لائوتزو از دیدگاه روانکاوی (۱)

چند ماه پیش با کتابی آشنا شدم به اسم (( تائو ت چینگ )) ( برگردان فرشید قهرمانی).

این کتاب مهم که بعضی آن را روح و جان مردم چین می دانند، حدود ۲۵۰۰ سال پیش توسط لائوتزو نوشته شده است. کتابی کم حجم شامل ۸۱ قطعه شعرگونه.

من نه تائوئیست هستم نه روانکاو فقط احساس می کنم هماهنگی هایی بین این کتاب و نظریه روانشناختی تحلیل تبادلی کشف کرده ام که مایلم بدون قلم فرسایی بیان شان کنم.

در نظریه تحلیل تبادلی که یک نظریه روانکاوانه است هر فرد بشر دارای سه (( من )) در نظر گرفته می شود:

من کودک که ویژگی آن (( خواستن )) است. خلاق است و معادل نهاد در نظریه فروید است.

من بالغ که ویژگی آن واقع بینی و تفکر منطقی است و معادل خود یا ایگو در نظریه فروید است.

من والد که ویژگی آن کنترل کنندگی و پرورش دهنده بودن و پایبندی به بایدها و نبایدها ست و معادل فراخود یا سوپرایگو در نظریه فروید است. گاهی سرزنش کننده و تنبیه کننده بودن این من برای فرد تعارض روانی ایجاد می کند.

برای آشنایی با این مفاهیم می توانید به کتاب بازی ها و نیز به کتاب روانشناسی تحلیل تبادلی مراجعه فرمایید. اما با یک مثال مفهوم را توضیح می دهم.

وقتی سر یک چهار راه به چراغ قرمز می رسیم اگر من کودک مان غالب باشد به این فکر می کنیم که چگونه از چراغ قرمز بگذریم و شاید هم بگذریم.

اگر من بالغ ما غالب باشد توقف می کنیم چون عاقلانه ترین کار همین است. البته اگر ضرورتی برای عجله داریم ( مثلا یک زخمی در حال خونریزی در ماشین ماست) به این فکر می کنیم که چگونه فرصت را از دست ندهیم و ممکن است به روشی که مشکل مان بزرگتر نشود از چراغ قرمز عبور کنیم.

اگر من والد ما غالب باشد ایستادن پشت چراغ قرمز را یک باید می دانیم و پشت چراغ قرمز می ایستیم.

وجود هر یک از این من ها در مواقعی مفید و غالب بودن هر یک از آن ها در مواقعی دردسر آفرین است. بهترین حالت برای هر یک از این من ها چه حالت هایی است؟

من یک جدول ساخته ام:

کودک	بالغ	والد
سادگی	شکیبایی	مهربانی
خالی از آرزو ( خواسته )(خواسته با نیاز متفاوت است)	دیدن  به جای ترس	خالی از قضاوت
داشتن بدون احساس مالکیت	عمل بدون چمداشت	راهنمایی بدون سعی در حکم راندن

فکر می کنم اگر لائوتزو زنده بود موافق بود که بر اساس آموزه هایش بهترین ویژگی مربوط به هر یک از این من ها  زیر آن نوشته شده است اما مساله اینجاست که برخی از این ویژگی ها کاملا متضاد با سرشت من مربوط به آن هستند ( به قول برخی والا اما غیر عملی).

روانشناسی تحلیل تبادلی برای راضی بودن من کودک از خودش اهمیت زیادی قایل است یعنی این که فرد خودش را دوست داشته باشد: (( من خوبم. ))

بنابراین از آنجا که نگاه ما به دیگران معمولا انعکاسی از نگاهمان به خودمان است، فرد سالم معمولا با عینک (( من خوبم، تو خوبی )) به دنیا می نگرد. چنین فردی از نظر روانشناختی به دشمن خویش تبدیل نمی شود.