بیست و چهارمین همایش بنیاد پژوهش های زنان ایران گفتگوی با ناهید نصرت و الهه ی صدر

بیست وچهارمین کنفرانس سالانه بنیاد پژوهش های زنان ایران از روز جمعه ۲۶ تا روز یکشنبه ۲۸ جولای دردانشگاه شهرکلن برگزار می شود. در این سه روز زیر عنوان “زن، تن، اختیار”، ۱۶ سخنران زن از داخل و خارج از کشور در باره موضوعات متفاوتی درعرصه مسائل زنان سخنرانی می کنند. شهلا شفیق، صدیقه وسمقی، شادی امین، نجمه موسوی، سوده راد از ایران، آلیس شواتسر، سوزانه بئر از آلمان، امل رمسیس از مصر، سیران آتش از ترکیه از جمله سخنرانان و شرکت کنندگان در میزگرد کنفرانس کلن هستند.

“شرم از تن، نقش مذهب وسنت”، “نگاه به بدن زن در فیس بوک” و “زندگی مجردی و رابطه آن با اختیار زنان” موضوع هایی هستند که سخنرانان میهمان کنفرانس از داخل کشور در باره آنها سخنرانی خواهند کرد. زنان صاحب نظرشرکت کننده در میزگرد روز جمعه، به بحث در باره “پیکر زن و حجاب در جوامع اسلامی” خواهند پرداخت. موضوع “تن” و “حق بر تن” در سخنرانی ها و میزگرد روز شنبه زیرعناوین متفاوت پیگیری می شود. “جنسیت و هویت جنسی” موضوع میزگرد روز یکشنبه است.

هیات برگزاری کنفرانس در کنار سخنرانی و میزگرد، برای هرسه روز، برنامه های متنوع هنری و فرهنگی تدارک دیده است، که کنسرت خانم دریا دادور در شنبه شب، از آن جمله است. بخش فرهنگی و هنری برنامه، امتداد بیان موضوع اصلی کنفرانس “زن، تن، اختیار” به زبان هنر و از نگاه زنان هنرمند است.

اعضای هیات برگزاری بیست و چهارمین کنفرانس بنیاد پژوهش های زنان ایران از ماه ها پیش درحال تدارک این همایش هستند. گفتگوی اخبار روز با ناهید نصرت و الهه صدر دو تن ازچالشگران جنبش زنان ایران و اعضای هیات برگزاری کنفرانس را می خوانید.
عکس مربوط به کنفرانس های قبلی بنیاد است.

اخبار روز: کنفرانس بنیاد پژوهش های زنان از سال ٨٩، تا به حال هرسال به همت و پشتکار عده ای از فعالان جنبش زنان در خارج از کشور، در یکی از شهرها برگزار می شود. آیا بنیاد تصمیم گرفت که شهر کلن میزبان بیست وچهارمین کنفرانس باشد و یا شرکت کنندگان در کنفرانس پیشین؟

ناهید نصرت: در کنفرانس های بنیاد در مورد تم کنفرانس بعدی نظر خواهی میشود ولی معمولا نه شرکت کنندگان محل کنفرانس بعدی را تعیین می کنند و نه بنیاد در این مورد تصمیم میگیرد. فعالینی که از کشورهای مختلف میایند، محل کنفرانس سال آتی را پیشنهاد می دهند. معمولا پیشنهاد قطعی تر پذیرفته می شود. کنفرانس سال ٢٠١٣ در کلن را دوسال پیش تعدادی از فعالین زنان کلن که در کنفرانس آمسفورت شرکت کرده بودند، به گلناز امین مسئول بنیاد پیشنهاد دادند.

اخبار روز: گروههای زنان ایرانی در بسیاری از شهرهای آلمان به صورت متشکل و یا فعالان منفرد در جهت طرح و پیشبرد خواسته های جنبش زنان تلاش می کنند، برای برگزاری کنفرانس در کلن این نیروها به همکاری دعوت شده اند و یا در تدارک آن مشارکت داشته اند؟

الهه صدر: از زمانی که دوستان ما در کنفرانس بنیاد سال ٢٠١١ درکشور هلند شهر آرمسفورت، برای تدارک کنفرانس ٢٠١٣ در شهر کلن اعلام آمادگی نمودند، یکی از دوستان ما به همه ی زنانی که در گروههای زنان و یا مستقل از گروهها فعال بودند پیشنهاد همکاری داد. در اولین جلسه ای که به منظور تعیین نهایی موضوع و برنامه ریزی کنفرانس ٢٠١٣ برگزار شد حدود سی زن از طیفهای مختلف حضور داشتند. ولی به مرور در کمیته برگزاری تعداد به سیزده نفر کاهش یافت. طبعا ما بدون کمک زنان فعال در شهرهای دیگر آلمان نمی توانستیم چنین پروژه ی با کیفیتی را که در دست داشتیم، با موفقیت به پایان برسانیم. در یکسال ونیم گذشته ما دوستانی از فرانکفورت، هانوفر و برلین را در کنار خود داشتیم و همواره از کمکهای بی دریغشان بهره مند شدیم.

اخبار روز: آیا هر جمعی که مسئولیت برگزاری کنفرانس را برعهده می گیرد، اختیار اتخاذ تصمیم درمورد همه مسایل مربوط به کنفرانس را دارد، یا باید با کسی و یا هیاتی در بنیاد هماهنگی و توافق کند؟

ناهید نصرت: کمیته ای که برگزاری کنفرانس را بعهده میگیرد، براساس تجربیات و روش کار بنیاد حرکت میکند. در مواردی هم این تجربیات به تدریج صیقل داده میشوند. معمولا یکنفر رابط بین کمیته و بنیاد است و تصمیمات کمیته بعد از پذیرش بنیاد است که اجرا می شود. در مواردی که اختلاف نظر در درون کمیته و یا با بنیاد وجود دارد، معمولا با صحبت حل می شود. در تجربه ای که ما داشتیم، با وجود گوناگونی نظرات در کمیته، هرگز نیازی به رای گیری پیدا نشد. بجای آن مدت بیشتری با هم بحث و گفتگو کردیم.

اخبار روز: وقتی که برگزارکنندگان کنفرانس، موضوع و ترکیب سخنرانان را تعیین می کنند، استمرار هدف بنیاد چگونه تامین می شود؟

ناهید نصرت: هدف بنیاد شناساندن پژوهش های زنان ایران و روشنی انداختن به بخشی از فعالیت هایی است که در جامعه مردسالار ما دیده نمی شود. بنیاد هدفش نشان دادن این تلاشها و گستردگی آنهاست. من فکر میکنم این مسئله خود بخود با وجود تنوع سلیقه و نظر کمیته های مختلف به شکلی طبیعی تامین میشود.

اخبار روز: درفاصله سه روز، ١۶ نفردر مورد موضوع های متفاوت سخنرانی می کنند. این تنوع ترکیب از سخنرانان، بازتاب رنگارنگی مسائل زنان است و یا نگاه های متفاوت به مسائل؟

ناهید نصرت: ما روی موضوع هایی که میخواستیم مطرح کنیم کوشیدیم که بحث هایی را انتخاب کنیم. موضوعات جوهر مشترکی دارند. آنهم واکاوی آزادی اختیار بر خویشتن است. روز اول روی حجاب و پوشش متمرکز است. روز دوم انتخاب و اختیار بر بدن عمده میشود و روز سوم جنسیت و هویت جنسی محور است. بنظر من تنوع ترکیب سخنرانان رنگارنگی مسائل زنان را نشان نمیدهد، بلکه برعکس وجود جوهر مشترک، یعنی عدم آزادی تعیین سرنوشت را نمودار میکند. البته ما تلاش کردیم که تا حد ممکن نگاههای متفاوت را منعکس کنیم و امیدوارم که موفق شده باشیم.

اخبار روز: حضور سخنران های غیرایرانی در میان میهمانان برنامه کنفرانس برای نشان دادن یگانگی و فرامرزی بودن مشکلات زنان است یا هدفی فراتر از این دارید؟

ناهید نصرت: ما نخواستیم به عمد این فرامرزی بودن را نشان دهیم. این مسئله در طبیعت خود، این را نشان داد. زمانی که با خانم آلیس شوارتزر و یا سوزانه بیر، رمسیس از فعالین زنان عرب و سیران آتش از فعالین زنان ترک برگزاری کنفرانس را در میان گذاشتیم، همگی استقبال کردند. حتی بدون دریافت کارمزد، در حالیکه در برنامه های دیگر به اینصورت شرکت نمی کنند. البته در دعوت از خانم رمسیس میخواستیم که فشارهای برزنان عرب در منطقه را در جامعه آلمان بازتاب بیشتری بدهیم و با مبارزات زنان عرب همبستگی کنیم.

اخبار روز: درکناردست اندرکاران نسل جوان در تدارک کنفرانس، دو نفراز سخنرانان هم از جوانان هستند. این سخنرانان در مورد چه موضوعی صحبت می کنند؟

الهه صدر: یکی از ویژگیهای کنفرانس بنیاد پژوهشهای زنان ایران برای انتخاب سخنرانی ها، جنبه ی پژوهشی و نو بودنشان است. ولی نکته ی دیگری که برای بنیاد حائز اهمیت است، همکاری با پژوهشگران نسل جوان است. خوشبختانه امسال از میان نسل جوان که برای شرکت در کنفرانس بنیاد اعلام آمادگی کردند و چکیده ی کارهایشان را برای ما فرستادند، ما شش نفر را انتخاب کردیم. اساسا همه ی سخنرانی ها حول محور «تن زن» است که از زوایای مختلف مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

اخبار روز: از زمان تاسیس بنیاد در سال ٨٩، چهره های متفاوتی از فعالان جنبش زنان در اداره و برگزاری کنفرانس نقش ایفا کرده و به مرور زمان جای خود را به دیگری داده اند. این روند و فقدان ترکیبی از چهره های شناخته شده از طیف های مختلف جنبش زنان چه نقشی در افت و خیز کار فعالان زنان و کنفرانس های بنیاد دارد؟

ناهید نصرت: با تجربه ای که در برگزاری کنفرانس امسال دارم، بنظر من بسیاری از این چهره ها همچنان در کنار بنیاد هستند ولی حضور پر رنگ ندارند. بنیاد نقطه قوتش در اینست که دست بدست میگردد و در دست های محدودی نمیماند. هر کمیته به آن رنگی میدهد و مهر خود را میزند.

اخبار روز: آیا با نگاه به بیست و چهارسال تلاش مستمر بنیاد پژوهش های زنان می توان به ارزیابی کارنامه کمی و کیفی آن در رشد خودآگاهی زنان پرداخت و چشم اندازی از برنامه آتی آن ترسیم کرد؟

ناهید نصرت: بنظر من نقطه قوت بنیاد وجود تولرانسی است که تلاش کرد، نظرات مختلف در جنبش زنان را بشناساند و به پیش برد و خود را به جانبداری از یک نظر و یا اندیشه محدود نکند. کنفرانس های بنیاد از تاثیرگذارترین تلاشهای زنان در خارج از کشور بودند که بنوعی نقش پل ارتباطی را بین فعالیت های درون و برون مرز ایران ایفا کردند.

اخبار روز: برخی از منتقدان بنیاد بر این نظر هستند که فعالیت آن “نخبه گرایانه” است و با بدنه اجتماعی جنبش زنان و خواسته های مشخص اقشار مختلف آن فاصله دارد و این دوری مانع از این می شود که با راه انداختن کمپین های مستقل برمحورمطالبات زنان در جهت فمینیزه شدن فضای سیاسی نقش ایفا کند. این ارزیابی تا چه اندازه درست است؟

ناهید نصرت: هدف بنیاد سازماندهی مطالبات زنان نیست، بنیاد مبارزه ای فرهنگی را دامن میزند، که مبارزات مطالباتی زنان میتوانند بر پایه آنها خود را شکل دهند. کلا کنفرانس های فرهنگی و علمی در تمامی اقشار اجتماعی گسترده نمیشوند. چون اقشار محروم تر اجتماعی وقت مفید و امکان رشد اجتماعی لازمه برای حضور در آنها را ندارند. ولی عدم حضور آنان اشکال این کنفرانس ها نیست، بلکه مشکل اجتماعی است که قادر به تامین بهره مندی برابر برای افراد نیست.

اخبار روز: داشتن اختیار بر تن خویش موضوع کنفرانس سه روزه بنیاد پژوهش های زنان درشهر کلن است. آیا عنوان “زن، تن، اختیار” به دلیل جامعیت آن در بیان ریشه مشکلات زنان ایران موضوع اصلی کنفرانس انتخاب شد یا آن که از میان یک مجموعه، روی این موضوع انگشت گذاشتید؟ این عنوان “زن، تن، اختیار” تا چه اندازه ویژگی های مشکلات زنان جامعه ایران را منعکس می کند؟

الهه صدر: ما زنان شهر کلن که مسئولیت برگزاری کنفرانس بنیاد پژوهشهای زنان در سال ٢٠١٣ را به عهده گرفتیم در ابتدا موضوع حجاب را برای کنفرانس بنیاد در نظر داشتیم. دلیل این انتخاب این بود که درست از فردای انقلاب حکومت، حجاب اسلامی را به زنان تحمیل کرد و از همان روز تا کنون این تحمیل با شدت هر چه تمام تر اعمال می شود.
«تن» و «من» چندان با یکدیگر عجین اند که هیچ «تنی» بی «من» نمی شود و هر «منی» ابتدایی ترین و بنیادی ترین آزادی خود را نخست در بعد «تن» احساس می کند و به دست می آورد. «من» بدون آزادی «تن» مطلقا وجود ندارد.
زنان ایران از ٣۴ سال گذشته تا کنون از اولیه ترین حقوق فردی و اجتماعی خود که حق فرد برای انتخاب پوشش باشد محروم شده اند و متاسفانه تا به امروز مبارزات زنان در اعتراض به این بی حقوقی امری کم اهمیت تلقی شده و این مبارزات حتی از سوی جریانات چپ نیز که هنوز فقط در خم مبارزه ی طبقاتی و ضدامپریالیستی گرفتارند حمایت نشده است. باری در طی برگزاری جلسات و بحث و گفتگو در مورد این موضوع به این نتیجه رسیدیم که این اتفاقی نبوده و نیست که در طول تاریخ و در همه ی جهان این تن زن بوده که مورد معامله و مرافعه ی مذاهب و حکومتهای مردسالار بوده است. در حقیقت ما پس از مباحثات زیاد به این نتیجه رسیدیم که در بافت رابطه ی بنیادی میان آزادی، دمکراسی، برابری و جدایی دین از سیاست، حق زن بر تن ش از آغاز تا پایان تنیده است و تا زمانیکه این رابطه دیده نشود ما همچنان در بن بست تاریخی مان بر ضد آزادی در مانده ایم. همانطور که گفتم متاسفانه با وجود اعتراضات و مبارزات رنگارنگ زنان برضد حجاب، بسیاری از «روشنفکران» زن و مرد در جامعه ی ما هنوز هم حجاب را امری ثانوی و بی اهمیت می دانند، از این رو ما موضوع «تن» و «حق بر این تن» را از موضوعات کلیدی برای درک آزادی و دمکراسی در جامعه میدانیم. زمانی که حق انتخاب پوشش را از زنان بگیرند، محروم کردنشان از حقوق دیگر بسیار سهل تر خواهد شد. زمانیکه دولت، پدر و شوهر مالک بر تن زن باشند و پوشش زن را تعیین نمایند طبیعی ست که همانها خود را صالح بدانند که او را از حقوق دیگر مانند حق مسافرت، تحصیل، ازدواج، طلاق، حضانت بچه، گرایش جنسی، قضاوت، و دهها حقوق فردی و اجتماعی دیگر نیز محروم سازند. پس همانطور که می بینید مشکلات فردی و اجتماعی زنان از مسئله ی پوشش و حق بر تن و آزادی انتخاب جدایی ناپذیر است و این وظیفه ی بنیاد و کنفرانسهای اینچنینی ست که به این مباحث بعد و عمق دهند.

اخبار روز: میزگرد اصلی کنفرانس به موضوع “پیکر زن و حجاب در جوامع اسلامی” می پردازد. برداشت عمومی از حجاب، آزادی در انتخاب پوشش است. شرکت کنندگان در میزگرد که چهره های صاحب نظر جنبش زنان هستند، به کدام جنبه از موضوع حجاب می پردازند.

الهه صدر: کسانی که در میزگرد روز جمعه حضور دارند از چهره های شناخته شده در جنبش زنان هستند. خانم آلیس شوارتزر اولین زنی بود که پس از انقلاب اسلامی به ایران سفر کرد و پس از بازگشت تجربیات خود را از انقلاب اسلامی ایران نوشت. او از فمینیست های مشهور آلمانی ست که سرسختانه بر ضد اسلام سیاسی مبارزه می کند. خانم سیران آتش اهل ترکیه است. او از کودکی با خانواده ی مسلمانش به آلمان مهاجرت کرده است. او در کتاب معروف خود به نام «اسلام نیاز به یک انقلاب جنسی دارد» می نویسد: «پوشاندن زن پرچم ملی اسلامیست هاست. برای آنها مذهب و سیاست جدانشدنی و غیرقابل تفکیک و به هم وابسته است. هدف ایدئولوژی سیاسی آنها اسلامی کردن تمام دنیاست و برای آنها تساوی حقوقی زن و مرد کاری نامعقول و ناپسند است». شهلا شفیق پژوهشگر ایرانی نیز نقش بسیار مهمی را در جنبش زنان ایفا کرده است. او که از سال ۱۹۸۲ در تبعید به سر می برد در دو کتاب معروف خود توتالیتاریم اسلامی، پندار یا واقعیت؟ و دو جستار زنان و اسلام سیاسی به تجزیه و تحلیل اسلام گرایی به مثابه یک ایدئولوژی سیاسی و نقش زنان در آن پرداخته است. خانم دکتر صدیقه وسمقی که متخصص فقه اسلامی ست با وجود مسلمان بودن، با اجباری بودن حجاب مخالف است و خود را متعلق به طیف فمینیستهای اسلامی می داند. همینطور که می بینید همه ی این زنان با یکدیگر متفاوتند و هرکدام از زاویه ی خاصی به مسئله ی زن و پوشش می نگرند و قرار است این خانمها در میزگرد روز جمعه موضوع پوشش زن و رابطه ی آن را با آزادی و اختیار مورد بررسی قرار دهند.

اخبار روز: موضع کنفرانس با مطالبات مطرح در کمپین یک میلیون امضا که شما پیوسته از آن دفاع می کنید، چه ارتباطی دارد و کنفرانس می خواهد پیوند خود با این کمپین را چگونه حفظ و پررنگ کند؟

ناهید نصرت:کنفرانس موضوعی را انتخاب کرده و میخواهد به درون جامعه ایرانی ببرد. این حرکت خواه ناخواه با هر حرکتی که بخواهد مسائل زنان را محور قرار دهد، همسویی هایی دارد. ولی از یک سرشت نیست. من از کمپین یک میلیون امضا در کلیت خودش دفاع کردم. ولی حق آزادی اختیار بر خویشتن و تعیین سرنوشت که در کنفرانس ما تاکید بر انست، در حرکت کمپین یک میلیون امضا در گرفتن تایید از دو روحانی به زیر سئوال میرود.

اخبار روز: کسانی که همین امروز تصمیم می گیرند در برنامه کنفرانس شرکت کنند، با کدام آدرس تماس بگیرند؟

ناهید نصرت و الهه صدر: Iwsf2013@gmail.com
وب سایت ما:
http://www.iwsf2013.org

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)