ضرورت مداخله قانونی مردم در نجات دریاچه اورمیه

بر اساس آخرین گزارشهای اقلیمی و ارزیابیهای کارشناسان مرتبط با دریاچه اورمیه ، ۸۵ در از وسعت بزرگترین دریاچه شور جهان و یکی از نادرترین تالابهای بین المللی خشک گردیده و هر چند خود در حد دریاچه بوده اما به اقیانوسی از نمک سفید که همچو کفنی بر روی بخشی از شمال غرب کشور کشیده شده تبدیل گردیده و متأسفانه هیچگونه اقدام قابل توجهی علیرغم تمامی وعده های داده شده از سوی دولت فعلی(تدبیرو امید) صورت نگرفته است .
همچنانکه در دولتهای قبلی هم غیر از گزارشهای دروغ و وعده های معمول دولتمردان نه تنها اقدامی در جهت مهار نابودی آن صورت نگرفت که در جهت تسریع در مرگ این تالاب بین المللی خود عامل و آمر اصلی نیز بودند. ذکر علل و عوامل منجر به نابودی این دریاچه تکرار مکررات خواهد بود ، اما اگر واقع بینانه به موضوع بنگریم خشکسالی تنها عامل کوچکی در مرگ این زیست بوم تلقی می گردد چرا که در چند صد کیلومتری همین دریاچه ، دریاچه وان ترکیه قرار دارد که آن نیز با توجه به مختصات جغرافیایی در معرض خشکسالی یک دهه قبل قرار گرفته بود اما با درایت و تدابیر کارشناسی دولت ترکیه و با توسل به مدیریت علمی بهینه آب از بروز این اتفاق ناگوار جلو گیری گردید و اجازه داده نشد تا در کنار تغییرات جوی ، عوامل انسانی باعث نابودی دریاچه وان گردد. بدین ترتیب در کنار خشکسالی این عامل قهر طبیعت ، مهمترین عللی که باعث مرگ دریاچه اورمیه گردیده و می بایست کارگزاران و نمایندگان مردم استانهای حاشیه دریاچه اورمیه پاسخگوی آن باشند عبارتند از عدم مدیریت بهینه آب توسط جهادکشاورزی و امور آب استان ، سهل انگاری و عدم برخورد با حفرکنندگان هزاران چاه عمیق و نیمه عمیق در منطقه و چه بسا تخلف خود دست اندرکاران و مسئولین استان در این زمینه ، عدم تعهد کشاورزان در جهت استفاده از پروژه آبیاری تحت فشار اعم از قطره ای و بارانی به جای روش آبیاری سنتی و غرقابی و عدم نظارت سازمان جهادکشاورزی بر این امر ، عدم نظارت بر هزینه کرد میلیاردها ریال تسهیلاتی که تحت عنوان اجرای آبیاری تحت فشار در اختیار کشاورزان منطقه قرار گرفت و اغلب آنان این تسهیلات را صرف مخارج دیگر خویش کردند ، احداث بدون آینده نگری و غیرکارشناسی دهها سد و آب بند در مصب رودخانه هایی که مقصد نهایی آنها دریاچه اورمیه بودند و به این طریق نسبت به قطع دائمی شریانهای حیاتی دریاچه اقدام نمودند آن هم به بهانه توسعه کشاورزی که نه از توسعه خبری شد و نه اجازه دادند یک قطره آب وارد دریاچه شود ، استفاده بیش از حد از سفره های آب زیرزمینی که بعد از رودخانه های پرآب ، اصلی ترین منبع تأمین آب دریاچه بودند از طریق حفر هزاران چاه در منطقه ، تملیک ، تقطیع و تفکیک زمینهای زراعی و باغات حاشیه دریاچه اورمیه به قطعات متعدد و در نتیجه حفر چاههای غیرمجاز در هر یک از قطعات کوچک و مکیدن بیشتر آبهای زیرزمینی ، احداث پل میانگذر دریاچه اورمیه به تبریز بر روی دریاچه اورمیه به شیوه ای کاملا غیرکارشناسی و مغایر یا قوانین و مقررات زیست محیطی علیرغم مخالفت سازمان حفاظت محیط زیست کشور با احداث این میانگذر و شیوه احداث آن ، عدم تأمین و پرداخت حقابه دریاچه از سوی استانهای آذربایجان شرقی و کردستان در طول سالهای گذشته همه و همه موجب سرعت بخشیدن به نابودی این دریاچه و مرگ و انحطاط آن شدند . همین مسائل در طول سالهای گذشته موجب ایراد انتقادهای گسترده و اعتراضات فراوانی از سوی تشکلهای مردم نهاد ، افکار عمومی ، رسانه های مکتوب ، پایگاههای خبری ، شبکه های اینترنتی ، مطبوعات و نشریات ، مردم ساکن شهرهای اطراف دریاچه و حتی رسانه های بین المللی ، دانشمندان و کارشناسان مسائل زیست محیطی داخلی و بین المللی گردیده و این اعتراضات عمدتا” در طول حیات دو دولت قبلی بوده اما متأسفانه نه تنها هیچ وقعی به این همه اعتراضات و انتقادات نگذاشتند که حتی با معترضان به نابودی دریاچه با خشونت رفتار و آنان را اراذل و اوباش خطاب کردند . در همان زمان حتی به مطبوعات استان دستور داده شد که از نوشتن و انتشار هر گونه مطلبی مرتبط با دریاچه اورمیه پرهیز نمایند. این بی توجهی محض به نابودی دریاچه اورمیه و سایر تالابهای بین المللی کشور و همچنین پاسخ همراه با خشونت دولتهای قبلی در شرایطی اتفاق می افتاد که طبق اصول متعدد قانون اساسی ، دولت جمهوری اسلامی وظیفه حفاظت و حراست از محیط زیست و منابع طبیعی ملی و … را برعهده داشته و از سوی دیگر حق اعتراض ، آزادی برگزاری اجتماعات و راهپیماییها بدون حمل سلاح و به شرط عدم اخلال در مبانی اسلام محترم شمرده شده است . اما در طول سالهای مصادف با نابودی دریاچه نه از تالابهای کشوری مثل دریاچه اورمیه و نه از خزانه های طبیعی کشوری حراست و حفاظت بعمل آمد ، نه به مردم به عنوان صاحبان اصلی این منابع و تالابها اجازه اعتراض مسالمت آمیز داده شد و نه به تشکلهای مردم نهاد حافظ و حامی زیست بومها اجازه تحرک و فعالیت و اعتراض دادند . کما اینکه بسیاری از این تشکلها را منحل کردند و اجازه ندادند تا صدای اعتراض به نابودی تالابها از حلقوم این تشکلها بیرون بیاید. اکنون که وضعیت دریاچه اورمیه به وخامت غیر قابل تصور رسیده و همچو بیماری که نفسهای آخر خویش را می کشد با مرگ نهایی دست و پنجه نرم می کند ، قاضی پور یکی از دهها و بارز ترین نماینده مردم استانهای حاشیه دریاچه اورمیه – که البته بارها و بارها صدای اعتراض این نماینده را در همین ارتباط از تریبون مجلس و دیگر تریبونهای رسمی و غیر رسمی شنیده ایم – دست یاری به سوی مردم آذربایجان دراز کرده و می گوید شما مردم آذربایجان اجازه ندهید دریاچه اورمیه خشک شود ! اقدامی دیر هنگام اما قابل توجه و تأمل. این حرکت و گفتار ایشان بیانگر این نکته مهم است که متأسفانه نه دولت و نه مجلس توانایی حل بحران فوق حاد دریاچه اورمیه را ندارند . اما مردم چگونه می توانند نگذارند که این یگانه زیست بوم زیبا ، شفا بخش‌، منحصر به فرد و بزرگترین منبع درآمد توریسم درمانی کشور و جهان و مهمترین عامل اشتغال زایی ( البته برای چند سال پیش) خشک شود؟ آیا دیگر رمقی برای این دریاچه باقی مانده است ؟ وقتی بخشی از خود این مردم به دلیل سوء مدیریتهای دولتهای قبلی باعث نابودی دریاچه شده اند چگونه میتوانند باعث احیاء مجدد این زیست بوم شوند؟ اما به قول مثل معروف که جلوی ضرر را از هر کجا بگیری منفعت است ، باز همین مردم میتوانند با دخالت در این معضل زیست محیطی که آینده سرزمین آذربایجان و بسیاری مناطق دیگر کشور را تهدید می نماید از ادامه این روند جلوگیری کنند. رعایت بسیاری امور از جمله مدیریت بهینه آب و مواردی که کارشناسان امر بارها گوشزد کرده و می کنند می تواند به برون رفت از این معضل کمک کند . اما مهمترین حرکتی که میتواند در نجات دریاچه اورمیه مؤثر واقع شود استفاده از ظرفیتهای قانونی بخصوص اصول مدون قانون اساسی می باشد که برگزاری تجمع و راهپیماییهای اعتراض آمیز در چهارچوب قانون اساسی و مقررات و ضوابط جاری کشور را برای مردم به رسمیت شناخته و آن اصل بیست و هفتم قانون اساسی است. طبق این اصل تشکیل اجتماعات و راهپیماییها بدون حمل سلاح و مشروط به آنکه مخل مبانی اسلام نباشد آزاد است. طبیعی است که اعتراض مردم به تساهل و تسامح دولت در جلوگیری از نابودی دریاچه اورمیه حرکتی نخواهد بود که از یک سو سیاسی قلمداد شود و از دیگر سو مخل مبانی اسلام باشد ، چرا که اولا این حرکت حرکتی کاملا زیست محیطی می باشد و از سویی حرکتی است مطابق با فرامین اسلام و خداوند که در جای جای قرآن و دین مبین اسلام بر حفظ و حراست از منابع طبیعی که نمودی از آیات الهی می باشند تأکید وافر شده است. شاید بی مناسبت نباشد در این بخش از مقاله به موضوعی اشاره شود که چندی قبل روی خروجی تلکسهای خبری کشورهای جهان از جمله مطبوعات و رسانه های کشورمان قرار گرفت و آن این بود که هزاران نفر از مردم شهر ملبورن استرالیا در جهت حمایت از حق حیات کوسه ماهیها به تظاهرات پرداختند و دولت را مجاب نمودند در جهت جلوگیری از تهدید حیات این حیوان از سوی شکارچیان اقدامات پیشگیرانه سریعی را به عمل آورند. نیاز به ارائه توضیحات و تفسیرهای اضافی نیست که چرا هزاران نفر برای حفاظت از حیات کوسه های دریایی بدین شکل به خیابانها می ریزند. قدر مسلم اهمیت دریاچه اورمیه به عنوان یک زیست بوم بین المللی که علاوه بر خاصیتهای بسیار زیادی که در بخشهای مختلف اقتصادی ، درمانی ، توریستی و … دارد خود مطبوع کننده و متعادل کننده آب و هوای منطقه بوده و می باشد و بنابراین اهمیت آن بسیار بیشتر از حیات چند کوسه ای است که به دلیل شکارهای بی رویه و بیش از حد مجاز شکارچیان به خطر افتاده است. اما اعتراض مدنی هزاران نفر از مردم ملبورن استرالیا از آنچنان اهمیتی برخوردار می باشد که حاکی از به رسمیت شناخته شدن حق اعتراض مردم در یک جامعه دموکراتیک در مواجهه با مسئله زیست محیطی می باشد که دولت را وادار به انجام اقدامی عملی در جهت مبارزه با این معضل نموده است. بی شک دولت استرالیا که برخواسته از بطن همین ملت می باشد هم نه تنها هیچوقت با اینگونه حرکتهای اعتراض آمیز از در خشونت برنمی آید بلکه خواستهای معترضین را به گوش جان شنیده و در جهت رفع معضل اقدام قانونی و فوری را بعمل می آورد. اقدامی که دقیقا مطابق با خواست آن ملت می باشد. در کشور ما هم که خوشبختانه چنین ظرفیتی در قانون اساسی پیش بینی شده و از حقوق مسلم ملت شناخته شده است ، لازم است ترتیبی اتخاذ گردد نه تنها مردم آذربایجان غربی و شرقی و کردستان که همه ملت ایران در جهت دفاع از موجودیت تالابها و زیست بومها که متآسفانه همپای دریاچه اورمیه بسیاری از آنها نیز مثل بختگان ،هامون ، گاوخونی ، زاینده رود ، پریشان و …خشک گردیده اند یا در معرض خشکی قرار گرفته اند یا جنگلهایی که تخریب یا به آتش کشیده میشوند با هماهنگی استانداریها و فرمانداریها ، نسبت به برگزاری راهپیماییهای اعتراضی اقدام نمایند. در استان آذربایجان غربی این حرکت میتواند با دعوت تشکلهای زیست محیطی فعال و شناسنامه دار از مردم و با هماهنگی استاندار و فرمانداریهای شهرستانها برگزار شود. ایجاد کمربندهای انسانی در حاشیه دریاچه توسط ساکنین شهرها و مناطق حاشیه دریاچه ، برگزاری ایستگاههای نقاشی در حمایت از نجات دریاچه ، برگزاری نمایشگاههای عکس و پوستر با محوریت دریاچه ، برگزاری نمایشگاهی از نقش مطبوعات و رسانه ها در حمایت از نجات دریاچه ، اجرای تئاترهای خیابانی در ارتباط با دریاچه اورمیه ، برگزاری شبهای شعر و دیکلمه به زبانهای ترکی فارسی و حتی کردی در ارتباط با وضعیت ناگوار دریاچه اورمیه ، برگزاری تورهای روشنگرانه در ارتباط با وضعیت رو به وخامت دریاچه اورمیه با هدف تأثیر گذاری بر افکار عمومی و به تحرک وادار نمودن مسئولین ارشد کشوری و استانی جهت نجات دریاچه ، درخواست برگزاری جلسه هیئت دولت در بیابانهای نمکی اطراف دریاچه اورمیه جهت قانع نمودن آقایان به عمق فاجعه زیست محیطی قرن ، تهیه و تدوین فیلمهای کوتاه و انیمیشنهای مرتبط با دریاچه و شرایط وخیم آن جهت پخش از رسانه ملی و برنامه های کودک و نوجوان و موارد دیگر می تواند به عنوان نمادهای حرکت مردمی صدای تظلم خواهی دریاچه اورمیه را به گوش مسئولین کشوری و بین المللی برساند . حرکتهایی که دقیقا مطابق با اصل پنجاهم قانون اساسی می باشد که اشعار می دارد : «در جمهوری اسلامی حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند ، وظیفه عمومی تلقی می گردد. از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ، ممنوع است» . امید که مردم آذربایجان طبق خواسته نادر قاضی پور با استفاده از این ظرفیت قانونی بتوانند از حقوق زیست بومی خویش که نجات دریاچه اورمیه از مرگ و نیستی که در واقع نجات زندگی و اقتصاد میلیونها نفر از مردم استانهای حاشیه و غیرحاشیه دریاچه اورمیه و همچنین جلوگیری از نابودی میلیونها هکتار از اراضی کشاورزی و باغات و اموال و نجات اقتصاد و صنعت استانها بخصوص صنعت توریسم منطقه از مرگ حتمی میباشد دفاع نموده و دولت را وادار به انجام اقدامات کامل و عاجل پیشگیرانه نمایند.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)