فرزند نیاورید، جلوی مرگ نوزادان را بگیرید

این روزها همه جا از محافل شخصی و عمومی گرفته تا صفحات فیسبوک صحبت از طرح فرزند آوری است. تاکید دوباره رهبری بر این مساله نشان از عزم جدی مسئولان برای این مساله دارد. از همین الان باید منتظر همایش ها و طرح های عجیب و غریب در این مورد بود که نمونه اش طرح آموزش خانه به خانه فرزندآوری توسط مدیر کل سلامت خانواده و یا جایزه ۵ میلیونی برای فرزند پنجم کارکنان شهرداری مشهد است. عدم علاقه زوج های ایرانی به فرزند آوری مساله جدیدی نیست و در سال های گذشته هم، از سوی جمعیت شناسان هشدار هایی در این مورد داده شده بود. حتی احمدی نژاد هم تلاش هایی را در این مورد انجام داد که نتیجه بخش نبود. تحقیق ها و مطالب زیادی در ریشه یابی علت این مساله نوشته شده که بحث مفصل خود را می طلبد اما چرا در این زمان ناگهان همه به یاد این مساله افتاده اند ؟
به نظر نگارنده همه چیز از گزارش سیا نشات می گیرد. وقتی صحبت از گزارش سیا می شود منظور یک گزارش جاسوسی با مهر قرمز محرمانه نیست. بلکه گزارشی آماری و علمی است که سیا همواره از تمامی کشورهای جهان تهیه می کند. این گزارش شامل اطلاعات کلی کشور ها از جمله مساحت، جمعیت، شیوه حکومت، انرژی و … می شود. دسترسی به این اطلاعات هم برای همه میسر است. اما امسال با توجه به این که ایران در آمار فرزندآوری کمی عقب مانده است ( به خصوص نسبت به اسرائیل ) و جایگاه پایینی را در رده بندی کشور ها به دست آورده است زنگ خطر برای برخی مسئولان کشور به صدا در آورده است. این را می توان از بازتاب کم و بیش گزارش سیا در رسانه های نزدیک به دولت متوجه شد. در این گزارش نرخ فرزند آوری ایران به ازای هر زن ۱.۸۵ است و با این نرخ ایران در میان کشورهای جهان در مقام ۱۴۶ قرار دارد از سویی همین نرخ برای اسرائیل ۲.۶۲ به ازای هر زن است که با آن در رتبه ۷۵ کشورهای جهان قرار گرفته است. از آن جا که به نظر می رسد این گزارش یکی از محرک های اخذ چنین تصمیمی است، نگاهی دقیق تر به این گزارش گویای حقایق بیشتری است: در همین گزارش نرخ تولد در ایران به ازای هر هزار نفر ۱۸.۲۳ است در حالی که نرخ مشابه در اسرائیل ( با اختلاف چهار پله ای از ایران ۱۸.۴۴ ) است. تا به اینجا آمار حکایت از این دارد که اوضاع جمعیت شناسی اسرائیل بهتر از ایران است و جمعیت آن ها با سرعت بیشتری در حال افزایش است اما آمار جمعیت شناسی را باید در کنار هم سنجید و گرنه جواب به فاجعه ای منجر خواهد شد.
نگاهی به پراکندگی جمعیت ایران نشان می دهد که جمعیت بین ۱۵-۲۴ سال ایران که قطعاً بیشترین مطالبات را از جامعه و حکومت دارند ۱۹ درصد کل جمعیت را شکل می دهند. ۴۶ درصد جمعیت ایران بین ۲۵-۵۴ سال دارند که نیروی کار فعلی و آینده را شکل می دهند. این وضعیت برای اسرائیل ۱۶ و ۳۸ درصد است. از سویی جمعیت یالای ۵۵ سال ایران ده درصد جامعه را شکل می دهد در حالی که ۲۱ درصد جمعیت اسرائیل بالای ۵۵ سال هستند. آمار حکایت از جمعیت پیر اسرائیل در مقایسه با ایران دارد. اما نگاه موشکافانه تر به این گزارش بیانگر حقایق تلخی است.
نرخ مرگ و میر هر دو کشور تقریباً در یک اندازه است اما آمار در جای دیگری تفاوت فاحشی نشان می دهد: نرخ مرگ و میر نوزادان زیر یک سال. در ایران به ازای هر ۱۰۰۰ نوزاد ۳۹ مرگ ثبت شده است که ۱۰ برابر اسرائیل با نرخ ۳.۹ است . همچنین نرخ مرگ مادران در هنگام زایمان سه برابر اسرائیل و ۲۱ مرگ به ازای هر هزار نفر است . ایران با این نرخ مرگ و میر نوزادان در جهان رتبه ۵۵ را گرفته است در حالی که کشورهایی مثل غنا، اریتره، عراق، زیمبابوه و گواتمالا هم بالاتر از ایران قرار دارند. این نرخ در کشور سریلانکا با وجود اقتصاد و منابع بسیارضعیف تنها ۹ نوزاد به ازای هر ۱۰۰۰ نفر است.
در همین راستا بد نیست اشاره ای بکنیم به اطلاعیه سازمان ثبت احوال ایران در سال ۱۳۹۰ که اعلام کرده بود ایران با نرخ مرگ و میر نوزادان ۴۳.۵ در جایگاه پنجم منطقه و بعد از عراق قرار دارد. البته این آمار در همان زمان با مخالفت مرکز مطالعات و پژوهش های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه مواجه شد که این نرخ را با توجه به آمار های سال ۲۰۱۰ سازمان جهانی بهداشت در حدود ۲۲ مرگ به ازای هر نوزاد می دانست و به این ترتیب وضعیت ایران را بهتر از عراق ارزیابی می کرد. با این همه در مجموع آمارها نشان می دهد که میزان مرگ و میر در نوزادان در ایران در مقایسه با کشورهای جهان عدد بسیار بالایی است.

اولین تحلیل ساده ای که می توان از آمار به دست آورد این است که شاید بهتر باشد به جای تبلیغ فرزند آوری، با بهبود اوضاع بهداشت و درمان جلوی مرگ مادران و نوزادان گرفته شود.

محمد حسن ساکی

لینک گزارش سایت سیا:
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)