«یوگیاکارتا» و «فرانرم گرایی»

یکی از دغدغه ها ی زندگی ی من همواره بنا به دلایل مختلف، پدیده ی “فرا نرم گرایی” بوده، که معادل واژه ی آن در زبان انگلیسی “Queer” است و شامل همجنس خواهان یا همجنس گرایان، دوجنس گرایان، ترانس جندر و انواع دیگر هویت ها و گرایشات از این دست می باشد. در زبان فارسی برای واژه ی “Queer” اغلب از مترادف های “دگر باش” یا “دگرباش جنسی” و یا “اقلیت جنسی” استفاده می شود. اما واژه ی “دگرباش” دارای یک بار منفی است. پیشوند “دگر” مفهوم “غیر خودی” را در ذهن متبادر می کند. با تقسیم یک مقوله و پدیده ی انسانی به “خودی” و “غیرخودی” به نظر می رسد به نحوی غیرانسانی، حقوق شهروندی را برای “خودی”ها به طور خاص قائل شده و “غیرخودی” ها را به حاشیه ی ناامن نقض برابری های بشری رانده ایم و آنان را در حیطه ی غیرمتعارف “بیگانه” برشمرده و ضرورت شمول حقوق انسانی را از آنان با القای تقابلی موهوم سلب کرده ایم و بدین گونه، پیشاپیش با قضاوتی ناعادلانه، مُهرِ “عدم پذیرش” را از سوی بقیه ی جامعه بر آنان زده ایم.

واژه ی “اقلیت” هم فاقد قابلیت کافی در ایفای نقش معادل واژه ی “Queer” است، چرا که تاکنون در حکومت اسلامی با سواستفاده از این مفهوم، همواره شاهد سرکوب یا انکار “اقلیت” های مذهبی، “اقلیت” های قومی”، “اقلیت” های زبانی و “اقلیت” های جنسی و دیگر “اقلیت” ها بوده ایم.

به منظور مطالعه ی اتیمولوژی، مترادف و تاریخچه ی این واژه، به منابع معتبر مانند فرهنگ های لغت و دایرت المعارف های مختلف و کتابها و مراجع مستند دیگر مراجعه کردم و در نهایت واژه ی مناسبی که در اینجا می توانم پیشنهاد کنم، “فرا نرم گرایی” است. از آنجا که هر “نرم”ی ارزش نیست و به میزانی که دانش و آگاهی بشر ارتقا و گسترش یافته به همان میزان “نرم” ها و “هنجار” ها نیز دیگرگون شده و بنا به مختصات ساختاری در مناسبات انسانی شاهد تحول و تطبیق مناسب آن به اقتضا زمان بوده ایم، بنابراین به نظر می رسد این گروه انسانی، در قلمرو ماورای نرم های معمول جامعه ی امروز و نه حتا فردا – که ضرورتن ارزش محسوب نمی شوند- صمیمانه جای می گیرند، با تاکید و تکیه بر این نکته که از ریشه ی واژه ی “فرا”، معنای “رو به پیش” “فراتر” و “برتر” استنباط می شود. این بدان معناست که نمی توان پدیده های پیرامونی را بر اساس کلیشه های موجود ارزیابی کرد. ممکن است امری که در گذشته معتبر بوده، امروزه از حیض انتفاع خارج باشد، چنانکه به تجربه بدفعات شاهد آن بوده ایم. هر نوع گرایش و هویت جنسی، (منهای بیماری های جنسی که منجر به آزار دیگری می شوند) مطلقن جنبه ی حقوق بشری دارند. باید جهانی بسازیم سرشار از صلح، دوستی، امنیت و درک و احترام متقابل، تا هر کس بتواند خود واقعی اش را آن گونه که هست زندگی کند. ما حق نداریم، حق چگونه زیستن به انتخاب خویش را از کسی سلب کنیم و یا برای دیگری زندگی را بر مبنای میل خود تفسیر و تعبیر کرده و کسی را بدان واداریم. این ابتدایی ترین حق هر انسان آزاد و البته بزرگترین دستاورد بشری در عصر حاضر می باشد.

پیشنهاد و طرح مترادف “فرانرم گرایی” به منزله ی مطلق و منحصر به فرد معادل واژه ی “Queer” نیست، و به نظر من یکی از مناسب ترین مترادف ها نسبت به واژگان موجود می باشد که می تواند در تعبیر گرایشات و خصوصیات گوناگون جنسی و هویت های جنسیتی به کار رود.

نیاز مبرم برای پاسخگویی به مقتضیات زمان ایجاب می کند همپای واقعیات و گسترش و تنوع پدیده های پیرامونی، زبان گفتاری مناسب و درخور آن ساخته و پرداخته شود تا بتوان روایت بخشی از جهان انسانی را به سادگی آنچه که هست، فارغ از هرگونه توهین، نفرت و ترس (فوبیا) محقق ساخت. آشنایی با مقوله ی “فرانرم گرایی” و عبارات و اصطلاحات مربوط به آن، مستلزم ایجاد فرهنگ مناسب نوشتاری و گفتاری ست تا با استفاده ی از آن قادر باشیم بدور از هر گونه تنگ نظری، تحجر و ترس (فوبیا) در فضایی از همدلی و درک انسانی به موضوع نزدیک شده و نسبت به شناخت یکی از مهمترین ابعاد وجودی بشر، یعنی گرایش های جنسی و هویت های جنسیتی در جامعه با شکستن تابوها اقدام کرده و آگاهی های لازم را در زمینه ی درک و فهم آن کسب نماییم. و همچنین در گذار این شناخت، فرایند پذیرش هرگونه تفاوت به منزله ی شاخصی مثبت در جهت غنا و سلامت روان هر چه بیشتر جامعه را تسهیل سازیم. در غیر این صورت، عدم شناخت و درک واقعیات موجود، صرفن راه به معضلی می برد که در روند آن، بخشی از افراد جامعه (فرانرم گرایان) برای در امان بودن، ناگزیر از پنهان کردن گرایش و سبک زندگی ی می شوند که در عین حال کاملن طبیعی و انسانی ست. این در حالی ست که نه تنها برای خودِ شخص عوارض منفی، آزارنده و رنج آور بوجود می آورد و لطمات روحی و روانی غیرقابل وصف ایجاد می کند، بلکه بی تردید منجر به برهم خوردن توازن در زندگی و مناسبات اجتماعی شده و تاثیرات مخرب متقابل بر اجتماع انسانی می گذارد. صداقت با خود و دنیای پیرامونی، گامی ست اساسی در جهت نیل به یک زندگی سالم، ذهنی فارغ از دغدغه های بی مورد و روابطی عاری از هر گونه تشویش و اضطراب های غیرضروری.

ماده دوم از اعلامیه جهانی حقوق بشر و همچنین مقررات ضد تبعیضی که در معاهدات بین‌المللی حقوق بشر وجود دارد از حق چگونه زیستن به انتخاب خود حمایت کرده‌اند. علاوه بر این ماده بیست و ششم از اعلامیه جهانی حقوق بشر اعلام می‌کند که هرکسی در برابر قانون مساوی و بدون هیچ تبعیضی به نحو برابر از حمایت قانون برخوردار است. منشور جهانی که برای گرایش جنسی و هویت جنسیتی شکل گرفته است اصول “یوگیاکارتا” نام دارد و مجموعه‌ای است از ۲۹ اصل که بر اساس موازین و قوانین بین‌المللی حقوق بشر و با توجه به تجربه‌های همجنسگرایان و موقعیت آنان نگاشته و قانونگذاری شده است.

تصویب اصول “یوگیاکارتا” در تاریخ هفت نوامبر ۲۰۰۷، در سازمان ملل متحد، و در نیویورک بوقوع پیوست و کشورهای آرژانتین، برزیل و اروگوئه از آن حمایت کردند. اصول اساسی و قابل توجهی که در اعلامیه ی سازمان ملل متحد در فرانسه آورده شده، صرفن مربوط به پایان دادن خشونت و مجازات اعدام علیه همجنسگرایان است و شامل اصولی چون به رسمیت شناختن حق ازدواج برای همجنسگرایان و یا تشکیل خانواده نمی‌شود. در واقع اصول “یوگیاکارتا” با قانونی کردن جنبه های دیگری از مناسبات انسانی فرانرم گرایان، اعلامیه ی فوق را کامل تر نمود.

اصول یوگیاکارتا به عنوان منشوری در راستای حقوق جهانی فرانرم گرایان از اهمیت خاصی برخوردار است. اینکه چرا این اصول یوگیاکارتا Yogyakarta نام گرفته است به این دلیل است که اجلاس مربوط به آن در یکی از شهرهای منطقه ی ویژه ی یوگیاکارتا در اندونزی برگزار شد. با به رسمیت شناختن روز جهانی مبارزه با هوموفوبیا توسط سازمان بهداشت جهانی پس از طرح اولیه‌ی این ایده در سال ۲۰۰۶، گروه برجسته‌ای از کار‌شناسان بین المللی حقوق بشر در نشستی در «یوگیاکارتا» در اندونزی به طرح مجموعه‌ای از اصول و قواعد بین المللی مرتبط به هویت و گرایش جنسی در پاسخ به خشونت و سوءاستفاده ی گسترده از حقوق بشر پرداختند. حاصل این نشست «اصول یوگیاکارتا» بود.

اصول یوگیاکارتا در زمینه‌ی بکارگیری قوانین بین‌المللی حقوق بشر مربوط به گرایش جنسی و هویت جنسیتی، به وسیله‌ی ICJ و سرویس بین‌المللی حقوق بشر تهیه و تنظیم و به اتفاق آرا در نشست کارشناسان در یوگیاکارتای اندونزی در نوامبر ۲۰۰۶ تصویب شد.

متن کامل «اصول یوگیاکارتا» به هر شش زبان سازمان ملل متحد در سایت yogyakartaprinciples.org به شکل فشرده و نیز در فرمت “پی دی اف” به اشتراک گذاشته شده است.

مهناز قِزِلٌو

دهم دسامبر دوهزار و سیزده – استکهلم

Mahnaz_ghezelloo@hotmail.com

منابع:

A History of Queer Minnesota” book talk and signing with Stewart Van Cleve at Magers & Quinn
A Queer History of the United States, by Michael Bronski
Encyclopedia Britannica
Encyclopedia- Merriam-Webster
Hidden from History: Reclaiming the Gay and Lesbian Past, by Martin Duberman, Martha Vicinus and George Chauncey
www.icj.org
Oxford Etymology Dictionary
www.refworld.org
The American Heritage Dictionary
Webster Etymology Dictionary
www.yogyakartaprinciples.org

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)