ارگ روستای بزرگ‌تهران کجا بود

تهران اکنون شهری بی در و دروازه است. اما همیشه این طور یله و بی در و پیکر نبود. در شماره سوم « شبرنگ به تاریخ» نگاهی خواهیم انداخت به تاریخ روستای تهران!

«در زمان شاه سلطان حسین که افغانها (به فرماندهی محمود غلجایی) بر ایران چیره شدند، طهران پس از مقاومت به دست آنها افتاد. در آن زمان طهران روستای بزرگی بود. کدخدا و افراد ثروتمند در بخشی از روستا که پر آب و درخت بود، سکونت داشتند. افغانها آن قسمت را به تصرف خود در آوردند. در پیرامون آن دیوار مستحکمی کشیدند. این محدوده «ارگ» نامیده شد.

این حصار جدید، دارای دو دروازه بود؛ یکی در جنوب آن در محل بازار و دیگری در شمال حصار که بعدها «دروازه دولت» نامیده شد.

درباره؛ قبلی شبرنگ تاریخ بیشتر بخوانید

شبرنگ به تاریخ؛ سردار مریم بختیاری؛ زنی که در دوران سربزیری به سرداری رسید

تهران و کریمخان زند

در سال ۱۱۷۲ق کریمخان زند بر طهران چیره شد و در آن شهر تاجگذاری کرد و در تابستان آن سال برای در امان ماندن از هوای گرم تهران به روستای شمیران رفت که در دامنه کوه قرار داشت و دارای چشمه‌های آب گوارا بود. سال بعد کریمخان به هنگام لشگر‌کشی به زنجان و آذربایجان فرمان داد که در «ارگ» تهران یک عمارت سلطنتی بنا کنند.  این بنا به «خلوت کریمخانی» معروف شد. این عمارت در اوایل زمستان آن سال به پایان رسید و کریمخان پس از بازگشت  به تهران در آن اقامت گزید. این بنا در گوشه شمال غربی محوطه کاخ گلستان قرار داشت…

سرچشمه تهران کجا بود؟

کریمخان قنات روستای مهران را که«مظهر» آن محلی بود که اکنون «سرچشمه» خوانده می‌شود. و در حدود «سه راه ضرابخانه» فعلی قرار داشت، به ارگ آورد. آب قنات از میان حوض زیبایی که از سطح زمین یک و نیم متر بلندتر بود، می جوشید و فضای شاعرانه‌یی را پدید می‌آورد.

تالار «تخت خانه» که بعدها کاخ مرمر نامیده شد از بناهایی است که به دستور کریمخان ساخته شد.

حدود ارگ تهران در آن زمان چنین بود؛ از شمال، میدان سپه (توپخانه)، از جنوب خیابان بوذرجمهری (جبه خانه قدیم)، از شرق خیابان ناصری (ناصر خسرو) و از غرب خیابان جلیل آباد (خیام کنونی).

کریمخان در بازگشت به شیراز، غفورخان را «بیگلربیگی» (حاکم) تهران کرد و مالکیت ارگ نیز به او تعلق گرفت….».

بعدها که تهران به عنوان پایتخت قاجار برگزیده شد یک باره بزرگ و بزرگتر شد تا روزگار ما که به یک غول مهار ناپذیر تبدیل شده است.