قدم های لغزان بر موج نمک

باید گریست نه به حال دریاچه ای که روزگاری مظهر باروری خطه آذربایجان بود بلکه به حال انسان هایی که گذاشتند نگین سرخ ارومیه جلو چشمانشان خشک شود.

دریاچه ارومیه بعد بحر المیت بزرگترین دریاچه آب شور جهان است و غیر از آن به سبب موقعیت ویزه آب و هوایی مطلوب را برای ساکنان خطه آذربایجان و کردستان به ارمغان اورده است و آرتیمیا این سخت پوست قرمز رنگ دنیا فقط در دریاچه ارومیه وجود داردو این دریاچه به به عنوان بزرگترین تالاب دایمی با دا را بودن ۱۰۲ جزیره بزرگ و کوچک در استان قابلیت های زیادی در دل خود جای داده است.مساحت این دریاچه بیش از ۵۷۰ هزار هکتار است با به خطر افتادن وضعیت این دریاچه علاوه بر تهدیدات محیط زیستی استان /حیات گونه های با ارزش و نادر کشور از جمله گوزن زرد ایرانی و…نیز به خطر خواهد افتاد.

همه ما اخباری در مورد اینکه دریاچه ارومیه در اثر بروز خشکسالی /کاهش نزولات آسمانی/عوامل انسانی/استفاده از آبهای زیر زمینی و استفاده از روش های کشت مدرن در حوزه دریاچه ارومیه از سال ۷۶ شروع به خشک کردن کرده است شنیده ایم و امروز این تالاب در بحرانی ترین شرایط زیست محیطی قرار گرفته است.

متهم اصلی نابودی دریاچه ارومیه مجموعه ای از دخل و تصرف های نا روای انسان در طبیعت است و اسمش توسعه نا پایدار.

مدیریت غلط آب وزمین آرام آرام تبدیل به ازدهای عظیم الجثه ای شد که کاسه کاسه دریاچه ارومیه را جرعه جرعه می نوشد و آنقدر هم ولع دارد که تا تمامش نکند دست بردار نیست.

ولی واقعیت این است تا نبینی باور نمیکنی که این توسعه نا پایدار چه بر سر نگین سرخ آذربایجان اورده است دریاجه ارومیه دارد میمرد شنیده ایم می خواهند نجاتش دهند اما اگر این روزها دوباره ببینی اش باور نمیکنی که کسی بتواند آن رازنده نگه دارد.

به هر حال گویی این دریاچه خون میگرید تا تمام فریاد های با صدا و بی صدایش را به گوش دوستداران محیط زیست برساند.

بیش از نیمی از دریاچه ارومیه خشک شده است:

بحران دریاچه ارومیه زخم کهنه ای است که هم اکنون سر باز کرده است دریاچه ارومیه روز به روز بیشتر آب می رود .

خشکسالی و توسعه نا پایدار ۳ هزار کیلومتر از ۵ هزار کیلومتر مربع وسعت دریاچه ارومیه را تبدیل به شوره زار کرده است غلظت نمک به بیش از ۳۳۰ گرم در لیتر رسیده است.و بستر دریاچه در اثر اشباع شدن از نمک کاملا سفید پوش شده است.گویا دریاچه ارومیه کفن پوش شده است.

آب دریاچه ارومیه زلال زلال است پس ارتیمیا کجاست؟

روزگاری اگر یک مشت از آب دریاچه ارومیه بر می داشتی میتوانستی آرتیمیا سخت پوست های کوچکی را که تنها ساکن همیشگی دریاچه ارومیه هستند را در آن ببینی اما اکنون آب زلال زلال است حتی یک آرتیمیا در این نواحی دیده نمی شود پس آرتمیا ها کجایند .

وقتی بمب نمکی ۸ میلیارد تنی دریاچه ارومیه منفجر شود تاریخ دوباره شاهد فاجعه دیگری است .

دریاچه ارومیه به طور قطع به تاریخ می پیوندد همانگونه که آرال در شوروی سابق برای همیشه از روی نقشه جهان پاک شد /خشک شدن آرال ᾽ طوفان شن و نمک که حاصل حاصل غبارهای سمی آفت کش و سموم به ارمغان آورد و خدا می داند نا بودی دریاچه چه بلایی بر سر خطه آذربایجان و سرزمین های مجاورش می اورد.

در صورت خشک شدن دریاچه ارومیه میزان بالای نمک این دریاچه فاجعه آفرین است.

وزش باد های حاوی نمک به سمت شهر ها و زمین های کشاورزی خطرناک است.

وجود نمک در شهر ها تخریب ساختمان ها و خودرو ها را به دنبال دارد و علاوه بر این موجب شور شدن زمین های کشاورزی شده و آنها را از حیث انتقاع خارج می کند که مسلما هزینه های سنگینی را بر جوامع محلی محتمل می سازد.

توسعه ناپایدار جرعه جرعه آب دریاچه ارومیه را می نوشد:

متهم اصلی نابودی دریاچه ارومیه ، مجموعه ای از دخل و تصرف های ناروای انسان در طبیعت .و است ونامش توسعه نا پایدار. مدیریت غلط آب و زمین، آرام آرام تبدیل به اژدهای عظیم الجثه ای شد کاسه کاسه دریاچه ارومیه را جرعه جرعه می نوشد و آنقدر هم ولع دارد که تا تماش نکند دست بردار نیست.

احداث سد های بی حساب و کتاب مثل خوره به جان دریاچه ارومیه افتاده است:

احداث سدهای بی‌حساب و کتاب در رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه ناجوانمردانه جان دریاچه را گرفته است. جالب است بدانید که در مسیر ۱۲ رودخانه‌ای که به دریاچه ارومیه می‌ریزد ۲۹ سد خاکی و بتونی وجود دارد که با خساست تمام حتی قطره‌های آب را از دریاچه تشنه آذربایجان دریغ می‌کنند.

توسعه بی‌رویه اراضی کشاورزی و استفاده نادرست از منابع آبی و حفر چاه‌های غیر مجاز هم مثل خوره به جان دریاچه افتاده است به طوری که امروز هزاران حلقه چاه غیر مجاز و مجاز در اطراف دریاچه ارومیه وجود دارد که باعث افت سفره‌های آب زیرزمینی شده است. بنابر این حتی اگر باران به مقدار کافی هم ببارد این آب نخست جذب زمین می‌شود تا سفره‌های آب زیرزمینی را پر کند و بعد نوبت رودخانه‌های روان می‌شود. البته میزان آب رودخانه‌ها هم که به خاطر پمپاژ آب و احداث سدها به صفر رسیده است، پس عملا رودخانه‌‌ها نیز شرمنده لب‌های تشنه دریاچه ارومیه می‌شوند.

دریاچه ارومیه یک شبه خشک نشده پس یک شبه هم احیا نمی شود:

واقعیت این است که خشک شدن دریاچه ارومیه یک شبه به وجود نیامده که یک شبه هم حل شود. تقریبا نیمی از مشکلات دریاچه ارومیه از مشکلات تالاب‌های اطراف آن ناشی می‌شود .حوزه آبی دریاچه ارومیه شامل ۱۲ تا ۱۵ حوزه تالابی دارد که از لحاظ اکولوژیک به دریاچه وصل هستند این تالاب‌های محل زندگی وزادآوری انواع پرندگان تالابی مانند لک لک، حواصیل و فلامینگو هستند.

بر خلاف تصور همه فلامینگوها در دریاچه ارومیه زندگی نمی‌کنند بلکه تنها از آرتیمیای موجود در آب دریاچه تغذیه می‌کنند وگرنه سایر فعالیت‌های آنها مانند لانه‌سازی و تخم گذاری وجوجه آوری در تالاب‌های اطراف دریاچه ارومیه انجام می‌شود.

متاسفانه به علت خشکسالی و احداث سدهای بی حساب و کتاب از ۱۵ تالاب دریاچه ارومیه تنها ۷ تا ۸ تالاب از لحاظ اکولوژیک فعال‌اند و بقیه خشک شده و جای خود را به زمین‌های کشاورزی دادند.
واقعیت این است که سد سازی الزاما بد نیست ولی متاسفانه در کشور آنقدر بد به کار گرفته شده است که تبدیل به یک معضل شده است و گرنه آبخیزداری به هیچ عنوان نمی‌تواند کار سد را انجام دهد پس از مدتی از خشک شدن تالاب‌ها مردم محلی متوجه عمق فاجعه شدند چون هم سرسبزی منطقه از بین رفت و هم چاه‌ها آرام آرام خشک شدند بنابراین مردم دست به کار شدند در حال حاضر برخی تالاب‌ها مانند “سولدوز” کامل احیا شده ، “یادگارلو” پس از ۲۰ سال امسال احیا شد و “درگه سنگی” نیز در دست احیا شدن شدن است».

و حالا شاید وقت آن باشد که دست از حرف زدن برداریم و اندکی عمل کنیم، حداقل آنچه در توان داریم اکنون برای دریاچه ارومیه انجام دهیم.

واقعیت این است که بسیاری از کارکردها ی اکولوژیکی و غیر اکولوژیکی دریاچه ارومیه از دست رفته و یا مختل شده است ولی اینکه آیا این مختل شدن قابل برگشت است یا خیر هنوز مشخص نیست.

همه ما باید به سهم خود نهایت تلاش را به کار ببندیم، که نکند یک سال ویا چند سال د یگر دردرس جغرافیا به دانش آموزانمان یاد دهیم که قبلا درارومیه دریاچه بزرگی بود ولی نیاکان ما گذاشتند خشک شود و مجبور باشیم به جای فعل داریم از فعلی استفاده کنیم که تصویر گذشته را در ذهنها تداعی خواهد کرد…

نشریه دانشجویی «دوران ما» دانشگاه ارومیه

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)