تحلیلی بر رفتارهای ساختاری پژاک در روندهای اتحاد احزاب شرق کوردستان
ناصح دالاهو
نشست اخیر ۷ حزب فعال شرق کوردستان که با هدف گشایش فصلی نو در همگرایی سیاسی برگزار شد، اگرچه گامی مهم در مسیر شکل‌گیری شورای همکاری و اتحاد تلقی شد، اما همچنان نتوانست از سایه سنگین بی‌اعتمادی‌های تاریخی و رفتارهای انحصارطلبانه برخی جریانات سیاسی عبور کند. مهم‌ترین نمود این بی‌اعتمادی، رفتار حزب پژاک بود که با حضور نماینده به‌جای دبیرکل یا رهبری رسمی خود، عملاً نشان داد هنوز به سیاست‌های برتری‌طلبانه گذشته خود پایبند است.
حزب حیات آزاد کوردستان در دو دهه اخیر بارها و بارها در بزنگاه‌های تاریخی نشان داده که اعتقادی به اجماع سیاسی و همکاری افقی میان احزاب ندارد. این حزب که با الگوگیری از ساختار ایدئولوژیک خود، همواره تلاش کرده با تکرار اصطلاحات مدرن، نقش خود را به‌عنوان جریانی فراتر از دیگر احزاب جا بزند؛ درحالی‌که در عمل، نه در جلسات اتحاد به‌شکل واقعی حاضر می‌شود، نه در رفتارهای خود نشانی از احترام متقابل و مشارکت برابر دارد.
رفتار اخیر پژاک در نشست احزاب شرق کوردستان نیز، نمونه‌ای دیگر از همین ساختار بسته و خودمرکزگراست؛ ساختاری که به‌رغم شعارهای درخشان، همچنان گفت‌وگو را تنها وقتی می‌پذیرد که خود در رأس آن باشد.
نگاهی به سابقه رفتار سیاسی پژاک در دو دهه گذشته، مجموعه‌ای از تلاش‌های هدفمند برای به‌هم‌ریختن اتحادهای سیاسی کردی را آشکار می‌سازد:
در سال ۲۰۰۷، وقتی زمزمه‌هایی از ایجاد شورای هماهنگی احزاب کردی مطرح شد، پژاک با انتشار بیانیه‌ای ادعا کرد که چنین شوراهایی تحت تأثیر «ذهنیت قومی کلاسیک» هستند و خود را از آن پروژه کنار کشید.
در سال ۲۰۱۲، با آغاز پروژه گفت‌وگو میان احزاب اپوزیسیون کرد در سلیمانیه، پژاک خواهان رهبری روند گفتگو شد و پس از مخالفت دیگر احزاب، با انتشار اطلاعیه‌ای از آن انصراف داد.
در سال ۲۰۱۸، پژاک با انتقاد تند از اتحاد چهارجانبه احزاب کردی علیه تهدیدات جمهوری اسلامی، آن را «ائتلاف موقت و ناپایدار با گرایشات بورژوایی» خواند و حتی برخی چهره‌های آن را به «همسویی پنهان با ترکیه» متهم کرد اتهامی که بعدها بدون هیچ سندی رها شد.
در سال‌های اخیر، پژاک بارها تلاش کرده با اتکا به رسانه‌های وابسته به خود، تصویر سایر احزاب کرد را تخریب کرده و خود را تنها نیروی «دارای گفتمان مدرن و انقلابی» نشان دهد. در همین راستا، برخی رسانه‌های منتسب به پژاک، احزابی مانند دموکرات، کومه‌له و خبات را به محافظه‌کاری یا «اتکاء به دولت‌های منطقه» متهم کرده‌اند.
این سیاست دیرینه و برنامه‌ریزی‌شده، عملاً باعث شده تا پژاک به عنصری غیرقابل‌پیش‌بینی و فاقد مسئولیت‌پذیری جمعی در فضای سیاسی شرق کوردستان بدل شود.
پژاک برخلاف بسیاری از احزاب کلاسیک شرق کوردستان که دارای سابقه عینی مبارزه، ارتباط پایدار با بدنه اجتماعی و سابقه سیاسی قابل‌ردیابی هستند، تلاش کرده با تمرکز بر مفاهیم انتزاعی و پیچیده، خود را متفاوت و برتر جلوه دهد. اصطلاحاتی مانند «سیستمی غیرمرکزی»، «جغرافیای مقاومت»، یا «دموکراسی بدون دولت»، شاید در ظاهر مترقی به نظر برسند، اما در عمل پژاک حتی درون سازمان خود نیز از ساختار بسیار متمرکز و بسته‌ای پیروی می‌کند.
مبنای تصمیم‌گیری در پژاک برخلاف ادعای دموکراتیک‌بودن، تحت هدایت مستقیم قندیل است، نه فرآیندهای داخلی مشارکتی. همین تضاد بنیادین میان ادعا و عمل، نه‌تنها موجب بی‌اعتمادی عمیق میان سایر احزاب شده، بلکه بر تلاش‌های اتحاد نیز سایه افکنده است.
نشست تیرماه: بازتولید همان سیاست تفرقه‌افکنانه
در نشست اخیر، همه احزاب در سطح بالاترین رهبری خود شرکت کردند. دبیران کل یا نمایندگان تام‌الاختیار احزاب با حضور مستقیم، به این پیام واحد مهر تأیید زدند که: وحدت کوردی دیگر نباید گروگان رقابت‌ها یا توهمات ایدئولوژیک باشد.
تنها پژاک بود که با عدم حضور رهبر خود و حضور یک نماینده غیرارشد، نشان داد که همچنان تمایلی به همکاری جدی و برابر ندارد. این اقدام نه‌تنها توهینی آشکار به دیگر احزاب، بلکه تلاشی برای تضعیف نشست و کاستن از وزن سیاسی آن بود. حتی این شبهه در برخی محافل سیاسی مطرح شد که آیا پژاک در تلاش است این اتحاد را به‌صورت تدریجی از درون تضعیف کند؟
در شرایطی که شرق کوردستان با تهدیدات واقعی و جدی مواجه است از دخالت‌های منطقه‌ای تا خطرات ناشی از فروپاشی احتمالی جمهوری اسلامی؛ زمان آن رسیده که احزاب سیاسی بدون تعارف و رودربایستی، تکلیف خود را با عناصر واگرا و فاقد صداقت استراتژیک روشن کنند.
سکوت دیگر احزاب در برابر این رفتارهای متکبرانه و مداوم، نه‌تنها به ادامه واگرایی دامن می‌زند، بلکه مشروعیت کلی پروژه اتحاد را زیر سؤال می‌برد. وحدت سیاسی با واژگان زیبا ساخته نمی‌شود؛ با صداقت، حضور برابر و اراده مشترک برای فائق‌آمدن بر اختلافات ساخته می‌شود چیزی که تاکنون در رفتار پژاک کمتر دیده شده است.
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.