گرافیتی و توانمندی سازی زنان مصر

درمیان پس زمینه­ی غم­افزا و راز آلود انقلاب مصر، کورسوهایی از صراحت در خلال مسابقات هنری مهیج و آگاهانه در خیابان­های مرکز قاهره درخشید.

مسابقه­ی آثار «زنان بر روی دیوار» – یا WOW  – زاییده­ی افکار مشترک «آنجی بلادا»، از هنرمندان و مدیران محلی قاهره، و «میا گروندال»، روزنامه نگار سوئدی، بود: سی تن از هنرمندان محلی در جمعی فعال گرد هم آمدند. هدف از برگزاری این مسابقه توانمندسازی زنان از طریق مسابقاتگرافیتی در چهار شهر مصر بود.

ایده­ی این پروژه همزمان با شروع انتشار چهارمین کتاب میا گروندال با عنوان «انقلاب گرافیتی: هنر خیابانی مصر جدید»، شکل گرفت. این روز به موسیقی و هنرهای خیابانی تخصیص یافت و آثار هنرمندان از گاراژهای کوچک به نوعی از گالری­های گرافیتی که همچنان نیز به گاراژ شهرت دارند، منتقل شد. این رویداد با اجرای موسیقی زنده­ توسط گروه «ماتریکس»، «الی تالیباب» و «عبدالله مینیاوی» – دو خواننده­ی رپ – و حضور گروهی از هنرمندان شرکت کننده در مسابقه همراه بود. همچنین گروندال به عنوان مشاور پروژه به سخنرانی پرداخت.

آثار زنان بر روی دیوار

 مسابقه­ی آثار «زنان بر روی دیوار» با پیام توانمندسازی زنان، از ماه آوریل سال ۲۰۱۳، در چهار شهر قاهره، اسکندریه، منصوره و القصر برگزار خواهد شد. آنجی بلادا می­گوید این مسابقه در هر چهار شهر برگزار خواهد شد. میرا شاهده و زفت، مسئولان مسابقه در قاهره هستند و عمار ابوبکر نیز گروه القصر را سازماندهی می­کند. در حالی که محمد خالد و غدیر وقدی مسئولان شهر منصوره بوده و آیا تارک، یازان الذقبی و مهند نور مسئولین گروه­های شهر اسکندریه هستند.

بلادا توضیح می­دهد که این پروژه به دو فاز تقسیم شده است: «فاز اول در آنافورا – کلیسای مرکزی قبطیان در شمال قاهره – صورت خواهد گرفت و برگزاری چندین کارگاه آموزشی برای هنرمندان را شامل می­شود. در این کارگاه­های آموزشی که با همکاری «سوندوس شابایک»، فمنیست و کارگردان گروه تئاتر باسی، و«سالی ذُهنی»، از بنیان­گزاران یکی از گروه­های حمایت از حقوق زنان به نام «بهایا یا مصر» برگزار خواهد شد. در جریان این کارگاه­ها موضوعات حساس مربوط به زنان تبیین شده و راهکارهایی عملی برای طرح این مقولات در خیابان ارائه خواهد شد.»

در جریان فاز دوم این پروژه، هنرمندان از هر چهار شهر بازدید خواهند کرد و در طراحی­های خود تفاسیری معنادار از توانمندی­های زنان ارائه می­دهند. هدف از اجرای این فاز پررنگ­تر کردن نقش و حضور زنان در جامعه و همچنین بالا بردن آگاهی­های اجتماعی است.

در تاریخ دهم ماه می ۲۰۱۳، تمام هنرمندان به «گالری گاراژ» بازگشته و جشن پایان پروژه را برگزار کرده و به بررسی و تحلیل پروژه می­پردازند.

گالری گاراژ

نمایش آثاری از هنرمندان محلی چون ابوبکر، هانا الدغان، احمد عبدالله، احمد تونی، زفت و دیگران در گالری گاراژ، جلوه­ای الهام بخش از مسائلی است که در خلال تعاملات فرهنگی روی می­دهد. بلادا می­گوید:«ایده­ی اولیه­ی برگزاری این پروژه زمانی شکل گرفت که با گروندال ملاقات کرده و در ارتباط با کتاب وی بحث و گفتگو کردیم. او از من خواست تا گروهی از هنرمندان و گرافیتی کاران محلی را گرد هم آورده و در ترجمه­ی کتابش به او کمک کنم.»

کمی بعد از این ملاقات بلادا و گروندال تلاش کردند تا ایده­ی مطرح شده در کتاب گروندال را در قالب نمایشگاهی هنری و مسابقه­ای بزرگ و ملی با هدف توانمندسازی زنان از طریق هنرهای خیابانی به اجرا در آورند. سفارت سوئد و یک مؤسسه­ی فرهنگی دانمارکی (CKU) –  که به توسعه­ی پروژه­های بین فرهنگی کمک می­کند و از سی داوطلب تشکیل شده که فعالیت­هایی خلاقانه را هدایت می­کنند – تأمین منابع مالی این پروژه را به عهده گرفته­اند.

بلادا می­گوید:«ما می­خواستیم تا ایده­ی کتاب را فراتر از فضاهای عادی و موجود فرهنگی برده، ترکیبی جدید از پروژه­های مختلف هنرهای خیابانی ارائه داده و جشن بگیریم.»

در سه بعد از ظهر متوالی هنرمندان به خلق نقاشی­های دیواری بر روی دیوارهای  گاراژی خصوصی، که روزها به عنوان پارکینگ ماشین­ها مورد استفاده قرار می­گیرد، پرداختند. هنرمندان حتی شب­ها نیز به کار خود ادامه می­دادند تا نقاشی­هایی را که از کف پارکینگ تا سقف آن امتداد یافته بود به پایان برسانند.

بلادا اعتقاد دارد گاراژ تنها محدوده­ای سنتی و محلی برای خلق آثار هنری نیست، بلکه محلی برای تولید خلاقیت­های جمعی بیش­تر است. او می­گوید:«هدف از انتخاب این فضا در وهله­ی اول اجرایی شدن ایده­ی کتاب گروندال بوده، در وهله­ی دوم خلق آثار و ایجاد همکاری در بین هنرمندان امروز مصر و در وهله­ی سوم نیز برگزاری مسابقه­ای با هدف توانمندسازی زنان است.»

انقلاب گرافیتی

گروندال روزنامه نگاری سوئدی است که بیش از یک دهه در مصر زندگی کرده است. او پیش از انتشار کتاب «انقلاب گرافیتی» سه کتاب دیگر را با نام­های «در امید و ناامیدی :زندگی در کمپ­های پناهندگان فلسطینی» (۲۰۰۳)، «گرافیتی­های غزه: پیغام عشق و سیاست» (۲۰۰۹) و «میدان التحریر : قلب انقلاب مصر» (۲۰۱۱) منتشر کرده بود؛ تمام این کتاب­ها توسط انتشارات AUC منتشر شده­اند.

گروندال تحقیقات خود را اندکی بعد از انقلاب ۲۵ ژانویه­ی مصر آغاز کرد. کتاب وی در ابتدا ۱۹۳ صفحه و همراه تعداد زیادی عکس مستند بود، اما به سرعت آن را به کتابی ۴۳۰ صفحه­ای دارای تصاویر تمام رنگی هنر گرافیتی تغییر داد. این کتاب با طراوت،  مونتاژی از آثار گروه­های مختلف گرافیتی در طی دو سال گذشته است و مستنداتی منسجم در سطحی ساده مثل پیغام­هایی دست نویس تا شابلون،  پرتره­ی شهدای انقلاب و گرافیتی­های حرفه­ای خیابان محمد محمود را شامل می­شود.

تصاویر هنری در فصل­هایی از کتاب از قبیل «انقلاب و آزادی»، «مصری و غرور»، «صلیب و هلال احمر» و «شهدا و قهرمانان» آمده­ و همچنین شامل مصاحبه­هایی با هنرمندانی همچون پاندای غمگین، هانا دغام، فیل بالدار، نظیر، زفت، طنین، ابوبکر و دیگران است.

گروندال می­گوید:«این کتاب با انقلاب ۲۵ ژانویه آغاز شد، زمانی که آثار گرافیتی مصر را تکان داد. در اکثر کشورهای غربی بنیان­های آثار گرافیتی در جنبش­های «هیپ – هاپ» ریشه دارد، اما در این­جا تقریباً به طور کامل آثار گرافیتی با انقلاب مرتبط بوده و به عنوان ابزاری اصلی برای بیان مطالبات جوانان استفاده می­شود.»

او در ادامه گرافیتی­های جدید مصر را با گرافیتی­های قدیمی­تر در غزه، که ریشه در مقاومت ساکنان آن دارد، مقایسه می­کند. گروندال ادامه می­دهد:«در ابتدای آغاز جنبش مصر این طور تصور می­شد که هنرمندان گرافیتی با آثارشان بیان می­کنند که ما مصریانی آزاد و سرافراز هستیم و خیابان­های­مان را از دولت پیشین پس گرفته­ایم. ولی امروز می­بینم که آثار گرافیتی مضمونی مقاومتی پیدا کرده­اند؛ در اصل به نوعی از هنر مقاومت تبدیل شده­اند. می­توانم بگویم که آثار گرافیتی به نوعی پیامی قاطع از سوی جوانان کشورهایی است که در آن­ها انقلاب رخ داده است.»

گروندال اعتقاد دارد که هنرمندان گرافیتی کار غزه بیش­ از هنرمندان قاهره از تکنیک خطاطی استفاده می­کنند؛ که در نتیجه­ی تأثیر گروه حماس بر هنرمندان است. طبق اعتقادات حماس، نوشته بیش از تصویر، تأثیرگذار است. او ادامه می­دهد:«موضوعی که در مورد هنرمندان قاهره برایم جالب توجه بود این است که هنرمندان مصری از اشکال بال مانند و تمثال­های متنوع موجود در دوران­های متفاوت  تاریخی – از دوران فراعنه تا دوران قبطی­ها – استفاده می­کنند. فرهنگ مصر گره خورده با تاریخ آن است و مصریان از ادغام آن بیمی ندارند و این همان نقطه­ی قوت در آثار گرافیتی مصری به شمار می­رود، چرا که طرح مسائل فرهنگی و اجتماعی با بیان رخدادهای تاریخی ادغام شده است.»

اگرچه یکی از فصل­های کتاب گروندال «تجلی قدرت زنان بر روی دیوار» نام دارد، اما تنها سیصد تصویر گرافیتی منتخب از هفده هزار تصویر شرکت کننده در مسابقه را شامل می­شود. او اعتقاد دارد که جمع آوری و افزایش تعداد تصاویر به لطف برگزاری مسابقه­ی آثار «زنان بر روی دیوار» بوده است.

با این حال ابوبکر اعتقاد دارد برای ابراز عقاید و ایده­ها از طریق تولید آثار گرافیتی لازم نیست که کسی هنرمند حرفه­ای باشد. او می­گوید:«بر خلاف رسانه­های جمعی، که معمولاً دستورکارهای مشخصی دارند، گرافیتی شبکه­ای محدود و محصور نیست و ما به ایده­های زیاد و متنوعی نیاز داریم. گرافیتی هنری واقعی و اصیل است. هر کسی که یک اسپری رنگ و ایده­ای جدید داشته باشد می­تواند در این جنبش شرکت کند. لازم نیست که آثار گرافیتی زیبا یا هنری باشند، بلکه گرافیتی نوعی ابراز عقیده است؛ در واقع گرافیتی یک انقلاب است.»

• این مقاله ترجمه ای است از «’women on walls’ campaign empowers women via street art» که در تاریخ نهم آوریل ۲۰۱۳ در EGYPT INDEPENDENT منتشر شده است.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)