل از بین می‌برد.”

بهرامن با اشاره به نقش رسانه ملی در اقتصاد مقاومتی تاکید می‌کند: “رسانه ملی وظایفی دارد و باید برخی نگاه‌ها را که همسو با شرایط اقتصادی کشور است ترویج دهد، ولی برخی از تبلیغات با ماهیت وظایف اصلی آن مغایرت دارد.”

قربانی کردن تولید ملی در رسانه ملی

به گفته عضو هیات ریسه اتاق بازرگانی تهران؛ نباید تولید ملی در رسانه ملی فدای نگاه درآمد‌زایی شود. تلویزیون باید به کالاهایی که تبلیغ می‌کند اشراف کامل داشته باشد تا مبادا جامعه از مسیر اصلی خود منحرف شود. مبانی تبلیغات در رسانه ملی نباید مغایر با اهداف و سیاست‌های نظام باشد،لذا یکی از وظایف آن این است که کالاهایی را که تبلیغ می‌کنند مورد بررسی قرار داده تا انحراف نداشته باشند.

بهرامن با اشاره به این موضوع که تلویزیون باید آگاه باشد که کالاهایی را که تبلیغ می‌کند نظیر برنج در داخل تولید شده باشد و اگر کالا وارداتی است، باید نظارت شود که به عنوان کالای ایرانی تبلیغ نشود تاکید می‌کند: “تلویزیون نباید نگاه درآمدی صرف داشته باشد زیرا مردم به رسانه ملی اعتماد دارند و این اعتماد نباید از مردم گرفته شود.”

به نوشته ایسنا، هرچند در بین انتقادهای مطرح بر عملکرد صدا و سیما در پخش تبلیغات عده‌ای نیز معتقدند رسانه ملی وظیفه نظارت بر صحت تبلیغاتی که پخش می‌کند را ندارد اما به هر حال تاکنون هیچ نهاد و سازمانی نه رسانه ملی، نه وزارت صنعت، معدن و تجات، نه وزارت جهاد کشاورزی و قوه قضاییه و نه سازمان حمایت و تشکل‌ها و سندیکاهای مربوطه به موضوع نظارت بر صحت و سقم پیام‌های بازرگانی و کیفیت آنها ورود پیدا نکرده و همچنان شاهد تبلیغ کالاهای وارداتی به نام کالاهای ایرانی و ترویج فرهنگ مصرف‌گرایی از سوی سازمانی با عنوان رسانه ملی هستیم آن هم در شرایطی که ترویج فرهنگ استفاده از محصولات داخلی مورد تاکید جدی مسوولان ارشد نظام قرار دارد. باید به دنبال پاسخ این سوال بود که آیا کاهش درآمد رسانه ملی در نوع تبلیغات تاثیرگذار بوده‌ است؟!

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)