گرچه مسائلی نظیر تک خوانی زنان٬ رفع فیلترینگ فیس بوک و اجازه فعالیت به برخی روزنامه های توقیف شده از سوی وزیر ارشاد طرح شده است اما در عوض برخی از مراجع تقلید حکومتی در همراهی با رسانه های محافظه کاران به شدت علیه سیاست های فرهنگی دولت موضع گرفته و آقای خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی نیز به تازگی نگرانی خود را از تغییرات فرهنگی ابراز کرده است.
پس از هشت سال توقف فرهنگی دولت‌های نهم و دهم، دولت یازدهم برسرکار آمد با وعده گشایش فضاهای منقبض فرهنگی و ایجاد تحرک در جامعه فرهنگی، اما بروز برخی اتفاقات ازجمله توقیف روزنامه بهار و نشریه آسمان، ادامه روند سانسور آثار بسیاری از نویسندگان و نیز توقیف بسیاری از آثار و ممنوع از کار بودن و ادامه خانه نشینی برخی از هنرمندان عرصه سینما از جمله جعفر پناهی نشان داد که آن وعده‌های گشایش هنوز راه زیادی تا عملی شدن باقی دارند.
در این راستا، آقای خامنه‌ای در ۱۵ اسفندماه جاری از سیاست‌های فرهنگی در ایران ابراز نگرانی کرد و بر «توجه به فرهنگ دینی و انقلابی» تاکید کرد.
در واکنش به این اظهارات، علی جنتی ضمن تایید مواضع رهبر جمهوری اسلامی درسخنانی گفت: «رفع دغدغه‌های رهبری نیازمند درک مقوله تهاجم فرهنگی است.»
نباید توقع زیادی از روحانی داشته باشیم
عباس شکری، نویسنده و روزنامه نگار ساکن نروژ در گفتگو با جرس پیرامون سیاست فرهنگی دولت روحانی معتقد است: «در مورد سیاست فرهنگی دولت روحانی نباید توقع زیادی از او داشته باشیم. چرا که آنچه او کرده و می‌کند همانی است که پیشینیان او کرده اند. یعنی گسترهٔ فرهنگ را در محدوده‌ای معنا می‌کنند که بتوانند از آن شیر بی‌یال و دم و اشکمی بسازند.
برخی از شخصیت‌های اصولگرا ازجمله حمید رسایی، نماینده اصولگرای مجلس نگاه دیگری به عملکرد علی جنتی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشته‌اند.
وی در یادداشتی که تارنمای رجانیوز به نقل از وی منتشر کرده گفته است: «رویکرد کلان فرهنگی دولت یازدهم در همین ۶ ماه اول دولت، نگرانی جدی مراجع تقلید و علما و مجتهدین عضو مجلس خبرگان رهبری را به دنبال داشته است، به نحوی که کار را به بیان تذکرات صریح و علنی به دولت در این زمینه رسانده است».
بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق نیز به مناسبت روز دانشجو نامه‌ای خطاب به حسن روحانی منتشر کرد.
موضوعات چالش‌برانگیز مانند رفع فیلتر از فیس‌بوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی، یا رفع ممنوعیت از تک‌خوانی زنان ازجمله نکاتی بود که در این نامه مورد تاکید قرار گرفته است.
در بخشی از این نامه، آمده است، «اقدامات صورت گرفته در زمینه فرهنگی شایسته یک دولت اسلامی که خود را رهرو راه انقلاب و آرمان‌هایش می‌داند، نبوده است و این رویکرد منجر به ایجاد فضایی لیبرالیستی در این حوزه با محوریت افرادی روشنفکر و غربزده شده است. از جمله اقدامات سوال برانگیز این ۱۰۰ روز می‌توان به اظهار نظرهای وزیر ارشاد پیرامون: تک خوانی زنان، رفع فیلترینگ فیس بوک، نشر چشمه و… اشاره کرد. لازم است توضیح داده شود که در این مدت چه اقدام مشخص و مدونی برای بهبود وضعیت فرهنگی کشور در ابعاد مختلف آن انجام گرفته و یا لااقل به سمت آن حرکت شده است؟»
عباس شکری در ادامه گفتگویش با جرس در زمینه سیاست و نگاه فرهنگی دولت روحانی معتقد است:«روحانی در روزهای پر جوش و خروش انتخابات، در میان مردم و به اصطلاح مناظره‌های تلویزیونی چیزی می‌گوید و پس از انتخابات کردار متفاوتی دارد. مگر قرار نبود که سانسور از حوزهٔ فرهنگ برداشته شود؟ مگر ایشان در گزارش صد روز دولت خود نگفت که باید نگاه امنیتی را از حوزه فرهنگ برداریم؟ مگر خود حضرتشان نگفتند که «ممنوع‌القلم» نداریم ؟ ولی ممنوع القلم بودن برخی اصحاب اندیشه در دولت آقای روحانی هم تکرار می‌شود تا مبادا جامعه به روشنی تیرگی‌های حوزه فرهنگ، اجتماع و سیاست را بشناسد.»
موضوع نویسندگان «ممنوع از قلم» برای نخستین بار در گزارش عملکرد صد روزه دولت حسن روحانی مطرح شد. حسن روحانی در بخشی از گفتگوی خود با شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی گفته بود: «در این ۱۰۰ روز دیدیم خیلی از کتاب‌ها که ممنوع شده بود، آزاد شدند و خیلی از نویسنده‌ها که «ممنوع‌القلم» شده بودند، به سریع‌القلم تبدیلشان کردیم، چون اهل این کشور و وطن‌دوست هستند.»
این سخنان با واکنش گسترده‌ای ازسوی گروهی از فعالان شبکه اجتماعی، روزنامه نگاران و نویسندگان مواجه شد. با این وجود، وزیر ارشاد دولت دهم، این موضوع را تکذیب کرد و بهمن دری، معاون فرهنگی دولت دهم نیز ادعا کرد که «ما چیزی به نام نویسنده ممنوع‌القلم نداشتیم، یعنی نداریم و پیش از بنده هم [وجود] نداشته‌اند.»
فرهنگ و هنر پاشنه آشیل دولت روحانی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت یازدهم در ابتدا وعده داده بود که سانسور کتاب را حذف می‌کند، اما سپس در مرداد ماه گفت بحث حذف سانسور را مطرح نکرده، بلکه از تجدیدنظر در این‌باره صحبت کرد و وعده داد که سانسور کتاب‌ها به ناشران سپرده شود. او پس از اعتراض ناشران گفت باید شرایطی فراهم کرد که در طی یک ماه تکلیف کتاب‌های ارسالی به اداره کتاب مشخص شود.
مصطفی عزیزی، نویسنده و تهیه‌کننده سابق برنامه‌های تلویزیونی در این زمینه به جرس می‌گوید: «دولت روحانی، کاریکاتور مهندسی شده دوران موسوم به اصلاحات است که خود آن دوران نیز کاریکاتوری از اصلاح یا تغییر واقعی بود. از این زوایه همه‌چیز را می‌توان نسخهٔ بدل آن دوران دانست.»
به گفته تهیه‌کننده مجموعه تلویزیونی «مسافر»، «ظاهراً حکومت به این نتیجه رسیده است دوران اصلاحات٬ افراطی در بازکردن فضای سیاسی و نزدیکی به جامعه جهانی بود و دوران احمدی‌نژاد٬ افراطی در انسداد سیاسی و انزوای جهانی. درواقع اعتدال روحانی بازگشت به همان دوران تعدیل رفسنجانی است. اقدامات فرهنگی و هنری دولت روحانی هم در همین راستا قابل ارزیابی است. روحانی و دولتش می‌خواهد از کنار «جنبش سبز» بگذرد و «فتنه» را بخواباند و «انحراف» را برطرف کرده به راه راست بیاورد.»
وی با بیان اینکه حوزه فرهنگ و هنر یکی از چالش‌های مهم دولت روحانی و پاشنه آشیل اوست اظهار عقیده می کند، «وضعیت فرهنگ و هنر و میزان آزادی یا محدودیتش، آیینه تمام نمای آزادی و محدودیت در کل سیاست‌های هر حکومتی است. دولت روحانی برای عادی‌سازی روابط بین‌المللی و نشان دادن فضای عادی کشور باید حوزه فرهنگ و هنر را سامان دهد اما از سوی دیگر کوچک‌ترین روزنه‌ای که در این عرصه گشوده شود سریع به حوزه‌های دیگر سرایت می‌کند.»
اگرچه پس از مدت‌ها کشمکش و اختلاف با مسئولان وزارت ارشاد دولت‌های نهم و دهم، در اقدامی پرسر و صدا، خانه سینما بازگشایی شد و روزنه امیدی برای سینماگران بازشد اما با این وجود، ناظران معتقدند که وزارت ارشاد می‌کوشد خانه سینما را از نهاد صنفی و مستقل به نهادی وابسته به وزارت ارشاد تبدیل کند. ازسوی دیگر، بسیاری از مشکلات سینماگران و سینمای ایران ازجمله محدودیت‌های کاری برخی از آن‌ها، توقیف برخی فیلم‌ها یا تاخیر در تصویب فیلمنامه و صدور مجوز ساخت و نمایش برخی فیلم‌ها همچنان پا برجاست.
عزیزی در ادامه سخنان خود می‌گوید: «بازگشایی خانه سینما در وضعیتی انجام شد که این نهاد به مراتب ضعیف‌تر از قبل شده است. گرچه این بازگشایی امیدهای تازه‌یی را در دل برخی به‌وجود آورد اما برگزاری نخستین جشنواره فجر که باز چندین فیلم را به قربانگاه بردند و در نتایج داوری اعمال نفوذ شد خوش‌باور‌ترین تحلیل‌گران را نیز مایوس کرد.»
این تهیه‌کننده معتقد است: «دوران احمدی‌نژاد به‌ویژه پس از «جنبش سبز» آنچنان فضای تیروتاری بوجود آورد که هر روزنه‌یی به نظر گامی به پیش و مثبت می‌آید اما اگر به دوران قبل از آن نگاه کنیم وضعیت اخیر عقب‌نشینی و در بهترین حالت بازگشت به «دوران سازندگی» است. بازگرداندن عکس عطاالله مهاجرانی روی دیوار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی٬ نمونه‌وار نشان از بازگشت سیاست کارگزارانی در عرصه فرهنگ و هنر دارد اما این‌بار جویده‌تر و ترسان‌تر و با این حسابگری که وضعیت دوباره رادیکال نشود.
به گفته وی، «هرچند وزیر ارشاد،گاه سخنان جنجال‌برانگیزی برزبان می‌آورد و از آزادی صدای تک‌خوان زنان و لغو فیلترینگ و حذف سانسور پیش از چاپ در عرصه چاپ کتاب و مسائلی از این دست می‌زند اما بیشتر معاونت‌ها و مدیرانی میانی وزارت ارشاد همان‌هایی هستند که در زمان احمدی‌نژاد برسرکار آمدند.»
در حالی سال ۱۳۹۲ خورشیدی به پایان می‌رسد که دولت حسن روحانی بیش از پیش نسبت به وعده‌های انتخاباتی‌اش در حوزه فرهنگی فاصله می‌گیرد. اهالی فرهنگ نیز امیدی ندارند که دولت تدبیر و امید به آن همه وعده و وعید در عرصه‌های فرهنگی جامه عمل بپوشاند. به استناد اخبار و رویدادهایی که در حوزه فرهنگی دولت یازدهم رخ داده است می‌توان چنین استنباط کرد که حسن روحانی گویا چندان توفیقی در تحقق وعده‌های انتخاباتی خود در حوزه فرهنگ نداشته است. سالی که در پیش است، کمی با ابهام همراه است و حتی احتمال تشدید فشار‌ها و تنگ ترشدن عرصه بر هنرمندان و اهالی فرهنگ وجود دارد.
نظرات
این یک مطلب قدیمی است و اکنون بایگانی شده است. ممکن است تصاویر این مطلب به دلیل قوانین مرتبط با کپی رایت حذف شده باشند. اگر فکر می‌کنید که تصاویر این مطلب ناقض کپی رایت نیست و می‌خواهید توسط زمانه بازیابی شوند، لطفاً به ما ایمیل بزنید. به آدرس: tribune@radiozamaneh.com
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.