📝 توضیح «نقد»:
به مناسبت انتشار ترجمه‌ی فارسی جلد نخست «دفترهای زندان»، اثر آنتونیو گرامشی، با ترجمه‌ی حسن مرتضوی، که دربرگیرنده‌ی دفترهای اول و دوم یادداشت‌های اوست، بخشی از مقدمه‌ی مترجم انگلیسی این اثر را منتشر می‌کنیم.
به‌گفته‌ی مترجم فارسی، این مقدمه شرح بسیار جالبی از روش گرامشی به‌دست می‌دهد و رویکردی را به این روش برجسته می‌کند که تاکنون کم‌تر دیده شده است؛ هم‌چنین دربردارنده‌ی گفتاوردهایی مهم، شاخص و خواندنی از دفترهاست.
پرسشی که هنوز باید پاسخ داده شود، صرف‌نظر از مجادلات سیاسی و متن‌شناختی، این است:
چه چیزی قرار است از قرائت دفترهای زندان گرامشی در ویراستی به‌دست آید که تا حد امکان دقیقاً محتوای دست‌نوشته‌های اصلی را بازتولید می‌کند؟
در بخش باقیمانده‌ی این جستارِ مقدماتی به این سوال پاسخ می‌دهم.
هدف من روشن‌کردن اهمیت توجه دقیق به آهنگ اندیشه‌ی گرامشی، به رویه‌ها و روش‌های واکاوی و ترکیب‌بندی، تغییرات و چرخش‌هایی که پروژه‌اش از سر گذراند، به جزییاتی که معرفی می‌کند، به موشکافی و به همان‌اندازه به تجدیدنظرهایی که اعمال می‌کند، به نظم و ترتیب‌ها و بازتنظیم مطالب، و حتی به بخش‌بخش‌بودن کل تلاش او است. من می‌کوشم این کار را با تمرکز بر مسیر مجموعه‌ای از ایده‌ها انجام دهم که برای نخستین‌بار بدون جلب‌توجه در گروه کوچکی از یادداشت‌های به‌ظاهر بی‌اهمیت در همان ابتدای دفتر اول پدیدار شدند.
روش‌های متن‌شناسی و نقد در همه جای دفترهای زندان گرامشی عمل می‌کنند.
واکاوی نقادانه‌ی مستمر و دقیق کروچه که بخش چشمگیری از دفترهای زندان را اشغال می‌کند، بسیار معروف است و اهمیت آن‌ها را تعداد بیشماری از منتقدان خاطرنشان کرده‌اند.
آنچه کم‌تر معروف اما به همان اندازه برجسته است، نقد مفصل گرامشی از بوخارین است.
به همین منوال، دقیقاً می‌دانیم شمار زیادی از یادداشتها به واکاوی انتقادی فرهنگ ایتالیا و به ویژه ادبیات اختصاص داده شده است.
اما آنچه به نحو نامکفی ارزیابی و عمدتاً نادیده گرفته شده، حجم عظیم اطلاعات واقعی مفصلی است که در دفترها ضبط شده است ــ به دلایلی روش «متن‌شناختی» که در دفترها جریان دارد، توجه زیادی را به خود جلب نکرده است.
خیلی دشوار نیست که درک‌کنیم چرا چنین است. عملاً هر توصیف و بحث درباره‌ی متن گرامشی متضمن ملاحظاتی درباره تکه تکه بودنش و خصلت ناکامل آن است. چنین ملاحظاتی غالباً ملازم این فرضیه است که وظیفه‌ی پژوهشگر گرامشی است که از این قطعات پراکنده، کل منسجمی را بسازد.
تلویحاً یا صراحتاً، سرشت تکه‌تکه‌‌ی دفترها معمولاً به شرایط وحشیانه‌ای نسبت داده می‌شود که در آن تألیف شدند.
تکه‌تکه‌بودن، به بیان دیگر، مانعی نامیمون پنداشته می‌شود در مقابل فهم این‌که گرامشی قصد داشته چه چیزی بگوید یا چه می‌گفت اگر فقط وقت و وسایل تهیه‌ی کتابی «متعارف» یا مجموعه‌ای از کتاب‌ها را می‌داشت. از این‌رو برای «انتظام‌بخشیدن» به دفترها، جمع‌آوری قطعات مرتبط با درونمایه‌هایی معین یا مباحثی معین، تلاش‌هایی صورت گرفته است.
اغلب این درونمایه‌ها یا مباحث از عنوان‌هایی گرفته شده‌اند که بر خود بسیاری از دفترها نقش بسته است:
«فلسفه‌ی بنه‌دِتو کروچه»،
«نیکولو ماکیاولی»،
«یادداشتها و قطعاتی برای مجموعه‌ای از جستارها درباره‌ی تاریخ روشنفکران»،
«روشنفکران و فوردیسم»،
«نقد ادبی»
و غیره.
تا حدودی این امر با توجه به حجم خود دفترها، نیاز به ارائه‌ی آن‌ها در شکلی «خواندنی» و عدم اهمیت یا عدم‌مناسبت نسبی ظاهری بسیاری از یادداشتها برای بسط درونمایه‌های عمده‌ای که در دفترها به آن پرداخته شده منطقی است. سپس ویراستار، پژوهشگر یا مفسر گرامشی احساس اجبار می‌کند که این قطعات را گرد آورد و مانند کوویه‌ی آن روزگار آن‌ها را به هم بدوزد.
گاهی این عملیات بازسازی مسئولانه، یعنی با آگاهی انتقادی از محدودیت‌هایش، انجام می‌شود. اما زمانی دیگر، این عملیات با این باور گمراه‌کننده انجام می‌شود که می‌توان به واقع نه فقط اندیشه گرامشی بلکه خود گرامشی را بازسازی کنیم.
🔹متن کامل این مقاله را در لینک زیر بخوانید:
#گرامشی
#ژوزف_بودجج
#حسن_مرتضوی
#چپ_ایتالیا
#هژمونی
#پوزیتیویسم
#روشنفکران
🖋@naghd_com
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.