ترکیه ساختار اجتماعی متنوعی از نظر دین و اعتقاد، نژاد و اتنیک، معلولیت، سن و گرایش جنسی دارد. اما بخش قابل توجهی از ساکنین ترکیه به دلیل تعلق به هرکدام از این گروه‌ها مورد تبعیض قرار می‌گیرند. یکی از گروه‌هایی که از جهات مختلف مانند آموزش، کار، درس‌های اجباری دینی، دسترسی به خدمات اجتماعی، اعتقادات سیاسی و گرایش جنسی و هویت جنسیتی مورد تبعیض قرار می‌گیرند، علوی‌های ساکن این کشور هستند.
علوی در لغت یعنی منصوب به علی و در ادبیات تصوف به معنی عشق به علی و ارادت به اوست و در بعضی منابع مترادف شیعه به کار رفته و در بعضی منابع دیگر مخالف اسلام.
برای عده‌ای تفسیر آنادولی از شامانیسم ترک‌های آسیای میانه است، برای عده‌ای دیگر تعریفی نوین از زرتشت‌های ساکن آنادولی.
اما آنچه برای ما در این یادداشت مهم است نه تاریخ و چگونگی شکل‌گیری علوی‌های ترکیه بلکه تبعیض سیستماتیکی است که به عنوان اقلیت دینی و نگرش سیاسی و اعتقادی متفاوت، صدها سال است که در این جغرافیا با آن رو به رو هستند. تبعیضی که تنها متوجه علوی‌های ترکیه نیست، بلکه متوجه همه‌ی اقلیت‌های دینی به غیر از سنی‌های ساکن این کشور است!
برای درک ریشه‌های این تبعیض، باید از دو جنبه‌ی نژاد تورک و اسلام سنی حاکم به این مساله نگاه کرد. در طول تاریخ آنادولی، هویت تورک با هویت سنی هم ردیف قرار داده شده است. از این رو تورکی که مسلمان نباشد در ترکیه مقبولیت چندانی هم نخواهد داشت. بر این اساس علوی‌هایی که هویت تورک دارند هم زیاد به عنوان تورک مورد پذیرش جامعه قرار نمی‌گیرند. استفاده از جمع‌خانه‌ها و درگاه‌ها به جای مسجد و جامی ، تفاوت در به جا آوردن نماز و روزه، و نوشیدن مشروبات الکلی از جمله‌ی این تفاوت‌هاست. اعتقادات دینی متفاوت علوی‌ها با مسلمانان، تاثیر زیادی بر اعتقادات و نگرش سیاسی معتقدان آن داشته است، اعتقاداتی که شامل حال اقلیت‌های جنسی و جنسیتی نیز می‌شود و همین فشار و تبعیض علیه آن‌ها را چند برابر می‌کند.
اخیرا، نهادهای علوی ترکیه در سمپوزیومی تحت عنوان «علوی‌ها: دین، بدن، جنسیت؛ از خوشحالی تا قدر»، اعلام کردند اعضای جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌آی+ می‌توانند برای برگزاری مراسم خاکسپاری خود، بدون اینکه در این زمینه هیچ تبعیضی متوجه آن‌ها باشد، از (جمع‌خانه‌ها) استفاده کنند.
در این سمپوزیوم که در ۱۳-۱۵ می در شهر ازمیر ترکیه برگزار شده، اعلام کردند که با تبعیضی که حتی بعد از مرگ جامعه‌ی ال‌جی‌بی‌تی‌آی+ متوجه آنهاست، مبارزه خواهند کرد. آن‌ها در بیانیه‌ای اعلام کردند:
«در اعتقادات ما هر کس جان هست. درهای جمع‌خانه‌های ما در ردیف اول برای ال‌جی‌بی‌تی+ها و بعد به روی همه انسان‌ها باز است. اتفاقات تلخی که در مراسم خاکسپاری این جامعه با آن رو به رو می‌شوند را شنیدیم. ممکن نیست نسبت به این وقایع ساکت و بی‌توجه بمانیم. به همین دلیل ما سه سازمان، همه جمع‌خانه‌های خود را با توجه به وصیت خود اعضای این جامعه به روی آن‌ها باز می‌کنیم. علاوه بر شستن و نگه‌داری پیکرها برای برگزاری مراسم دلخواه دوستانشان، فضاهای مناسبی به روی آن‌ها باز خواهد بود. اگه معتقد به دین علوی هستند هم حاضریم مراسم مخصوص این دین را برای مراسم خاکسپاری آن‌ها اجرا کنیم».
از دیگر موضوعاتی که در این سمپوزیوم به آن پرداخته شد می‌توان به مدرنیته، زن در دین علوی، دگرجنسگرامحوری، تبعیض جنسیتی، رسانه، طبقه‌های اجتماعی، مرزها و ال‌جی‌بی‌تی‌آی+ در دین علوی اشاره کرد.
این دستاورد را به جامعه ال جی بی تی ترکیه تبریک می‌گوییم و امیدواریم بیش از این شاهد پذیرش این جامعه از سوی گروه های مذهبی باشیم. امری که وظیفه آنهاست برای ایجاد جامعه ای به دور از تنفر و خشونت.
تورکیه‌نین علوی‌لری و جینسی-جینسیتی آزینلیقلارا دستک‌لری
تورکیه دین، اینانج، ایرق و ائتنیک، علیللیک، یاش و جینسی یؤنلیم باخیمیندان چئشیدلی بیر سوسیال یاپی‌یا صاحیب اؤلکه‌دیر. اما تورکیه اهالی‌سی‌نین اهمیتلی بیر حیصصه‌سی بو قوروپ‌لارا عایید اولدوقلاری اوچون آیری-سئچکیلیغا معروض قالماقدالار. تحصیل، ایش، زورونلو دین درس‌لری، سوسیال خیدمت‌لردن فایدالانماق، سیاسی دوشونجه‌لر، جینسی یؤنلیم و جینسیتی کیملیک آچیسیندان آیری-سئچکیلیغا معروض قالان بو قوروپ‌لاردان بیری، بو اؤلکه‌ده یاشایان علوی‌لردیر.
علوی کلمه اعتیباری ایله علی‌یه منصوب و تصوف ادبیاتیندا علی‌یه اولان عشق و باغلیلیق آنلامیندادیر و بعضی قایناق‌لاردا شیعه ایله ائش آنلامدا دیگر بعضی قایناق‌لاردا ایسه ایسلام دینینه قارشی آنلامیندا قول‌لانیلمیش‌دیر. بیر قوروپ اوچون علوی‌لیک اورتا آسیا تورک‌لر شمانیزمی‌نین آنادولو تفسیری، بیر باشقا قوروپ اوچون آنادولودا یاشایان زردوشت‌لری‌نین یئنی تعریفی‌دیر.
اما بو یازی‌دا بیزیم اوچون اؤنملی اولان شئی تورکیه علوی‌لرین تاریخی و یارانما شکلی دئییل بلکه دینی آزینلیق و فرقیلی سیاسی و دوشونجه باخیش آچیسینا صاحیب اولدوقلاری اوچون یوز ایل‌لردیر بو جغرافیادا معروض قالدیقلاری سیستماتیک آیری-سئچکیلیک‌دیر. سادجه تورکیه‌نین علوی‌لرینه دئییل بلکه سنی اولمایان بوتون دینی آزینلیقلارین یاشادیغی آیری-سئچکیلیک!
بو آیری-سئچکیلیغین کؤک‌لرینی آنلاماق اوچون، بو ساحه‌ده اولان تورک ایرقی و ایسلام اینانجینا باخماق گره‌کیر. آنادولو تاریخی بویونجا، تورک کیملیگی، سنی کیملیکله ائش‌ده‌یر توتلموش و مسلمان اولمایان تورک‌لر، تورکیه‌ده بیر تورک اولاراق چوخ دا قبول گؤرونمه‌مک‌ده‌دیر. بو اساس‌دا، علوی اینانجینا صاحیب اولان تورک‌لر ده توپلوم طرفیندن بیر تورک اولاراق قبول گؤرونمز حاله گلمیش‌لر.
مسجد و جامی یئرینه جمع ائولری و درگاه‌لاری عیبادت مکانی اولاراق سئچمک، ناماز و اوروج‌دا اولان فرقلی‌لیک‌لر و مشروب قول‌لانماق بو فرق‌لردن بیر نئچه‌سی‌دیر.
علوی‌لرین موسلمان‌لارلا اولان فرقیلی اینانج‌لاری، علوی‌لیغا اینانان شخص‌لرین باخیش آچیسی و سیاسی دوشونجه‌لرینه ده چوخ تاثیر ائتمیش‌دیر. جینسی و جینسیتی آزینلیقلاری دا قاپسایان بو فرقیلی باخیش، اونلارین اوزه‌رینده اولان باسقی و آیری-سئچکیلغی دا نئچه قاتینا چیخارتمیشدیر.
سون زامان‌لاردا، تورکیه علوی قوروم‌لاری «علوی‌لر: دین، بدن، جینسیت، سئوینجدن قدره» آدلی سمپوزیومدا، ل‌گ‌ب‌ت‌آی+ توپلومونون عضو‌لری دفن مراسیم‌لری اوچون، هئچ بیر آیری-سئچکیلیک یاشامادان جمع ائولرینی قول‌لانا بیلجک‌لرینی آچیخلادیلار.
۱۳-۱۵ می ۲۰۲۲ده تورکیه‌نین ایزمیر شهرینده گرچکلشن بو سمپوزیومدا، ل‌گ‌ب‌ت‌آی+ توپلومونون عضولری‌نین وفات ائتدیکدن سونرا بئله معروض قالدیقلاری بو آیری-سئچکیلیک ایله موجادیله ائده‌جکلرینی آچیخلادیلار. بو بیان‌نامه‌ده اعلان ائدیلدی کی:
«بیزیم اینانجلاریمیزا گؤره هر کس جاندیر. بیزیم جمع ائولری‌نین قاپیلاری باشدا ل‌گ‌ب‌ت‌آی+ توپلومو اولماق اوزه‌ره بوتون اینسان‌لارا آچیخدیر. بو توپلومون دفن مراسیمینده یاشادیقلاری آجی حادیثه‌لری ائشیتدیک. بو حادیثه‌لری قارشی سس‌سیز و لاقید قالمامیز مومکون دئییل.
بو سبب‌دن دولایی بیز اوچ قوروم، بو توپلومون عضولری‌نین اؤز وصیتینه دایاناراق جمع ائولریمیزین قاپیلارینی اونلارا آچیریق. جنازه‌لرینی یوماق و ساخلاماغین یانیندا، دوست‌لار و تانیدیق‌لاری‌نین ایستدیکلری مراسیمی گرچکلشدیره بیلمه‌لری اوچون اویقون مکان‌لاریمیزین قاپیلاری اونلارا آچیق‌دیر. اگر علوی‌لیغا دا اینانماقدالارسا اونلار اوچون علوی اینانجلارینا اویقون دفن مراسیمی‌نی گرچکلشدیره بیلریک.»
بو سمپوزیومدا اورتایا قویولان باشقا قونالاردان، مدرنیته، علوی دینین‌ده قادین، هئترونورماتیولیک، جینسیتی آیری-سئچکیلیک، مدیا، سوسیال صینیف، علوی‌لیک‌ده ل‌گ‌ب‌ت‌آی+ و سرحدلری آد آپارماق اولار.
بو باشارینی تورکیه‌نین ل‌گ‌ب‌ت‌آی+ توپلومونا تبریک ائدیب و بو توپلومون مذهبی قوروپ‌لار طرفیندن داها چوخ قبول گؤرونمه‌سینی اومود ائدیریک. نفرت و زوراکیلیق‌سیز توپلوم یاراتماق اوچون اولماسی گره‌کن شئی.
عەلەوییەکانی تورکیە و پاڵپشتی لە کەمینە ڕەگەزیی و جێندەرییەکان
تورکیا پێکهاتەیەکی کۆمەڵایەتی هەمەجۆری هەیە لە ڕووانگەی ئایین و باوەڕ و ڕەگەز و نەژاد و ئیتنیک و کەمئەندامان و تەمەن و ئاراستەی زایەندییەوە. بەڵام ڕێژەیەکی بەرچاو لە دانیشتوانی تورکیا ڕووبەڕووی جیاکاری دەبنەوە، لەبەر ئەوەی سەر بە هەرکام لەو گروپانەن، یەکێک لەو گروپانەی کە بەشێوازی جیاواز جیاکاریان بەرامبەر دەکرێن، لە ڕوانگەی پەروەردە و کار و وانە ئاینییە زۆرەملێیەکان و گەیشتن بەخزمەتگوزاری کۆمەلایەتی و بیروباوەڕی سیاسی و ئاڕاستەی زایەندی و ناسنامەی ڕەگەزیەوە، کورد و عەلەوییەکانن کە دانیشتووی ئەو وڵاتەن.
عەلەوی بە وشە بە واتای دانەپاڵ عەلی دێت و لە سۆفیگەریدا بە مانای خۆشەویستی بۆ عەلی و دڵسۆزی بۆ ئەو دێت و لە هەندێک سەرچاوەدا هاوواتای شیعە و لە هەندێک سەرچاوەی دیکە پێچەوانەی ئیسلام بەکارهاتووە.
بە پێی هەندێک لێکدانەوەی ئەنادۆڵی لە شامانیزمەکانی تورکەکانی ئاسیای ناوەڕاستن، بەپێی هەندێکی تر پێناسەیەکی نوێن بۆ زەردەشتییەکانی دانیشتووی ئەنادۆڵ. بڕێکی بەرچاو لە عەلەوییەکان کوردن.
بەڵام ئەوەی لەم یاداشتەدا بۆ ئێمە گرنگە مێژوو و شێوازی پێکهێنانی عەلەوییەکانی تورکیا نییە، بەڵکو ئەو جیاکارییە سیستماتیکەیە کە وەک کەمینەیەکی ئایینی و هەڵوێستێکی سیاسی و مەزهەبی جیاواز سەدان ساڵە لەم جوگرافیایەدا ڕووبەڕووی بوونەتەوە ئەو جیاکارییەی کە نەک تەنیا ئاراستەی عەلەوییەکانی نێو جوگرافیای تورکیا دەکرێت بەڵکو لەسەر هەموو کەمینە ئاینییەکان جگە لە سوننەکانی دانیشتووی ئەم وڵاتە پەیڕەودەکرێت.
بۆ تێگەیشتن لە ڕەگ و ڕیشەی ئەم جیاکارییە پێویستە لە دوو ڕوانگەی ڕەگەزی تورک و ئیسلامی سوننی دەسەڵاتدارەوە سەیری ئەم مەسەلەیە بکەین، بەدرێژایی مێژووی ئەنادۆڵی ناسنامەی تورک لەگەڵ ناسنامەی سوننەدا تەبا و هاوئاست بووە بۆیە تورکێک کە موسڵمان نەبێت لە تورکیا زۆر قبوڵ ناکرێت.
لەسەر ئەم بنەمایە، عەلەوییەکان کە وەک ناسنامەیەکی ناچاری ناسنامەیەکی تورکیان هەیە، وەک تورک زۆر لە لایەن کۆمەڵگاوە قبوڵ ناکرێت جارێک بە ناونیشانی کورد و جارێکی دیکەش بە ناونیشانی عەلەوی و ناسوونی. کەڵک وەرگرتن لە بەکارهێنانی خانەکانی پەرستگا و دەرگاکان لەجیاتی مزگەوت و جام. جیاوازی لە ئەنجامدانی شێوازی ڕۆژوو و نوێژ و ڕووکنەکانی دیکەی ئاینی، بیروباوەڕە ئاینییە جیاوازەکانی عەلەوییەکان لەگەڵ موسڵمانە سوونییەکاندا کاریگەری زۆری هەبووە و هەیە لەسەر بیروباوەڕ و هەڵوێستی سیاسی باوەڕدارانی خۆی ، ئەو بیروباوەڕانەی کە باری کەمینە ڕەگەزی و جێندەرییەکان لەخۆ دەگرێت و هەنووکە فشار و جیاکاریی بەرامبەریان چەند بەرامبەر دەکات.
بەم دواییانە لە کۆڕێکی عەلەوییەکاندا لەژێر ناونیشانی “ئاین، جەستە، جێندەر، لە خۆشحاڵییەوە تا قەدەر ” ئەنجامدراوە، ئاماژە بەوە کراوە کە ئەندامانی کۆمەڵگەی ئێڵ جی بی تی کیو پڵەس دەتوانن بۆ ئەنجامدانی مەڕاسیمی پرسەکانیان بەبێ ئەوەی کە هیچ جیاکارییەک ڕووبەڕوویان بێتەوە، ئامادەییان هەبێت و بێنە خانەی پەرستگەکانییانەوە.
لە کۆڕەکەدا کە ١٣-١۵ی ئایار لە شاری ئیزمیری تورکیا بەڕێوەچوو، ڕایانگەیاند، کە دژی ئەو جیاکارییە دەبن کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە تەنانەت دوای مردنی ئەندامانی کۆمەڵگەی ئێڵ جی بی تی ئای+ لەبەیاننامەیەکدا ئاماژەیان بەوەدا کە
<<بە باوەڕی ئێمە، هەموو کەسێک ڕۆحێکی هەیە، دەرگای خانە پەرستگەکانمان کراوەیە بۆ هەموو مرۆڤەکان لە ڕیزی یەکەمدا بۆ ئێڵ جی بی تی ئای پڵەسەکان و پاشان بۆ هەموو مرۆڤەکان گوێمان لەو ڕووداوە تاڵانە بوو کە لە پرسەی ئەم کۆمەڵگەیەدا ڕوو دەدەن. ناکرێت لەم ڕووداوانەدا بێدەنگ و بێ ئاگا بین بۆیە بەپێی ئیرادەی ئەندامانی ئەم کۆمەڵگەیە سێ ڕێکخراو و سەرجەمی خانە پەرستگاکانمان دەکەینەوە جگە لە شوشتن و هەڵگرتنی تەرمەکان بۆ ئاهەنگە دڵخوازەکانی هاوڕێکانیان، شوێنی گونجاویان بۆ دەکرێتەوە ئەگەر باوەڕیان بە ئایینی عەلەوییەکان هەبێت، ئێمە ئامادەین مەراسیمێکی تایبەت بە پرسەی ئەوان ئەنجام بدەین>>.
تەوەرەکانی تری باسکراو لە کۆڕەکەدا بریتین لە مۆدێرنیتە، ژنان لە ئایینی عەلەوی، جیاڕەگەزخوازتەوەریی، جیاکاری ڕەگەزی، میدیا، چینە کۆمەڵایەتییەکان، سنوورەکان و ئێڵ جی بی تی پڵەس لە ئایینی عەلەویدا
بەو دەستاوەرد و دەسکەوتە لە کۆمەڵگەی ئێڵ جی بی تی کیو پڵەسی کوردی و تورکی پیرۆزبایی دەکەین و هیوادارین زیاتر قبوڵکردنی ئەم کۆمەڵگەیە لەلایەن گروپە ئاینییەکانی دیکەوە ببینین، ئەوە بە ئەرکیان دەزانین کە کۆمەڵگایەکی دوور لە ڕق و توندوتیژی دروست بکەن.
العلویون فی ترکیا ودعم الأقلیات الجنسیه والجندریه
ترکیا لدیها بنیه اجتماعیه متنوعه من حیث الدین و المعتقد، الجنس العرق، الإعاقه، العمر والتوجه الجنسی. لکن جزءًا کبیرًا من السکان ترکیا یتعرضون للتمییز بسبب الانتماء إلى کل من هذه المجموعات. إن العلویین الذین یعیشون فی هذا البلد هم من المجموعات التی تتعرض للتمییز بطرق مختلفه مثل التعلیم والعمل والدروس الدینیه الإجباریه والحصول على الخدمات الاجتماعیه والمعتقدات السیاسیه والتوجه الجنسی والهویه الجنسیه.
تعنی کلمه علوی فی اللفظ یعنی مخصص لعلی وفی الأدب التصوف أنها تعنی الحب لعلی والإخلاص له وفی بعض المصادر تستخدم کمرادف للشیعه وفی بعض المصادر الأخرى تعارض الإسلام.
بالنسبه للبعض التفسیر الانادولی من الشامانیه لأتراک آسیا الوسطى، وبالنسبه للآخرین فهو تعریف جدید للزرادشتیین الذین یعیشون فی الأنادول.
لکن المهم بالنسبه لنا فی هذه المذکره لیس التاریخ وکیف تشکل العلویون فی ترکیا، ولکن التمییز المنهجی الذی واجهوه فی هذه الجغرافیا لمئات السنین کأقلیه دینیه وموقف سیاسیه ودینیه مختلفه. التمییز الذی لا یستهدف فقط العلویین فی ترکیا، بل ضد جمیع الأقلیات الدینیه باستثناء السنین الذین یعیشون فی هذا البلد!
لفهم جذور هذا التمییز، یجب النظر إلى هذه المسأله من جانبی العرق الترکی و الإسلام السنی الحاکم. طوال تاریخ الأنادول، کانت الهویه الترکیه متوافقه مع الهویه السنیه. لذلک، لن یحظى الترکی غیر المسلم بقبول کبیر فی ترکیا. وبناءً على ذلک غالبًا ما لا یقبل المجتمع العلویین الذین لدیهم هویه ترکیه کأتراک. استخدام بیت الجمع والمراکز بدلاً من المساجد والجامی، و الاختلافات فی أداء الصلاه والصیام، وشرب المشروبات الکحولیه إنه من بین هذه الاختلافات. المعتقدات الدینیه المختلفه للعلویین والمسلمین، کان لها تأثیر کبیر على المعتقدات و مواقف السیاسیه المؤمنین بها المعتقدات التی تشمل وضع الأقلیات الجنسیه والجندریه وهذا یضاعف الضغط والتمییز ضدهم.
ومؤخرا شارکت المؤسسات العلویه الترکیه فی ندوه بعنوان »العلویون: الدین، الجسد، الجندر من السعاده إلى التقدیر«، أعلنوا یمکن لأفراد مجتمع المیم+ لإقامه مراسم التدفین، استخدام (بیت الجمع) دون أی تمییز، فی هذا الصدد. فی هذه الندوه التی عقدت فی الفتره من ۱۳ إلى ۱۵ مایو فی مدینه إزمیر الترکیه، أعلنوا أنهم سیکافحون ضد التمییز الذی یواجهه مجتمع المیم+ حتى بعد وفاتهم. أنهم أعلنوا فی بیان:
“فی معتقداتنا، کل شخص روح. أبواب بیوت الجمع مفتوحه للمجتمع المیم فی الصف الأول ثم لجمیع الناس. سمعنا الأحداث المریره التی یواجهها هذا المجتمع خلال مراسم التدفین. لا یمکن أن نبقى صامتین وغیر مبالین بهذه الأحداث. لهذا السبب، قمنا نحن ثلاث منظمات نفتح جمیع بیوت الجمع الخاصه بنا لهم وفقًا علی وصیته أعضاء هذا المجتمع. بالإضافه إلى غسل الجثث وصیانتها، سیتم فتح مساحات مناسبه لهم لإقامه الحفل المطلوب لأصدقائهم. إذا کانوا یؤمنون بالدیانه العلویه، فنحن مستعدون لأداء احتفالات خاصه لهذا الدین فی تدفین جنازاتهم«.
ومن الموضوعات الأخرى التی تمت مناقشتها فی هذه الندوه من الممکن الإشاره إلى الحداثه، المرأه فی الدیانه العلویه، محور مغایر/هالجنس، التمییز الجندری، الإعلام، الطبقات الاجتماعیه، الحدود، و مجتمع المیم+ فی الدیانه العلویه.
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.