آن‌ها ریتالین می‌خورند چون امتحان دارند!

آذرماه پارسال، وقتی بار و بندیلم را برای سفر به ایران می‌بستم، هرگز فکر نمی‌کردم دوستانم در پاسخ به سوال «از ایران چه می‌خواهید»، غیر از زرشک، زعفران، لواشک و پسته، سفارش دیگری داشته باشند. بیش‌تر دوستانم دانشجو هستند؛ از ۸ نفر، ۵ نفرشان سفارشی مشترک داشتند: «ببین می‌تونی برای ما ریتالین بیاری؟»

 این یک تجربه شخصی بود. دو روز پیش اما در خبرها خواندم که «علی‌رضا جزینی»، قائم مقام دبیر کل ستاد مواد مخدر از افزایش ۵۰ درصدی مصرف ریتالین در فصل امتحانات خبر داده است. خبر نشان می دهد که تجربه من برای بسیاری دیگر هم تکرار شده است.

ریتالین چیست؟

«متیل فنیدیت» (Methylphenidate) که بیش‌تر به نام تجاری آن، «ریتالین» (Ritalin) شناخته می‌شود، از مشتقات گروه آمفتامین‌ها است، نام مستعار آن، «قرص شب امتحان» یا «قرص دانشجویی» است.

دکتر «بابک زمانی»، متخصص مغز و اعصاب و استاد دانشگاه در باره تاثرات ریتالین به «ایران‌وایر» می‌گوید: «این قرص‌ باعث تمرکز بیش‌تر و احساس نیاز کم‌تر به خواب می‌شود. این گونه داروها باعث افزایش فعالیت سمپاتیک، بالا رفتن تعداد ضربات قلب و روی هم رفته، بروز حالاتی می‌شوند که در اضطراب دیده می‌شود.»

«علی»، پزشک عمومی است و همین چند روز پیش در آزمون پذیرش دستیاری پزشکی شرکت کرد. او تجربه‌ استفاده از ریتالین را دارد: «من دانشجوی دانشگاه آزاد بودم. تامین شهریه‌ دانشگاه برای خانواده‌ متوسط من آسان نبود. دانشگاه اعلام کرده بود که هر کس در امتحان علوم‌ پایه نمره‌ بالای ۱۵۰ بگیرد، برای ثبت نام ترم بعد تخفیف ۵۰ درصدی می‌گیرد.»

همین باعث می‌شود که فکر و ذکر علی بشود امتحان. او پیش از آن از خواص ریتالین شنیده بوده و می‌دانسته مصرف آن کم‌خوابی و  تمرکز بیش‎تر می‌آورد: «می‌خواستم شب‌ها کم‌تر بخوابم و بیش‌تر درس بخوانم.»

دکترزمانی، پیش‌تر در وبلاگ شخصی‌ خود به پرسش‌های دانشجویانش که هر کدام پزشکان آینده هستند، درباره‌ مصرف ریتالین در شب امتحان اشاره کرده بود و در این زمینه هشدار داده بود. از او می‌پرسم چرا استفاده از ریتالین در فصل امتحانات افزایش می‌یابد؟

می‌گوید: «این امکانی است برای نمایش بهتر در امتحاناتی که بر اساس مسابقه‌های ذهن برتر طراحی شده‌اند. اشکال در شیوه امتحانات ما است. تعداد کسانی که بهره هوشی مساوی به ارث برده‌اند و بیش‌ترین تلاش ممکن را هم دارند، بسیار زیاد است. تفاوت‌های آن‌ها گاه تنها در یک تست است. روشن است امکاناتی که ریتالین به وجود می‌آورد، می‌تواند این تساوی را ولو به صورت موقت و یا با عارضه زیاد، تغییر دهد.»

دکتر «مریم یوسفی»، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه نیز با او هم‌عقیده است: «بچه‌های ما در ایران مدام در حال مسابقه هستند. ذره ذره درس می‌گیرند و حجم زیادی را باید برای شب امتحان آماده کنند. در این میان، بعضی‌ها درس‌ها را تلنبار کرده و می‌خواهند کمبود زمان را با افزایش سرعت جبران کنند. به همین دلیل سراغ این قرص‌ها می‌روند.»

برای بچه‌ می‌خواهم!

علی، اوایل یک چهارم یک قرص ۱۰ میلی‌‌ گرمی را مصرف می‌کرد: «اول همه‌چیز خیلی خوب بود. حتی توانستم در علوم پایه، نمره ۱۵۲ بگیرم اما بعد از مدتی، یک چهارم قرص دیگر اثر نداشت؛ نصف قرص را مصرف کردم، بعد رسیدم به یک قرص. سال بعد با سه تا قرص هم نتیجه‌ای نمی‌گرفتم.»

دکترزمانی معتقد است که عمر کارایی ریتالین بسیار کوتاه است: «تاثیر این دارو به مرور کم‌تر و کم‌تر می‌شود. بعد از مدتی، فقط اضطراب، تپش قلب و حالت تهوع برای فرد باقی می‌ماند.»

علی نیز چنین تجربه‌ای را داشته است: «برای معالجه، مدت‌ها نزد روان‌پزشک رفتم و زمانی که مصرف ریتالین را قطع کردم، مثل کسانی که مصرف مواد مخدر را کنار می‌گذارند، تا چند روز می‌لرزیدم و اختلال خواب داشتم.»

روان‌پزشکان کودک این دارو را برای کودکان بیش‌فعالی که نقص توجه دارند، تجویز می‌کنند و داروخانه‌ها دارو را بدون نسخه پزشک نمی‌دهند. اما «سارا»، یکی از دانشجویان مصرف‌کننده ریتالین، به «ایران‌وایر» می‌گوید: «ریتالین در بساط همه‌ دست‌فروش‌ها پیدا می‌شود.»

او دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد مهندسی الکترونیک است. هر ورق قرص ریتالین را که شامل ۱۰ قرص ۱۰ میلی‌گرمی است، ۸۰هزار تومان می‌خرد.

«ساسان» که دانشجوی پزشکی است، این قرص را راحت تهیه می‌کند: «کافی است که یک روان‌پزشک آشنا داشته باشید. نسخه قرص را که بنویسند، راحت می‌توانید از داروخانه تهیه کنید. اگر پزشک داروخانه بپرسد نسخه خودتان است، می‌توانید بگویید برای بچه‌ام است.»

هر دوی آن‌ها عوارض مصرف ریتالین را شنیده‌اند اما هنوز باور ندارند. سارا می‌گوید: «همیشگی که مصرف نمی‌کنیم. فقط برای امتحانات است.»

ساسان می‌گوید: «من که تازه این ترم به ریتالین رو آورده‌ام اما واقعا خوب جواب می‌دهد.»

«مصطفی فروتن»، آسیب‌شناسی است که روی ریتالین مطالعه گسترده انجام داده است. او از نتیجه پژوهشی که روی این موضوع انجام شده برای «ایران‌وایر» می‌گوید: « تحقیقات نشان می‌دهند که از هر ۱۰دانشجو، ۶ نفر سابقه مصرف ریتالین دارند.»

این روان‌شناس معتقد است که مصرف ریتالین وابستگی به مواد مخدر و محرک را به ارمغان می‌آورد و ناخودآگاه مصرف کنندگان را به یک سمت دیگر می‌کشاند. او  به کاهش سن مصرف ریتالین اشاره می‌کند و می‌گوید: «هم‌اکنون شاهد مصرف ریتالین دربین دانش‌آموزان دبیرستانی هستیم.»

ریتالین و نورولوژی کازماتیک  

مساله استفاده از ریتالین و امتحانات تنها در جامعه ایران مطرح نیست. «جان»، یکی از دانشجویان دانشگاه «بیلر» شهر هیوستن در امریکا است. از او می‌پرسم درباره‌ ریتالین چیزی می‌دانی؟ نام ریتالین را نمی‌داند اما وقتی برایش توضیح می‌دهم، با لبخند قرص کوچکی را از کیف دستی‌ خود بیرون می‌آورد و می‌گوید: «من هم شب‌هایی که می‌خواهم درس بخوانم، این قرص را می‌خورم.»

او تنها نیست؛ خیلی از هم‌کلاسی‌هایش مثل او از  قرص «اَدِرال» (Adderal) استفاده می‌کنند. ادرال هم از خانواده آمفتامین‌ها است و کارایی مشابه ریتالین دارد.

در امریکا هم فروش بدون نسخه این قرص ممنوع است اما جان می‌گوید: «بالاخره کسانی هستند که در داروخانه کار می‌کنند. اگر خواستی، بگو برایت تهیه کنم.»

قیمت هر دانه قرص ادرال در امریکا ۵ دلار است. بابک زمانی معتقد است که استفاده رایج از ریتالین یا نمونه‌های مشابه، یکی از نمونه‌های «نورولوژی کازماتیک» است.

کازماتیک یعنی استفاده از روش‌های طبی (شامل جراحی و داخلی) نه برای درمان یک بیماری یا نقیصه بلکه برای افزایش یا ارتقای کارکردهای انسان سالم.

او می‌گوید: «اگر روش‌های جراحی کازماتیک بیش‌تر روی جنبه‌های زیبایی تاکید دارند، طب داخلی و نورولوژی، جنبه‌های غیرزیبایی کازماتیک را شامل می‌شوند. اگر جراحی تنها با ظاهر سروکار دارد، نورولوژی کازماتیک سروکارش با مسایل عمیق‌تر انسانی است.»

دکتر زمانی با اشاره به نورولوژی کازماتیک، پیدا شدن وسایل و امکاناتی برای تقویت قوای مغزی را یکی از نکات جالب این مبحث می‌داند و در این باره هشدار می دهد:« اگر این امکانات با پیشرفت تکنولوژی، بیش‌تر، بهتر و کم عارضه‌تر شود، چه بخواهی و چه نخواهی، مورد استفاده قرار خواهند گرفت. پس باید از ابتدا آن را به حساب آورد و بسترهای اخلاقی استفاده از آن را ایجاد کرد.»

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)